Hãy viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật

Hãy viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật

Câu 2 trang 9 SBT Ngữ Văn lớp 10 Tập 1: Đọc đề bài dưới đây:

Đề bài: Hãy viết bài văn nghị luận phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về nghệ thuật của một trong những truyện kể sau:

Thần thoại Nữ thần Mặt Trời và Mặt Trăng.

Truyện ngụ ngôn Thầy bói xem voi

Truyện cười Đến chết vẫn hà tiện

Truyện cổ tích Sọ Dừa

Bạn hãy:

a. Xác định tác phẩm truyện mà bạn dự định phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật; mục đích viết và người sẽ đọc bài viết của bạn.

b. Hãy tìm ý cho bài văn nghị luận bằng cách điền vào bảng sau:

Câu hỏi	Câu trả lời
1. Chủ đề của truyện kể là gì?
2. Chủ đề này có gì đặc sắc, mới mẻ?
3. Có những tác phẩm truyện nào khác gần gũi với chủ đề này? Điểm tương đồng và khác biệt giữa chúng là gì?
4. Tác phẩm thuộc thể loại nào? Thể loại ấy có những gì đáng lưu ý? (cốt truyện, nhân vật, lời kể, …)
5. Tác phẩm này có gì đặc sắc về hình thức nghệ thuật? (cốt truyện, nhân vật, tình huống, lời kể, điểm nhìn, …)
6. Những đặc sắc về hình thức đã góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm như thế nào?
7. Bài viết cần có mấy luận điểm? Các luận điểm đó là gì?
8. Đối với mỗi luận điểm, cần có những lí lẽ và bằng chứng nào để làm rõ?

c. Lập dàn ý cho thân bài bằng cách thực hiện các công việc sau:

- Triển khai lí lẽ và bằng chứng cho từng luận điểm.

- Sắp xếp các điểm theo trình tự phù hợp bằng cách chọn một trong những cách sau:

+ Cách 1: hình thức nghệ thuật trước, chủ đề sau;

+ Cách 2: chủ đề trước, hình thức nghệ thuật sau;

+ Cách 2: kết hợp phân tích, đánh giá chủ đề và hình thức nghệ thuật trong từng luận điểm.

d. Dựa vào dàn ý, viết đoạn mở bài và một trong số các đoạn thuộc phần thân bài; tự đánh giá, chỉnh sửa các đoạn văn đã viết;

đ. Viết tiếp các đoạn thân bài, kết bài và hoàn tất bài viết;

e. Sử dụng bảng kiểm (bài 1, tr.31) để chỉnh sửa bài viết; tự đánh giá những gì mình đã làm tốt và những gì cần điều chỉnh đề bài viết hoàn chình và hấp dẫn hơn. 

Trả lời:

a)  Lựa chọn Truyện cổ tích Sọ Dừa 

b)

Câu hỏi	Câu trả lời
1. Chủ đề của truyện kể là gì?	Qua văn bản này, tác giả dân gian muốn trình bày ước mơ về một xã hội công bằng, không phân biệt giàu nghèo; kẻ xấu bị trừng trị, người tốt được hưởng hạnh phúc.
2. Chủ đề này có gì đặc sắc, mới mẻ?	Chủ đề này hướng tới một thực trạng trong cuộc sống hiện nay đó là sự phân biệt giàu – nghèo, xấu – đẹp.
3. Có những tác phẩm truyện nào khác gần gũi với chủ để này? Điểm tương đồng và khác biệt giữa chúng là gì?	- Truyện cổ tích Cây khế  - Tuy nhiên, giữa các truyện sẽ có sự khác nhau về nhân vật, cốt truyện, các sự kiện,…
4. Tác phẩm thuộc thể loại nào? Thể loại ấy có những gì đáng lưu ý? (cốt truyện, nhân vật, lời kể, …)	Tác phẩm thuộc thể loại truyện cổ tích. Khi đọc cổ tích cần lưu ý cốt truyện, nhân vật, yếu tố kì ảo, đề tài, chủ đề, lời người kể chuyện và lời nhân vật, …
5. Tác phẩm này có gì đặc sắc về hình thức nghệ thuật? (cốt truyện, nhân vật, tình huống, lời kể, điểm nhìn,..)	- Cốt truyện có yếu tố hoang đường, kết thúc có hậu, được kể theo trình tự thời gian. - Nhân vật: Sợ Dừa mang lốt vật xấu xí nhưng thông minh, tài giỏi. - Chi tiết kì ảo: Người mẹ uống nước sọ dừa chứa nước mưa và mang thai; sinh ra một đứa bé tròn như quả dừa, không có tay, chân; cởi bỏ lốt vật trở thành chàng trai khôi ngô tuấn tú; …
6. Những đặc sắc về hình thức đã góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm như thế nào?	Những đặc sắc về hình thức đã góp làm rõ chủ đề và gia tăng sức hấp dẫn cho tác phẩm.
7. Bài viết cần có mấy luận điểm? Các luận điểm đó là gì? Cần sắp xếp chúng theo trình tự như thế nào?	Bài viết cần có hai luận điểm: - Luận điểm thứ nhất: giá trị của chủ đề: ước mơ về một xã hội công bằng, người tốt được hưởng hạnh phúc, kẻ ác bị trừng trị. - Luận điểm thứ hai: những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật (cốt truyện, nhân vật Sọ Dừa, chi tiết kì ảo)
8. Đối với mỗi luận điểm, cần có những lí lẽ và bằng chứng nào để làm rõ?	Lược dẫn từ truyện kể một số hình ảnh, chi tiết, biện pháp nghệ thuật tiêu biểu.

c) Lập dàn ý:

1. Mở bài:

- Giới thiệu chung về truyện cổ tích Sọ Dừa 

- Dẫn dắt vào đề 

2. Thân bài 

* Chủ đề và giá trị của chủ đề:

- Chủ đề: Ứớc mơ về một xã hội công bằng, người tốt được hạnh phúc, kẻ xấu bị trừng trị.

- Giá trị của chủ đề này: Đây là chủ đề quen thuộc của thể loại truyện cổ tích nhưng được thể hiện thông qua cốt truyện và nhân vật đặc sắc (Sọ Dừa) với nhiều yếu tố hoang đường, kì ảo.

* Những đặc sắc về hình thức nghệ thuật

- Cốt truyện độc đáo

- Nhân vật đặc sắc

- Chi tiết kì ảo, phong phú, đặc sắc

+ Truyện kể về người mang lốt vật nhưng tài trí, thông minh.

+ Có nhiều chi tiết hoang đường, kì ảo.

+ Kiểu nhân vật người mang lốt vật (xuất thân khác lạ, ngoại hình xấu xí, trải qua nhiều thử thách để cởi bỏ lốt vật, đạt được hạnh phúc).

+ Được tập trung miêu tả thông qua hành động, phẩm chất chủ yếu được bộc lộ thông qua chuỗi hành động xuyên suốt tác phẩm.

+ Hỗ trợ cho nhân vật Sọ Dừa bộc lộ bản chất tốt đẹp ẩn trong vẻ xấu xí bên ngoài.

+ Thể hiện ước mơ của nhân dân về những người hiền lành, lương thiện sẽ gặp được những điều tốt đẹp trong cuộc sống.

+ Là một trong những đặc điểm của cốt truyện cổ tích, giúp cho truyện trở nên hấp dẫn, hứng thú với người đọc.

3. Kết luận 

- Khắng định lại ý nghĩa bài phân tích 

d. Viết đoạn mở bài và một trong số các đoạn thuộc phần thân bài

Trả lời: 

Đoạn mở bài: Truyện cổ tích Sọ Dừa là câu chuyện đặc sắc và hấp dẫn. Ở câu chuyện này nổi bật ở giá trị nghệ thuật và chủ đề sâu sắc mà câu chuyện mang lại.

Đoạn thân bài: Sọ Dừa là một truyện cổ tích thần kì, cũng như những truyện cổ tích thần kì khác, yếu tố kì ảo thường phong phú và tham gia vào sự phát triển của cốt truyện. Trong truyện Sọ Dừa, tác giả dân gian đã sử dụng nhiều yếu tố kì ảo: Bà mẹ uống nước trong cái sọ dừa, thụ thai rồi sinh ra Sọ Dừa không có đầu, mình, chân, tay, chỉ là một cục thịt tròn lăn lông lốc nhưng biết nói; Sọ Dừa có thể trút lốt thành một thanh niên khôi ngô, tuấn tú, thổi sáo giỏi, chăn bò khéo; hoá phép ra nhiều vàng bạc, lụa đào, biến ngôi nhà tồi tàn lụp sụp thành nhà cao cửa rộng, có kẻ hầu người hạ; hai con gà biết gáy tiếng người mách cho Sọ Dừa vào đảo đón vợ.

đ. Viết tiếp các đoạn thân bài, kết bài và hoàn tất bài viết

Bài làm tham khảo

Truyện cổ tích Sọ Dừa là câu chuyện đặc sắc và hấp dẫn. Ở câu chuyện này nổi bật ở giá trị nghệ thuật và chủ đề sâu sắc mà câu chuyện mang lại.

Sọ Dừa là một truyện cổ tích thần kì, cũng như những truyện cổ tích thần kì khác, yếu tố kì ảo thường phong phú và tham gia vào sự phát triển của cốt truyện. Trong truyện Sọ Dừa, tác giả dân gian đã sử dụng nhiều yếu tố kì ảo: Bà mẹ uống nước trong cái sọ dừa, thụ thai rồi sinh ra Sọ Dừa không có đầu, mình, chân, tay, chỉ là một cục thịt tròn lăn lông lốc nhưng biết nói; Sọ Dừa có thể trút lốt thành một thanh niên khôi ngô, tuấn tú, thổi sáo giỏi, chăn bò khéo; hoá phép ra nhiều vàng bạc, lụa đào, biến ngôi nhà tồi tàn lụp sụp thành nhà cao cửa rộng, có kẻ hầu người hạ; hai con gà biết gáy tiếng người mách cho Sọ Dừa vào đảo đón vợ.

Những yếu tố kì ảo kể trên có tác dụng làm cho truyện thêm hấp dẫn người nghe. Hơn nữa, nó làm cho truyện phát triển và kết thúc theo mong ước của nhân dân. Chẳng hạn, nếu không có yếu tố kì ảo thì một người dị dạng như Sọ Dừa làm sao có thể bỗng chốc biến thành một chàng trai khôi ngô tuấn tú, hay ngôi nhà lụp sụp của hai mẹ con Sọ Dừa làm thế nào chỉ trong một đêm có thể trở thành một tòa nhà lớn và sang trọng được...

Mở đầu truyện Sọ Dừa, tác giả dân gian kể rằng, ở làng nọ có hai vợ chồng nghèo đi ở cho phú ông. Một hôm người vợ vào rừng hái củi, khát nước quá mà chẳng tìm đâu ra nước, chỉ có cái sọ dừa bên gốc cây đựng đầy nước mưa. Bà đành phải uống, thế rồi có mang và sinh ra Sọ Dừa. Đó là sự ra đời không bình thường, nhờ sự tham gia của yếu tố kì ảo. Sự ra đời đó thường báo hiệu một số phận khác thường của nhân vật cổ tích. Đằng sau nhân vật Sọ Dừa là cái nhìn đầy trắc ẩn và nhân đạo của nhân dân đối với những người có hình thức xấu xí và số phận không may mắn.

Sọ Dừa tuy là một người dị dạng, xấu xí, nhưng chàng cũng là một người có tài. Tài năng của chàng trước hết là lao động giỏi. Chàng chăn bò rất giỏi, thể hiện qua chi tiết: đàn bò của chàng, con nào con nấy ăn no béo tròn. Chàng cũng là người thổi sáo rất hay: tiếng sáo véo von khiến cô Ba ngạc nhiên và tò mò phải để ý và đem lòng yêu. Chàng cũng là người có phép lạ, tạo ra nhiều biến hoá kì dị. Những phép lạ đó vừa thể hiện ước mơ bay bổng của tác giả dân gian, vừa là sự thần thánh hoá, kì ảo hoá những thành công lao động của con người.

Giữa hình dạng xấu xí của Sọ Dừa với tài năng của chàng chưa tương xứng với nhau, nhất là theo quan niệm thẩm mĩ dân gian. Sọ Dừa là người có tài năng kì lạ và phẩm chất tốt đẹp của người lao động nhưng vẻ ngoài của chàng lại quá xấu xí. Sự không tương xứng ấy bộc lộ một triết lí dân gian sâu sắc. Đó là, không nên nhìn con người chỉ qua hình thức bên ngoài, cần phải nhìn nhận và đánh giá con người ở nội dung, ở phẩm chất và tài năng của họ. Tuy nhiên, cũng theo quan niệm thẩm mĩ dân gian, cái tốt luôn đi cùng với cái đẹp. Quan niệm đó là, người tốt người giỏi nhất định phải là người đẹp, đã là người đẹp thì nhất định phải đẹp từ phẩm chất đến hình thức và ngược lại. Trong truyện cổ tích không có người nào chỉ đẹp về nội dung hoặc chỉ đẹp về hình thức mà thôi. Vì vậy, hình thức xấu xí không cần trổ tài năng và hạnh phúc của Sọ Dừa, song tác giả dân gian vẫn không để cho một người giỏi như chàng phải mãi mang cái vỏ xấu xí như vậy. Cuối cùng, Sọ Dừa cũng trút bỏ vĩnh viễn cái lốt xấu xí để trở thành một chàng trai khôi ngô, tuấn tú phù hợp với quan niệm thẩm mĩ của nhân dân.

e. Chỉnh sửa bài viết; tự đánh giá 

Xem thêm các bài giải sách bài tập Ngữ Văn lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

• Câu 1 trang 9 SBT Ngữ Văn lớp 10 Tập 1: Đọc lại mục Yêu cầu đối với kiểu bài trong SGK Ngữ văn 10 (bộ Chân trời sáng tạo, bài 1, tr.23) và trình bày hai yêu cầu đối với kiểu bài Phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của một truyện kể: chủ đề, những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật (Gợi ý: yêu cầu về nội dung nghị luận và kĩ năng nghị luận)

---