Lý thuyết Chuyên đề Địa Lí 12 Cánh diều Một số thiên tai, nguyên nhân, hậu quả và biện pháp phòng chống

Với tóm tắt lý thuyết Chuyên đề Địa 12 Một số thiên tai, nguyên nhân, hậu quả và biện pháp phòng chống sách Cánh diều hay nhất, ngắn gọn sẽ giúp học sinh lớp 12 nắm vững kiến thức trọng tâm, ôn luyện để học tốt Chuyên đề học tập Địa Lí 12.

Lý thuyết Chuyên đề Địa Lí 12 Cánh diều Một số thiên tai, nguyên nhân, hậu quả và biện pháp phòng chống

1. Bão

♦ Nguyên nhân của bão:

- Bão được hình thành từ một vùng áp thấp trên các bề mặt biển ấm (có nhiệt độ trên 26°C), nơi có quá trình đối lưu, bốc hơi và hội tụ mạnh của không khí.

- Ở nước ta, bão thường được hình thành và di chuyển vào từ phía tây Thái Bình Dương và Biển Đông.

♦ Hậu quả: khi di chuyển vào đất liền, bão thường gây gió lớn, mưa to trên diện rộng, nước dâng gây thiệt hại trực tiếp về người, tài sản và kéo theo các loại thiên tai khác. Hậu quả thường nặng nề hơn so với các loại thiên tai khác.

- Về người và sức khỏe cộng đồng: gây thiệt hại về người (bị thương, chết), làm giảm khả năng lao động, tăng nguy cơ dịch bệnh, ảnh hưởng xấu tới sức khỏe cộng đồng.

- Về kinh tế: thường làm hư hỏng, mất mát nhà cửa, tài sản, phương tiện giao thông, công trình xây dựng; thiệt hại về cây trồng, vật nuôi; gián đoạn sản xuất công nghiệp và các ngành dịch vụ;…

- Về môi trường: bão thường gây ô nhiễm môi trường và là nguyên nhân làm xuất hiện các loại thiên tai khác như: lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất,…

♦ Biện pháp phòng chống bão:  

- Nhóm biện pháp lâu dài:

+ Trồng rừng và bảo vệ rừng phòng hộ ven biển nhằm làm suy yếu cường độ hoạt động của bão khi đổ bộ vào đất liền.

+ Nghiên cứu, tăng cường đầu tư nhằm nâng cao hiệu quả (tính chính xác, kịp thời) của công tác dự báo bão.

+ Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, công trình xây dựng, hiện đại hóa phương tiện cứu hộ, cứu nạn nhằm tăng hiệu quả phòng chống bão.

+ Giáo dục, tuyên truyền, tập huấn nhằm nâng cao nhận thức của người dân về bão và biện pháp phòng chống bão…

- Nhóm biện pháp cụ thể:

* Trước khi có bão:

+ Chặt, cưa bỏ cây khô, cành to ở vườn nhà, trường học đề phòng bị gãy đổ khi có bão.

+ Dự trữ lương thực, thực phẩm, nước sạch, chất đốt và các vật dụng cần thiết của gia đình.

+ Thực hiện các biện pháp phòng chống bão: chằng chống nhà cửa, bảo quản, cất giữ các giấy tờ quan trọng, sách vở, tài sản, công cụ sản xuất,…

+ Thường xuyên theo dõi thông tin dự báo, cảnh báo và các chỉ đạo về ứng phó với bão trên các phương tiện thông tin đại chúng, các chỉ đạo của địa phương và nhà trường.

+ Sơ tán và trú ẩn ở những nơi an toàn, được xây kiên cố như: nhà ở, các công trình công cộng, trụ sở cơ quan nhà nước, trường học, trạm y tế,…

* Khi bão đang xảy ra

+ Không ra khỏi nơi tránh bão khi bão đang xảy ra.

+ Tránh xa các khu vực nguy hiểm như: cửa kính, cột điện, đường dây điện, cây cao,…

+ Thực hiện theo hướng dẫn của nhà trường, địa phương, gia đình về các việc nên làm, không nên làm khi đang có bão,…

* Sau khi bão tan

+ Tiếp tục theo dõi thông tin về bão đề phòng mưa lớn, lũ lụt và các thiên tai khác sau khi bão tan.

+ Tham gia cứu giúp người bị nạn theo hướng dấn của người thân, địa phương, nhà trường.

+ Kiểm tra nhà ở, tài sản, đồ dùng, công cụ sản xuất, nguồn điện, nguồn nước, lương thực, thực phẩm dự trữ của gia đình,… nhằm phát hiện các thiệt hại cần khắc phục, sửa chữa.

+ Dọn dẹp vệ sinh môi trường ở gia đình và nhà trường để phòng dịch bệnh,…

2. Lũ lụt

♦ Nguyên nhân lũ lụt: thường hình thành do mưa lớn tập trung ở một khu vực trong một thời gian nhất định; do vỡ đập, vỡ đê; nước biển dâng do bão. Trong đó mưa lớn là nguyên nhân gây lũ lụt chủ yếu ở nước ta.

♦ Hậu quả: thường gây thiệt hại lớn về người, các ngành kinh tế và môi trường

+ Về người: có thể gây đuối nước, bị thương, mất tích, tăng nguy cơ dịch bệnh,…

+ Về kinh tế: hư hỏng tài sản, nhà ở, công trình xây dựng; thiệt hại về cây trồng, vật nuôi; các ngành sản xuất và dịch vụ;…

+ Về môi trường: gây ô nhiễm môi trường, đặc biệt là nguồn nước sinh hoạt và sản xuất, gia tăng nhiễm mặn, nhiễm phèn ở vùng ven biển.

♦ Biện pháp phòng chống lũ lụt:

- Nhóm biện pháp lâu dài

+ Bảo vệ rừng, mở rộng diện tích rừng, đặc biệt là rừng phòng hộ nhằm điều hòa nguồn nước, hạn chế lũ lụt.

+ Hiện đại hóa cơ sở vật chất kĩ thuật nhằm nâng cao hiệu quả công tác dự báo, cảnh báo sớm lũ lụt, cứu hộ, cứu nạn khi lũ lụt xảy ra.

+ Giáo dục, tuyên tuyền, tập huấn nhằm nâng cao nhận thức của người dân về lũ lụt và biện pháp phòng chống lũ lụt,…

- Nhóm biện pháp cụ thể:

* Trước khi có lũ lụt

+ Theo dõi thông tin dự báo, cảnh báo và các chỉ đạo của địa phương và nhà trường về ứng phó với lũ lụt trên các phương tiện thông tin.

+ Trao đổi với gia đình, người thân lập kế hoạch và biện pháp phòng tránh khi lũ lụt xảy ra; thực hiện theo hướng dẫn của địa phương và nhà trường.

+ Chuẩn bị các thiết bị liên lạc, phương tiện cứu sinh (nếu có); lưu thông tin và địa chỉ có thể liên hệ khẩn cấp khi cần hỗ trợ (số điện thaofi của người thân, nhà trường, chính quyền địa phương,…).

+ Dự trữ và bảo quản lương thực, thực phẩm, nước sạch, thuốc và đồ dùng y tế cho gia đình; bảo quản giấy tờ quan trọng, tài sản, đồ dùng học tập, công cụ sản xuất để tránh hư hỏng do ngập nước và cuốn trôi do lũ.

+ Sơ tán và trú ấn ở những nơi an toàn, được xây kiên cố như: nhà cao tầng, các công trình công cộng, trụ sở cơ quan nhà nước, trường học, trạm y tế,…

* Khi đang có lũ lụt

+ Không rời khỏi nơi phòng tránh lũ lụt; tránh xa các dòng thoát lũ, miệng cống thoát nước; cột điện, đường điện, cây nghiêng đổ; gọi người hỗ trợ khi có người bị nạn;…

+ Chủ động dừng các hoạt động trên sông, rạch khi có lũ và trên đường giao thông bị ngập nước; không bơi lội, chơi đùa dưới dòng nước lũ.

+ Không sử dụng trực tiếp nguồn nước lũ cho sinh hoạt; không sử dụng lương thực, thực phẩm đã bị hư hỏng do ngập nước.

* Sau khi có lũ lụt

+ Tham gia cứu giúp người bị nạn, giúp đỡ trẻ em, người già, những người có hoàn cảnh khó khăn.

+ Tham gia khắc phục hậu quả sau lũ; dọn vệ sinh môi trường ở gia đình, cộng đồng và nhà trường.

+ Trồng tre hoặc các loại cây thích hợp quanh nhà để phòng, tránh thiệt hại do lũ lụt,…

3. Hạn hán

♦ Nguyên nhân hạn hán: hình do không có mưa hoặc rất ít mưa trong một thời gian dài, đặc biệt là ở những nơi có lớp phủ thực vật bị suy giảm, làm hạ thấp mực nước ngầm, sông ngòi, ao hồ cạn kiệt, độ ẩm của đất giảm mạnh và trở nên khô cằn.

♦ Hậu quả: thường ít gây thiệt hại về người nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến các ngành kinh tế, đến đời sống con người và môi trường sinh thái, đặc biệt là sản xuất nông nghiệp.

- Về người: làm cạn kiệt và ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt; gia tăng các bệnh truyền nhiễm,…

- Về kinh tế: gây thiệt hại lớn trong nông nghiệp do thiếu nước cho trồng trọt, chăn nuôi, dẫn đến thiếu lương thực và thực phẩm; giảm công suất hoặc gián đoạn hoạt động của các nhà máy thủy điện, hạn chế hoặc gián đoạn hoạt động giao thông vận tải đường thủy,…

- Về môi trường: làm biến đổi môi trường sống của các loài sinh vật, tăng nguy cơ và mức độ hoang mạc hóa; cạn kiệt và ô nhiễm nguồn nước (nước mặt, nước ngầm); tăng mức độ và diện tích bị nhiễm mặn, nhiễm phèn ở các vùng ven biển,…

♦ Biện pháp phòng chống hạn hán:

- Nhóm biện pháp lâu dài:

+ Bảo vệ rừng, mở rộng diện tích rừng, đặc biệt là rừng phòng hộ nhằm tăng khả năng giữ đất, giữ nước, giảm thiểu mức độ hạn hán.

+ Đầu tư phát triển các công trình thủy lợi, tăng cường khả năng dự trữ và phân phối nước cho sản xuất; sử dụng công nghệ tưới tiết kiệm nước.

+ Chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, áp dụng các mô hình sản xuất, các cây trồng có khả năng chịu hạn trong nông nghiệp.

+ Nâng cao nhận thức của người dân về việc sử dụng tiết kiệm, hiệu quả và bảo vệ nguồn nước,…

- Nhóm biện pháp cụ thể:

* Trước khi có hạn hán:

+ Theo dõi thông tin dự báo về tình hình hạn hán trên các phương tiện thông tin đại chúng.

+ Dự trữ nước sinh hoạt cho gia đình; xây dựng bể chứa hoặc sử dụng các vật dụng có thể chứa nước để thu gom, dự trữ nguồn nước mưa.

+ Dự trữ lương thực, thực phẩm cho gia đình; dự trữ và bảo quản nguồn thức ăn cho gia súc, gia cầm trong mùa khô,…

* Khi đang hạn hán:

+ Thực hiện theo sự chỉ đạo, hướng dẫn của địa phương về các biện pháp ứng phó với hạn hán.

+ Sử dụng tiết kiệm và bảo vệ nguồn nước, tận dụng nước đã dùng cho sinh hoạt để tưới cây hoặc dọn vệ sinh,…

+ Cẩn trọng khi sử dụng lửa, thiết bị điện trong gia đình, đề phòng hỏa hoạn.

* Sau khi hạn hán:

+ Kiểm tra và sửa chữa, củng cố hệ thống bể chứa, vật dụng có thể chứa nước.

+ Hỗ trợ khắc phục hậu quả do hạn hán và khôi phục các hoạt động sản xuất sau hạn hán ở gia đình, cộng đồng và nhà trường,…

4. Một số loại thiên tai khác

a) Sạt lở đất

- Nguyên nhân: đất đá trên các sườn dốc bị thấm nước do mưa lớn hoặc nước lũ; mực nước sông, hồ thay đổi đột ngột do tích nước trong hồ chứa; các hoạt động của con người (chặt phá rừng, xẻ sườn núi làm đường, xây nhà ở, khai thác khoáng sản, lấn chiếm dòng chảy,…)

- Hậu quả: gây thiệt hại lớn, thương vong về người; phá hủy nhà ở, tài sản người dân, các công trình giao thông, thông tin liên lạc; gián đoạn hoạt động giao thông vận tải, du lịch; mất rừng và đất canh tác;…

- Biện pháp chủ yếu:

+ Khi chưa có sạt lở đất: cần tìm hiểu các điều kiện tự nhiên của địa phương, khả năng xuất hiện sạt lở đất, các trận sạt lở đất đã từng xảy ra; bảo vệ kết hợp với mở rộng diện tích rừng; lập kế hoạch và biện pháp phòng tránh khi sạt lở đất xảy ra; theo dõi thông tin cảnh báo trên các phương tiện thông tin của địa phương về nguy cơ xảy ra.

+ Khi có nguy cơ xảy ra sạt lở đất: sơ tán khỏi khu vực nguy hiểm khi có yêu cầu của địa phương và cơ quan chức năng; theo dõi và nhận biết các dấu hiệu bất thường, báo hiệu hiện tượng sạt lở đất; sẵn dàng di chuyển nhanh đến nơi an toàn khi quan sát thấy các dấu hiệu của sạt lở đất.

+ Sau khi có sạt lở đất: không lại gần các khu vực bị sạt lở - là những nơi chưa ổn định và có thể tiếp tục sạt lở; hỗ trợ người thân, bạn bè và cộng đồng khắc phục hậu quả của sạt lở đất,…

b) Lũ quét:

- Nguyên nhân: xảy ra do mưa lớn trên các khu vực địa hình dốc, chia cắt mạnh và lớp phủ thực vật bị phá hủy. Xuất hiện do vỡ đập hoặc xả lũ khẩn cấp với lưu lượng lớn.

- Hậu quả: gây thiệt hại về người (bị thương, chết); phá hủy nhà cửa, các công trình công cộng; xói lở đất hoặc bồi lấp đất, đá vào đồng ruộng,…

- Biện pháp:

+ Trồng rừng và bảo vệ rừng để hạn chế mức độ tập trung nước trên bề mặt; áp dụng các biện pháp canh tác hợp lí trên đất dốc.

+ Xây dựng các hệ thống cảnh báo sớm và kế hoạch ứng phó khẩn cấp khi có lũ quét.

+ Thực hiện sơ tán theo kế hoạch và sự hướng dẫn của địa phương; chủ động sơ tán khẩn cấp khi thấy các dấu hiệu có thể xảy ra lũ quét.

+ Giáo dục, tuyên truyền nâng cao nhận thức và nâng cao kĩ năng phòng chống lũ quét cho cộng đồng,…

Xem thêm tóm tắt lý thuyết chuyên đề Địa Lí lớp 12 Cánh diều hay khác:

• Lý thuyết Chuyên đề Địa Lí 12 Thực hành tìm hiểu về thiên tai và biện pháp phòng chống

• Lý thuyết Chuyên đề Địa Lí 12 Quan niệm về vùng, ý nghĩa của vùng và cơ sở hình thành vùng

• Lý thuyết Chuyên đề Địa Lí 12 Các loại vùng kinh tế

• Lý thuyết Chuyên đề Địa Lí 12 Những vấn đề chung

• Lý thuyết Chuyên đề Địa Lí 12 Phát triển làng nghề và các tác động

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 12 hay khác:

• Giải Chuyên đề học tập Địa Lí 12 Kết nối tri thức
• Giải Chuyên đề học tập Địa Lí 12 Chân trời sáng tạo
• Giải Chuyên đề học tập Địa Lí 12 Cánh diều
• Giải lớp 12 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 12 Chân trời sáng tạo (các môn học)
• Giải lớp 12 Cánh diều (các môn học)

---