Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Ngữ văn lớp 10

Chuyện chức phán sự đền Tản Viên

Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm Ngữ văn lớp 10, VietJack biên soạn tài liệu tác giả, tác phẩm Chuyện chức phán sự đền Tản Viên trình bày đầy đủ, chi tiết về bố cục, tóm tắt, dàn ý, đôi nét về tác giả, thể loại, dàn ý đọc hiểu văn bản, sơ đồ tư duy và bài văn phân tích mẫu về tác phẩm. Hi vọng qua loạt bài này sẽ giúp bạn dễ dàng soạn bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

Bài giảng: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Cô Trương Khánh Linh (Giáo viên VietJack)

A. Tóm tắt tác phẩm

Ngô Tử Văn vốn là một kẻ sĩ khảng khái, chính trực. Trong làng có một ngôi đền thiêng. Từ khi có một tên tướng giặc nhà Minh tử trận ở gần đền, hồn của hắn tác quái. Tức giận, Tử Văn châm lửa đốt để trừ hại cho dân. Sau khi đốt đền, Tử Văn lên cơn sốt mê man, chàng thấy tên hung thần đòi trả đền và đe dọa bắt chàng xuống âm phủ. Thổ thần bày tỏ thái độ cảm phục trước hành động dũng cảm của Tử Văn, mách chàng về tung tích, tội ác tên hung thần và cách đối phó. Đến đêm, khi bệnh nặng thêm, Tử Văn thấy hai tên quỷ đến bắt chàng xuống âm phủ. Trước Diêm Vương, Tử Văn đã tố cáo tội ác của tên hung thần để hắn bị trừng trị. Thổ thần được phục chức, lính đưa Tử Văn về trần gian. Một tháng sau, Thổ thần tiến cử Tử Văn giữ chức phán sự đền Tản Viên để tạ ơn.

Xem thêm các bài soạn Chuyện chức phán sự đền Tản Viên hay, ngắn khác:

B. Đôi nét về tác phẩm

1. Tác giả

- Nguyễn Dữ (có người đọc là Nguyễn Tự), chưa rõ năm sinh năm mất, sống vào khoảng thế kỉ XVI.

- Quê quán: xã Đỗ Tùng, huyện Trường Tân, nay thuộc huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương.

- Ông xuất thân trong gia đình khoa bảng (cha đỗ tiến sĩ đời Lê Thánh Tông).

- Ông từng đi thi và đã ra làm quan, sau đó không bao lâu thì từ quan lui về ẩn dật.

- Ông để lại tác phẩm nổi tiếng là Truyền kì mạn lục, qua tác phẩm có thể thấy được quan điểm sống và tấm lòng của ông với cuộc đời.

2. Tác phẩm

a. Truyền kì mạn lục

- Thể loại: Truyền kì là một thể văn xuôi tự sự thời trung đại, phản ánh hiện thực qua những yếu tố kì lạ, hoang đường.

+ Trong truyện truyền kì, thế giới con người và thế giới cõi âm với những thánh thần, ma quỷ có sự tương giao. Điều này đã tạo nên sự hấp dẫn đặc biệt cho thể loại.

+ Đằng sau những chi tiết phi hiện thực, người đọc có thể tìm thấy những vấn đề cốt lõi của hiện thực cũng như quan niệm và thái độ của tác giả.

- Truyền kì mạn lục là tác phẩm viết bằng chữ Hán, gồm 20 truyện, ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI.

- Nhan đề: Truyền kì mạn lục ( truyền kì: loại truyện có yếu tố li kì, hoang đường; mạn: tản mạn; lục: sao lục, ghi chép): ghi chép các truyện li kì tản mạn của dân chúng.

- Nội dung:

+ Hiện thực xã hội đương thời.

+ Số phận con người.

+ Tinh thần dân tộc.

- Nghệ thuật: có sự tham gia của các yếu tố hoang đường, kì ảo.

→ Truyền kì mạn lục vừa có giá trị hiện thực, vừa có giá trị nhân đạo.

b. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên

- Thể loại: Truyền kì.

- Phương thức biểu đạt: Tự sự.

- Bố cục: 4 phần

+ Phần 1 (Từ đầu đến …không cần gì cả): Tử Văn đốt đền.

+ Phần 2 (Tiếp đến …khó lòng thoát nạn): Tử Văn với viên Bách hộ họ Thôi và Thổ công.

+ Phần 3 (Tiếp đến …sai lính đưa Tử Văn về): Tử Văn thắng kiện.

+ Phần 4 (Còn lại): Tử Văn trở thành phán sự đền Tản Viên.

- Giá trị nội dung: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác, trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một người trí thức nước Việt; đồng thời, thể hiện niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà của tác giả.

- Giá trị nghệ thuật:

+ Yếu tố kì ảo dày đặc, xen chuyện người, chuyện thần, ma, trần gian, địa ngục…

+ Cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ, lo-gic.

+ Cách dẫn truyện khéo léo, biến hóa, có cao trào, có thắt mở nút.

+ Nhân vật được xây dựng sắc nét.

C. Đọc hiểu văn bản

1. Giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn

Cách giới thiệu nhân vật

Tên họ : Ngô Tử Văn tên là Soạn.

Quê quán: huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang.

Tính tình: Khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà không chịu được. => từ ngữ mang tính khẳng định.

⇒ Cách mở đầu trực tiếp, ngắn gọn theo phương pháp truyền thống của văn học trung đại, chưa thoát khỏi lối kể dân gian, gây sự chú ý của người đọc.

2. Diễn biến hành động Ngô Tử Văn

- Nguyên nhân đốt đền: Tức giận trước sự tác oai tác quái của hồn ma tên tướng giặc họ → Trừ hại cho nhân dân, mang lại cuộc sống yên bình.

- Trước khi đốt đền:

+ Hành động: Tắm rửa sạch sẽ, khấn trời.

Lấy lòng trong sạch, muốn bảo vệ sự bình yên cho người dân.

Lấy lòng trong sạch, sự chân thành, mong muốn được trời chia sẻ.

Chứng minh hành động chính nghĩa của mình.

+ Ý nghĩa:

Thể hiện tính cương trực, dũng cảm vì dân trừ bạo.

Thể hiện tinh thần dân tộc, quyết tâm trừ hại cho dân, bảo vệ thổ thần nước Việt.

- Sau khi đốt đền:

+ Tử Văn thấy “khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng, sốt rét”.

Có người cao lớn, khôi ngô đội mũ trụ đến đòi làm trả lại đền.

Có ông già áo vải, mũ đen, phong độ nhàn nhã đến tỏ lời mừng và kể rõ đầu đuôi sự việc.

→ Thổ công giúp đỡ và ủng hộ hành động của Tử Văn.

- Cuộc đối mặt với hồn ma tên tướng giặc..

+ Tướng giặc:

Trách mắng.

Đòi trả đền.

Đe doạ.

+ Ngô Tử Văn: Mặc kệ, ngồi ngất ngưởng, tự nhiên.

→ Thái độ điền nhiên không sợ trước những lời đe dọa của hung thần.

- Cuộc gặp gỡ với Thổ Công bị hại.

+ Thổ công:

Tỏ lời mừng với Ngô Tử Văn.

Kể lại sự việc bị hại của mình.

Căn dặn Ngô Tử Văn những điều cần làm khi đối phó với tên hung thần và trong cuộc đối chất với Diêm Vương dưới âm phủ.

+ Ngô Tử Văn:

Kinh ngạc.

Tử Văn căn vặn Thổ Công xem: “Hắn có thực là tên hung thần, có thể gieo vạ cho tôi không?”.

→ Thổ công là nạn nhân đang khiếp sợ, đã tô đậm sự bạo tàn của tên giặc. Thổ công là đồng minh sẽ giúp cho Tử văn trên con đường đi vạch trần cái ác. 

=> Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ đầy bản lĩnh, không khiếp sợ trước gian tà.

- Cuộc gặp gỡ giữa con người và hồn ma, con người và thần thánh, thế giới thực - ảo.

- Sử dụng nhiều yếu tố kì ảo

⇒ Làm cho câu chuyện truyền kì thêm hấp dẫn.

Nhận xét: Bằng nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, bất ngờ, kết hợp với yếu tố kì ảo dày đặc….đã khắc họa rõ nét hình tượng nhân vật  Ngô Tử Văn là người cương trực, yêu chính nghĩa, bản lĩnh, kiên cường và giàu tinh thần dân tộc. ð Ngô tử Văn là người giàu bản lĩnh, dũng cảm, bình tĩnh sáng suốt, quyết tâm đấu tranh chống lại cái ác đến cùng.

3. Ngô Tử Văn bị bắt và dẫn xuống Minh Ti

- Ngô Tử Văn bị bắt giải xuống âm phủ.

+ Quang cảnh dưới âm phủ: không khí rùng rợn.

+ Tác giả đã sử dụng nhiều hình ảnh mang tính chất kì ảo, hoang đường → nhấn mạnh hơn quang cảnh đáng sợ nơi cõi âm. 

- Ngô Tử Văn: gan dạ, khảng khái, quyết liệt  kêu oan .

- Cuộc xét xử Ngô Tử Văn dưới âm phủ.

+ Nguyên nhân: Do hồn ma viên Bách hộ họ Thôi kiện Ngô Tử Văn về tội đốt đền. → Bản chất là tên tướng gian tà (sống cướp nước, chết cướp đền).

+ Diễn biến:

Chặng 1:

Hồn ma tên tướng giặc: Tố cáo Tử Văn với Diêm Vương

Diêm Vương: Nghe lời tố cáo của tên tướng giặc mà trách măng Tử Văn

Ngô Tử Văn: Tỏ thái độ cứng cỏi trước Diêm Vương đầy uy quyền, đấu tranh vạch mặt tên tướng giặc gian tà.

Chặng 2:

Hồn ma tên tướng giặc: Tranh cải với Tử Văn, sau lại lo sợ, đạo đức giả: xin giảm án cho Tử Văn.

Ngô Tử Văn: Xin đem tư giấy đến đền Tản Viên chứng thực.

Diêm Vương: Nghi ngờ, cho người đến đền Tản Viên chứng thực g xử cho Tử Văn thắng kiện.

+ Kết quả: Ngô Tử Văn thắng kiện và được tiến cử làm chân phán sự ở đền thánh Tản Viên.

- Nhận xét:

+ Thái độ luôn một mực kêu oan của Tử văn chứng tỏ chàng không hề nhụt chí, run rẩy hay khiếp sợ trước cảnh địa ngục, ma quỷ xung quanh mình. Chàng quyết đấu tranh cho lẽ phải, cho công lí. Điều đó rất đáng trân trọng ở con người này.

+ Tử Văn đã thắng kiện chứng tỏ cái thiện, cái chính nghĩa đã thắng cái gian tà, cái ác. Tên họ Thôi đã bị trừng trị đích đáng, dân gian được bình an, Thổ công được trả lại đền.

4. Ngô Tử Văn nhận chức phán sự

- Bằng chính nghĩa và sự dũng cảm, cương trực đấu tranh cho chính nghĩa, cuối cùng Ngô Tử Văn đã chiến thắng.

- Ý nghĩa:

+ Giải trừ được tai họa, đem lại an lành cho dân.

+ Diệt trừ tận gốc thế lực xâm lược tàn ác, làm sáng tỏ nỗi oan khuất và phục hồi danh dự cho Thổ thần nước Việt.

+ Niềm tin vào công lí cái thiện chiến thắng cái ác, chính nghĩa thắng gian tà.

5. Lời bình cuối truyện

- Vạch trần bản chất xảo quyệt, hung ác của hồn ma tướng giặc họ Thôi;

- Phơi bày hiện thực đầy rẫy những bất công, thối nát của xã hội đương thời. Những hiện tượng tiêu cực ở cõi âm chính là hình chiếu của xã hội đương thời.

- Tệ nạn mê tín dị đoan.

- Tham ô, hối lộ.

- Là kẻ sĩ, biết đấu tranh đến cùng để chống lại cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa.

D. Sơ đồ tư duy

Xem thêm các bài soạn về tác giả tác phẩm Ngữ văn lớp 10 đầy đủ, chi tiết hay khác:

• Hồi trống Cổ Thành

• Tào Tháo uống rượu luận anh hùng

• Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ

• Truyện Kiều - phần Trao duyên

• Truyện Kiều - phần Nỗi thương mình

Lời giải bài tập lớp 10 sách mới:

• Giải bài tập Lớp 10 Kết nối tri thức
• Giải bài tập Lớp 10 Chân trời sáng tạo
• Giải bài tập Lớp 10 Cánh diều

---