Cách lập công thức hóa học của một chất theo hóa trị (cực hay)

Bài viết Cách lập công thức hóa học của một chất theo hóa trị với phương pháp giải chi tiết giúp học sinh ôn tập, biết cách làm bài tập Cách lập công thức hóa học của một chất theo hóa trị.

Cách lập công thức hóa học của một chất theo hóa trị (cực hay)

A. Lý thuyết & Phương pháp giải

- Quy tắc hóa trị: Trong công thức hóa học, tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố này bằng tích của hóa trị và chỉ số của nguyên tố kia.

- Phương pháp lập công thức hóa học của hợp chất theo hóa trị:

Đặt hợp chất có dạng:

Với:

+) A, B là nguyên tố hoặc nhóm nguyên tử (đã biết).

+) a, b lần lượt là hóa trị của A, B (đã biết hoặc đã xác định được).

+) x, y chỉ số nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử (x, y chưa biết, cần xác định).

Theo quy tắc hóa trị: x.a = y.b

Chuyển về tỉ lệ:

Lấy x = b (hay b’) và y = a (hay a’) nếu a’, b’ là những số nguyên đơn giản hơn so với a, b.

B. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Lập công thức hóa học của hợp chất tạo bởi photpho hóa trị V và oxi.

Lời giải:

Đặt công thức hóa học dạng chung của hợp chất có dạng: P_xO_y.

Theo quy tắc hóa trị ta có: x.V = y.II

Chuyển thành tỉ lệ:

Lấy x = 2 thì y = 5. Vậy công thức hóa học của hợp chất là P₂O₅.

Ví dụ 2: Hợp chất của nguyên tố X với O là X₂O₃ và hợp chất của nguyên tố Y với H là YH₂. Công thức hoá học hợp chất của X với Y là

A. XY.

B. X₂Y.

C. XY₂.

D. X₂Y₃.

Lời giải:

Chọn D.

- Xác định hóa trị của X:

Đặt hóa trị của X là a. Ta có:

2.a = 3.II ⇒ a = III.

- Xác định hóa trị của Y:

Đặt hóa trị của Y là b. Ta có:

1.b = 2.I ⇒ b = II.

- Đặt công thức hóa học hợp chất của X và Y là X_mY_n.

Theo quy tắc hóa trị có:

III.m = II.n

Chuyển thành tỉ lệ:

Lấy m = 2 thì n = 3. Công thức hóa học của hợp chất là: X₂Y₃.

Ví dụ 3: Biết Ca có hóa trị II, nhóm (PO₄) có hóa trị III. Hãy chọn công thức hoá học đúng trong số các công thức hóa học sau đây?

A. CaPO₄.

B. Ca₂(PO₄)₂.

C. Ca₃(PO₄)₂.

D. Ca₃(PO₄)₃.

Lời giải:

Chọn C.

Đặt công thức hóa học của hợp chất có dạng Ca_x(PO₄)_y.

Theo quy tắc hóa trị có: II.x = III.y

Chuyển thành tỉ lệ:

Lấy x = 3 thì y = 2. Công thức hóa học của hợp chất là: Ca₃(PO₄)₂.

C. Bài tập vận dụng

Câu 1: Biết trong hợp chất giữa S và H thì S có hóa trị II. Công thức hóa học thỏa mãn là

A. H₂S.

B. HS.

C. H₄S.

D. HS₂.

Lời giải:

Chọn A.

Đặt công thức hóa học có dạng H_xS_y.

Theo quy tắc hóa trị có: x.I = y.II

Chuyển thành tỉ lệ:

Lấy x = 2 thì y = 1. Công thức hóa học của hợp chất là H₂S.

Câu 2: Hợp chất giữa Cr hoá trị II và (PO₄) hoá trị III có công thức hoá học đúng là

A. CrPO₄.

B. Cr₂(PO₄)₃.

C. Cr₃(PO₄)₂.

D. Cr(PO₄)₂.

Lời giải:

Chọn C.

Đặt công thức hóa học chung của hợp chất có dạng: Cr_x(PO₄)_y.

Theo quy tắc hóa trị có: II.x = III.y

Chuyển thành tỉ lệ:

Lấy x = 3 thì y = 2. Công thức hóa học của hợp chất là: Cr₃(PO₄)₂.

Câu 3: Hợp chất của P và H, trong đó P có hóa trị III là

A. P₃H.

B. PH.

C. PH₃.

D. P₃H₃.

Lời giải:

Chọn C.

Đặt công thức hóa học có dạng P_xH_y.

Theo quy tắc hóa trị có: x.III = y.I

Chuyển thành tỉ lệ:

Lấy x = 1 thì y = 3. Công thức hóa học của hợp chất là PH₃.

Câu 4: Cho biết:

- Công thức hoá học của hợp chất tạo nên từ nguyên tố X với nhóm (PO₄) hoá trị III là XPO₄.

- Công thức hóa học của hợp chất tạo nên từ nhóm nguyên tử Y với H là H₃Y.

Công thức hoá học của hợp chất tạo nên từ X và Y là

A. X₂Y₃.

B. XY.

C. XY₂.

D. X₂Y.

Lời giải:

Chọn B.

- Xác định hóa trị của X:

Đặt hóa trị của X là a, áp dụng quy tắc hóa trị có: 1.a = 1.III ⇒ a = III.

Vậy X có hóa trị III.

- Xác định hóa trị của Y:

Đặt hóa trị của Y là b, áp dụng quy tắc hóa trị ta có: I.3 = b.1 ⇒ b = III.

- X và Y có hóa trị bằng nhau, vậy hợp chất tạo nên từ X và Y có công thức hóa học là XY.

Câu 5: Từ hoá trị của Al trong Al₂O₃. Hãy chọn công thức hoá của hợp chất giữa Al liên kết với gốc (SO₄) có hóa trị II trong số các công thức sau:

A. Al₂(SO₄)₃.

B. AlSO₄.

C. Al₃(SO₄)₂.

D. Al(SO₄)₃.

Lời giải:

Chọn A.

- Xác định hóa trị của nhôm trong Al₂O₃:

Gọi hóa trị của Al là a. Áp dụng quy tắc hóa trị có 2.a = 3.II ⇒ a = III.

- Đặt công thức hóa học chung của hợp chất cần tìm là Al_x(SO₄)_y.

Áp dụng quy tắc hóa trị có:

x.III = y.II

Chuyển thành tỉ lệ:

Lấy x = 2 thì y = 3. Công thức hóa học cần tìm là Al₂(SO₄)₃.

Câu 6: Hợp chất nào sau đây C có hóa trị II?

A. CaCO₃.

B. CH₄.

C. CO.

D. CO₂.

Lời giải:

Chọn C.

Câu 7: Một hợp chất có phân tử gồm: 3 Ca, 2 P, 8 O. Công thức nào sau đây là đúng?

A. Ca₂(PO₄)₃.

B. CaPO₄.

C. Ca₃(PO₄)₂.

D. Ca₃PO₄.

Lời giải:

Chọn C

Ca₃(PO₄)₂ thỏa mãn phân tử gồm 3 nguyên tử Ca, 2 nguyên tử P và 8 nguyên tử O.

Câu 8: Công thức hoá học nào sau đây viết đúng?

A. Potassium chloride KCl₂.

B. Kali sunfat K(SO₄)₂.

C. Kali sunfit KSO₃.

D. Kali sunfua K₂S.

Lời giải:

Chọn D.

A sai vì potassium chloride là KCl.

B sai vì kali sunfat là K₂SO₄.

C sai vì kali sunfit là K₂SO₃.

Câu 9: Kim loại X có hoá trị III, công thức muối sunfat của kim loại X là

A. XSO₄.

B. X(SO₄)₃.

C. X₂(SO₄)₃.

D. X₃SO₄.

Lời giải:

Chọn C.

Đặt công thức hóa học của muối có dạng: X_m(SO₄)_n.

Áp dụng quy tắc hóa trị có:

m.III = n.II

Chuyển thành tỉ lệ:

Chọn m = 2 thì n = 3. Công thức hóa học của muối là X₂(SO₄)₃.

Câu 10: N có hóa trị IV trong công thức hóa học nào sau đây?

A. NO.

B. N₂O.

C. N₂O₃.

D. NO₂.

Lời giải:

Chọn D.

Đặt công thức hóa học của hợp chất tạo bởi N và O là N_xO_y.

N có hóa trị IV, O có hóa trị II. Áp dụng quy tắc hóa trị có:

x.IV = y.II

Chuyển thành tỉ lệ:

Chọn x = 1 thì y = 2.

Công thức hóa học thỏa mãn là NO₂.

D. Bài tập thêm

Câu 1: Biết trong hợp chất giữa C và O thì C có hóa trị IV. Công thức hóa học thỏa mãn là

A. C₂O.

B. CO.

C. CO₄.

D. CO₂.

Câu 2: Hợp chất nào sau đây N có hóa trị I?

A. HNO₃.

B. NO₂.

C. NO.

D. N₂O.

Câu 3: Một hợp chất có phân tử gồm: 2Na, 1S, 3O. Công thức nào sau đây là đúng?

A. Na₂SO₄.

B. NaSO₃.

C. Na₂SO₃.

D. Na₂(SO)₃.

Câu 4: Kim loại A có hoá trị II, công thức muối chloride của kim loại X là

A. ACl.

B. ACl₂.

C. A₂Cl.

D. A₂Cl₂.

Câu 5: Hợp chất giữa Al hoá trị III và (SO₄) hoá trị II có công thức hoá học đúng là

A. Al₂SO₄.

B. Al₂(SO₄)₃.

C. Al₃(SO₄)₂.

D. AlSO₄.

Xem thêm các dạng bài tập Hóa học lớp 8 có đáp án hay khác:

---