30+ Cảm nhận bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Cảnh ngày hè (hay, ngắn gọn)

Đề bài: Cảm nhận về bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi.

Bài giảng: Cảnh ngày hè - Cô Trương Khánh Linh (Giáo viên VietJack)

Dàn ý mẫu

I. Mở bài

- Giới thiệu về tác giả Nguyễn Trãi và bài thơ Cảnh ngày hè: Nguyễn Trãi là anh hùng dân tộc cũng là tác giả xuất sắc của nhiều loại hình văn học cả chữ Hán và chữ Nôm. Cảnh ngày hè là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của mảng thơ viết về thiên nhiên của ông.

- Giới thiệu khái quát về bức tranh thiên nhiên trong bài thơ: Là hình tượng trung tâm của bài, đó là một bức tranh sinh động, tràn trề sức sống.

II. Thân bài

1. Tâm thế ngắm cảnh của thi nhân

- Nhịp thơ 1-2-3, ngắt nhịp tự do, cách kể tự nhiên, thoải mái như lời nói hằng ngày.

- “Rồi”: rảnh rỗi, nhàn nhã

- “Hóng mát thuở ngày trường”: Hoạt động thư thái, nhàn tản, tao nhã trong ngày dài

→ Tâm thế an nhàn, thảnh thơi, thư thái. Với tâm thế ấy, bức tranh thiên nhiên hiện lên hòa hợp với tâm hồn của con người

2. Bức tranh cảnh vật.

- Những sự vật quen thuộc của mùa hè: hòe, thạch lựu, hoa sen

→ Cảnh vật gần gũi, bình dị, thân thuộc của mùa hè làng quê

- Cách miêu tả cảnh vật:

    + Màu sắc: lục, đỏ, hồng - Gam màu nóng, nổi bật, rực rỡ

    + Hình khối:

   Phun – Sự sinh sôi đẩy mạnh ra bên ngoài

   Đùn đùn – Sức sống cuộn trào, ngồn ngộn

   Tiễn – sự lưu luyến trước sự đổi thay của cảnh vật

    + Mùi hương: Hương thơm của hoa sen cuối mùa hạ, mùi hương đậm đà.

→ Bức tranh mùa hè cuối hạ nhưng không gợi cảm giác héo úa, tàn tạ.

→ Đó là bức tranh cảnh vật mùa hè rực rỡ, căng tràn nhựa sống, thấy được sự cựa quậy sinh sôi trong lòng cảnh vật, sức sống căng tràn cuộn trào từ bên trong.

- So sánh với bức tranh mùa hè quen thuộc của đại thi hào Nguyễn Du: “Dưới trăng quyên đã gọi hè/Đầu tường lửa lựu lập lòe đương bông”

→ Cùng miêu tả vẻ đẹp mùa hè rực rỡ với nhưng Nguyễn Trãi phát hiện ra vẻ đẹp sức sống bên trong cảnh vật.

→ Phải là người yêu thiên nhiên, Nguyễn Trãi mới có được những phát hiện tinh tế như thế

3. Bức tranh cuộc sống

- Các hình ảnh: ngư phủ, cầm ve, lầu tịch dương

→ Là hình ảnh quen thuộc, mộc mạc bình dị của làng quê.

- Âm thanh cuộc sống:

    + Lao xao chợ cá: Âm thanh của phiên chợ cá náo nhiệt, sôi động, không khí náo nức, vui tươi của cuộc sống người dân làng chài

    + Dắng dỏi cầm ve: Âm thanh quen thuộc của mùa hè, âm thanh náo nhiệt, sôi động, rạo rực.

- Cách sử dụng từ ngữ, cú pháp

    + Các từ láy tượng thanh “lao xao”, “dắng dỏi”: Mô tả chính xác, độc đáo âm thanh

    + Phép đảo cấu trúc câu: Đặt vị ngữ lên trước, để những từ ngữ tượng thanh lên đầu câu nhằm nhấn mạnh âm thanh.

→ Bức tranh cuộc sống làng quê tấp nập, sôi động, giàu sức sống.

→ Nguyễn Trãi yêu cuộc sống và quan tâm tới nhưng người dân quê nên mới có thể phát hiện được những âm thanh, hình ảnh ấy

   ♦ Tổng kết:

- Nội dung:

    + Bức tranh thiên nhiên mùa hè với cảnh vật phong phú, đa dạng, màu sắc, rộn rã âm thanh, căng tràn sức sống, bức tranh cuộc sống sung túc, nhộn nhịp

    + Tâm hồn yêu thiên nhiên, tinh tế, nhạy cảm, tha thiết với cuộc sống của tác giả

- Nghệ thuật:

    + Kết hợp giữa từ Hán Việt và thuần Việt là cho bức tranh thiên nhiên vừa giản dị, gần gũi, vừa trang trọng, cổ kính.

    + Sử dụng các từ láy, từ tượng thanh, phép đảo cấu trúc câu

    + Giọng điệu trữ tình sâu lắng, bút pháp tả sinh động.

III. Kết bài

- Khái quát lại vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên cảnh ngày hè

- Thể hiện suy nghĩ của bản thân: Đây là một bức tranh đẹp, tinh tế, qua bức tranh đã thể hiện tâm hồn tác giả. Xuân Diệu từng phát biểu “Lòng yêu thiên nhiên tạo vật là một kích thước để đo một tâm hồn.

Bài văn mẫu 1

    Quốc âm thi tập tập thơ chữ Nôm sớm nhất của văn học trung đại, bao gồm 254 bài thơ. Đây là tập thơ đặt nền móng cho sự phát triển của thơ tiếng Việt. Nội dung tập thơ không chỉ cho thấy vẻ đẹp người anh hùng Nguyễn Trãi với tấm lòng yêu nước thương dân, mà còn cho thấy một tâm hồn thi sĩ rất đỗi yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống. Vẻ đẹp nhân cách thi sĩ ấy được thể hiện một cách rõ nét qua bài thơ số 43 (được biên soạn đặt tên là Cảnh ngày hè), nằm trong mục Bảo kính cảnh giới, phần Vô đề của tập “Quốc âm thi tập”.

    Bức tranh thiên nhiên ngày hè hiện lên vô cùng sống động, đẹp đẽ. Thời gian Nguyễn Trãi lựa chọn miêu tả là vào cuối ngày lầu tịch dương. Đây là khoảng thời gian được nhiều nhà thơ lựa chọn miêu tả để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của mình như Bà Huyện Thanh Quan:

    “Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi

    Dặm liễu sương sa khách bước dồn”

    Hay câu thơ của Nguyễn Du:

    “Chim hôm thoi thót về rừng

    Đóa trà mi đã ngậm gương nửa vành”

    Nếu câu thơ trên phảng phất nỗi buồn trong khoảnh khắc ngày tàn, thì trong câu thơ của Nguyễn Trãi, tuy thời gian đã về chiều nhưng vạn vật vẫn căng tràn sức sống. Bức tranh thiên nhiên rộn rã, tươi tắn, dạt dào sức sống. Trong khoảnh khắc nhàn tản, suốt một đời bận rộn lo toan cho dân, cho nước, Nguyễn Trãi lắng lòng mình, đem tất cả sự tinh tế, nhạy cảm để nắm bắt vẻ đẹp tràn đầy sức sống của thiên nhiên:

    Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.

    Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ

    Hồng liên trì đã tiễn mùi hương

    Lao xao chợ cá làng ngư phủ

    Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.

    Nguyễn Trãi đã vận dụng tất cả các giác quan, để cảm nhận mọi vẻ đẹp của thiên nhiên. Trước hết là cảm nhận về thị giác, Nguyễn Trãi nhận thấy sự căng đầy sức sống của vạn vật. Hệ thống động từ đã được vận dụng hết sức linh hoạt: đùn đùn: có dòng nhựa sống đang ứ căng trong thớ vỏ của hoa hòe, phun trào ra hết lớp này đến lớp khác; giương: tán lá xòe rộng ra để che rợp cả khoảng không rộng lớn; phun: dòng nhựa đang tràn trề và phun trào lên, tạo thành màu đỏ rực rỡ của hoa lựu; tiễn có nghĩa là dư ra. Sự cảm nhận bằng thị giác còn thể hiện qua sự tinh tế khi ông phát hiện ra các màu sắc khác nhau của tạo vật: Sắc xanh (xanh thẫm) của cây hòe đang tỏa tán khắp nơi; màu đỏ rực rỡ của hoa lựa. Màu đỏ này ta đã từng bắt gặp trong câu thơ của Nguyễn Du:

    Dưới tăng quyên đã gọi hè,

    Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông

    Câu thơ của Nguyễn Du thiên về tạo hình, câu thơ của Nguyễn Trãi nói được sức sống của hoa lựu: Cả dòng nhựa tràn trề, ứ căng phun trào hết lớp này đến lớp khác trên những bông hoa lựu. Xen vào đó là sắc hồng dịu dàng của những cánh sen thanh cao, tao nhã. Tất cả các màu sắc ấy đang được tắm mình trong màu vàng nhạt của ánh trời chiều sắp tắt. Sự hòa phối tinh tế của màu sắc khiến bức tranh tươi sáng, tràn đầy nhựa sống hơn.

    Không chỉ dừng lại ở cảm nhận thị giác, Nguyễn Trãi còn cảm nhận thiên nhiên bằng thính giác, với các từ láy giàu giá trị biểu cảm: âm thanh lao xao của người mua kẻ bán tấp nập, rộn ràng, náo nhiệt. Cho thấy cuộc sống phồn vinh, no đủ của người dân; âm thanh dắng dỏi chính là do tiếng ve tạo nên bản đàn rộn ràng. Biện pháp đảo cấu trúc, từ láy tượng thanh được đảo lên vị trí đầu câu “lao xao”, “dắng dỏi” để nhấn mạnh vào sự náo nhiệt ấy. Thiên nhiên tràn trề sức sống vào thời điểm cuối ngày. Ngoài ra ông còn cảm nhận thiên nhiên bằng khứu giác và thính giác. Đó là hương thơm nồng nàn, ngát hương mà dịu dàng lan tỏa trong khắp không gian của hoa sen.

    Để làm nổi bật vẻ đẹp của bức tranh ngày hè, Nguyễn Trãi đã vận dụng linh hoạt các thủ pháp nghệ thuật. Nghệ thuật đảo ngữ: lao xao, dắng dỏi nhấn mạnh làm bật lên không khí đông vui của cuộc sống. Ngôn ngữ giàu tính tạo hình, sử dụng thành công từ tượng hình, động từ. Kết cấu bài thơ có sự biến đổi khiến cho bài thơ luôn có sự mới mẻ về tiết tấu, nhịp điệu.

    Với tình yêu thiên nhiên nồng nàn mà tinh tế, tác giả đã cảm nhận đầy đủ nhất những vẻ đẹp thiên nhiên nơi làng quê thanh bình. Thiên nhiên qua cảm nhận của Nguyễn Trãi trở nên vô cùng sống động, tất cả mọi sự vật hiện tượng có sự hài hòa tuyệt đối giữa màu sắc, đường nét, âm thanh và ánh sáng. Qua những cảm nhận tinh tế, nhạy cảm ấy ta thấy được tình yêu thiên nhiên tha thiết, sâu nặng của ông.

Bài văn mẫu 2

   Nguyễn Trãi (1380 - 1442), vị anh hùng dân tộc, "tấm lòng sáng tựa sao Khuê" (lời vua Lê Thánh Tông) dù trong bất kì hoàn cảnh nào cũng không nguôi tâm nguyện hướng về dân về nước. Ngay cả khi bị nghi kị, phải lui về quê ngoại Côn Sơn, ông vẫn bộc bạch nỗi lòng tha thiết cháy bỏng trong cuộc sống tưởng như chỉ biết vui vầy cùng mây núi cỏ cây. Nỗi lòng ấy bộc lộ rõ nét trong chùm thơ 61 bài Bảo kính cảnh giới. Đặc biệt, bài thơ số 43 chan chứa bao khát vọng hướng đến cuộc đời, nhân dân.

    Bảo kính cảnh giới (Gương báu răn mình) lấy những bài học từ thiên nhiên vĩ đại để nhà thơ soi chiếu lòng mình. Ta không chỉ gặp tấm lòng yêu thiên nhiên của một nghệ sĩ lớn mà còn thấu hiểu tâm sự của người anh hùng luôn canh cánh bên lòng nỗi niềm "ưu quốc ái dân". Suy ngẫm và cảm xúc của nhà thơ giúp chúng ta hình dung một nhân cách lớn.

    Bài thơ bắt đầu bằng hoàn cảnh hưởng nhàn bất đắc dĩ:

    "Rồi hóng mát thuở ngày trường"

    Nhịp thơ thật lạ lùng như kéo dài cảm giác của một ngày "ăn không ngồi rồi": tạo điểm nhấn ở một nhịp đầu tiên, sau đó là năm chữ nối thành một hơi thở như tiếng thở dài. Rõ ràng nhà thơ nói về việc hóng mát mà không hề đem lại cảm nhận nhàn tản thật sự. Hai chữ ngày trường lại hiện ra bao nỗi chán chường của một ngày dài vô vị. Hưởng nhàn mà không hề thư thái! Có thể đó sẽ là khởi nguồn cho bao nỗi bực dọc trút ra của con người bất đắc chí. Thế nhưng, tất cả tâm tư đã dồn nén lại khi nhà thơ đối diện với một thiên nhiên mãnh liệt đầy sức sống:

    "Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.

    Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,

    Hồng liên trì đã tiễn mùi hương"

    Ba câu thơ đem lại một bức tranh thiên nhiên nhiều màu sắc, cùng những hình ảnh đặc trưng của không gian mùa hè. Trước hết, đó là hòe buông sắc lục như một chiếc lọng khổng lồ bao trùm lên cảnh vật, tạo cảm giác về một không gian xanh. Cái nhìn thiên nhiên của Nguyễn Trãi luôn có sức bao quát, vừa gợi sức sống của không gian trong động từ đùn đùn, vừa gợi cảm giác phóng khoáng trong một chữ rợp. Tầm nhìn trải từ gần ra xa, theo quy luật đăng đối ở hai câu tả thực, khéo léo đan cài sắc đỏ của thạch lựu trước hiên nhà cùng sắc hồng của ao sen. Câu trên tả sắc, câu dưới gợi hương. Thiên nhiên ấy cũng chứa chan bao cảm xúc, lúc dịu nhẹ lan tỏa lúc bừng bừng phun trào. Để rồi cuối cùng đọng lại cảm giác man mác tiếc nhớ làn hương thanh thoát của sen hồng lúc cuối hè. Phải là một người có tâm hồn tinh tế mới cùng một lúc diễn tả được nhiều cảm giác trong chỉ vài ba câu thơ cô đọng. Giữa khung cảnh thiên nhiên ấy, nhà thơ dường như cũng nguôi ngoai bao nỗi niềm bực dọc, để lòng mình hòa cùng thiên nhiên đầy sức sống.

    Không chỉ nhìn bằng mắt mà Nguyễn Trãi còn trải lòng lắng nghe những thanh âm muôn vẻ của thiên nhiên:

    "Lao xao chợ cá làng ngư phủ,

    Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương"

    Có một sự chuyển đổi cảm xúc trong cách lắng nghe những âm thanh của cuộc sống. Giờ đây, những thanh âm lại được cảm nhận từ xa đến gần, từ lao xao đến dắng dỏi. Thiên nhiên không hề tĩnh lặng u trầm trong thời điểm chiều buông mà trái lại rất sôi động và gần gũi với tấm lòng thiết tha yêu sự sống của nhà thơ. Lao xao là âm thanh gợi rõ cuộc sống thanh bình của những người dân chài, cảnh mua bán tấp nập mà không quá ồn ào để khuấy động không gian hưởng nhàn của nhà thơ. Dường như Nguyễn Trãi dã chủ động hướng lòng mình về với chợ cá, làng ngư phủ để thấy bản thân không xa với đời thường. Âm vang cuộc sống thực ấy tạo thành mối dây liên hệ giữa nhà thơ với nhân dân, mang lại niềm vui xôn xao trong một buổi chiều dễ tạo cho nhà thơ nỗi buồn, cấu trúc đăng đối đã tạo nên sự hòa điệu giữa con người với thiên nhiên trong sự cân xứng làng ngư phủ - bóng tịch dương mang đậm sắc thái trang trọng cổ điển. Nghệ thuật tương phản tạo nên một cảm hứng hết sức mới mẻ trong thơ Nguyễn Trãi khi ấn tượng ám ảnh nhà thơ không phải ánh tịch dương ảm đạm mà lại là âm thanh dắng dỏi cầm ve. Sự liên tưởng bất ngờ và độc đáo này đã chứng tỏ rõ phẩm chất nghệ sĩ của Nguyễn Trãi. Tiếng ve đặc trưng của mùa hè đến cùng Nguyễn Trãi lại như một bản đàn mạnh mẽ, rạo rực hối hả nhịp sống căng tràn của thiên nhiên. Bức tranh thiên nhiên sống động ấy đã hàm chứa một nội dung thông điệp thẩm mĩ đánh động tâm tư của nhà thơ. Bản thân ông có muốn lánh đời thoát tục, ngắm ánh tịch dương, giam mình trong lầu kín cũng không thể không nghe, không thấy bao vẻ đẹp thiên nhiên tươi tắn rộn rã chung quanh. Thiên nhiên ấy xôn xao hay chính tấm lòng của nhà thơ cũng đang náo nức muốn hòa cùng niềm vui sự sống? Cuộc sống của ông không phải của ẩn sĩ lánh đời mà chính là phản chiếu của tâm hồn yêu đời thiết tha, vẫn đón nhận thưởng thức được niềm vui cuộc sống thanh bình để quên đi nỗi riêng tư sầu muộn.

Lời giải bài tập lớp 10 sách mới:

• Giải bài tập Lớp 10 Kết nối tri thức
• Giải bài tập Lớp 10 Chân trời sáng tạo
• Giải bài tập Lớp 10 Cánh diều

---