5+ Phân tích yếu tố kì ảo trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên (điểm cao)

Phân tích yếu tố kì ảo trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên hay nhất, ngắn gọn với dàn ý chi tiết giúp học sinh có thêm tài liệu tham khảo để viết văn hay hơn.

5+ Phân tích yếu tố kì ảo trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên (điểm cao)

Phân tích yếu tố kì ảo trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - mẫu 1

“Chuyện chức phán sự ở đền Tản Viên” là một thiên truyện tiêu biểu trong “Truyền kì mạn lục” của Nguyễn Dữ. Ngoài cốt truyện, nhân vật thì các yếu tố hoang đường, kì ảo cũng góp phần làm nên sức hấp dẫn vượt thời gian cho tác phẩm

Các yếu tố hoang đường, kỳ ảo chính là những yếu tố không có thực, được thần kì hóa với những dụng ý nghệ thuật cụ thể. Trong “Chuyện chức phán sự ở đền Tản Viên”, điều này được thể hiện ở các khía cạnh như nhân vật, không gian nghệ thuật.

Về nhân vật, tác phẩm xây dựng những nhân vật có tính chất kì bí. Nhân vật phản diện - hồn ma tên tướng giặc họ Thôi đã hết trận trên đất Việt, sau đó trở thành yêu quái chiếm miếu của Thổ công. Hình ảnh này ngầm ám chỉ tệ nạn tham nhũng, quan trên chèn ép dân lành khiến đời sống. Đến cả Thượng Đế cũng nhận đút lót từ hắn, bao che cho điều xấu. Khi Ngô Tử Văn tự tay đốt đi ngôi đền, khiến hắn không còn chỗ trú thì tên này lại ngang ngược tiến vào giấc mộng của Tử Văn, cảnh cáo bắt chàng dựng lại đền. Thậm chí, đứng trước điện Diêm Vương, hắn cũng dùng lời lẽ xảo trá nhằm buộc tội khiến Tử Văn. Ngoài ra, nhân vật Thổ công cũng là nhân vật được hư cấu. Ông vốn có lý lịch hiển hách, còn sống làm quan, chết vì cần vương, được phong làm Thổ công, ban cho ngôi đền. Khi Tử Văn bị kiện, ông đã giúp đỡ Tử Văn. Thổ công cho thấy quan niệm “Ở hiền gặp lành”, người tốt đến khi chết đi vẫn được lưu lại tiếng thơm ngàn đời. Hơn hết, nhân vật đáng chú ý hơn cả là Diêm Vương – người đứng đầu cõi âm ti, đóng vai trò phán xử. Ban đầu, Diêm Vương cũng bị những lời lẽ giảo hoạt của tên họ Thôi lừa gạt, sau đó nhận thấy lời Tử Văn là thật thì lập tức tỉnh táo, phân xử công bằng. Diêm Vương dù ghê rợn nhưng đại diện cho ước mơ của nhân dân về công lí, người thực thi lẽ phải, dùng quyền lực để trị tội kẻ xấu. Ngoài ra, những nhân vật như qủy sứ, Dạ Xoa đã không khí sống động, thể hiện được sự uy nghiêm, cẩn trọng nơi địa phủ. Những giấc mơ của Ngô Tử Văn cũng đậm màu sắc huyền huyễn, đặc biệt là chi tiết chết đi rồi sống lại sau khi diện kiến Diêm Vương.

Về không gian, tác giả cũng xây dựng bối cảnh nối liền giữa cõi âm và cõi dương. Không gian cõi âm được Nguyễn Dữ miêu tả vô cùng sống động và hấp dẫn. Tất cả đều âm u, lạnh lẽo: "Ở đó có một con sông lớn, trên sông bắc một cây cầu dài hơn nghìn thước, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương. Hai bên cầu có đến mấy vạn quỷ Dạ Xoa mắt đỏ tóc xanh, dáng hình nanh ác..."

Những chi tiết trên góp phần làm nên thành công của tác phẩm, khắc họa nét tính cách dũng cảm, bình tĩnh, ý chí kiên cường của nhân vật Ngô Tử Văn. Từ đó, tác phẩm mang đến thông điệp ý nghĩa về tình yêu thương, công bằng trong xã hội.

Dàn ý Phân tích yếu tố kì ảo trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên

1. Mở bài

- Sơ lược về tác giả, tác phẩm và các yếu tố kì ảo trong truyện

2. Thân bài

a. Nhân vật kỳ ảo:

* Hồn ma tên tướng giặc họ Thôi:

- Chết trận trên đất Việt, sau đó trở thành yêu quái chiếm miếu của Thổ công, quấy nhiễu dân chúng, là nhân vật phản diện điển hình nhất của truyện.

- Phản ánh một hiện thực của đời sống ấy là nạn tham quan hoành hành, làm cho nhân dân lầm than, điều đó thể hiện qua việc hắn đút lót tham quan, bưng bít cả thượng đế để làm trò bạo ngược.

- Ngô Tử Văn đại diện cho chính nghĩa, thay trời hành đạo tự tay đốt đi ngôi đền, khiến hắn không còn chỗ trú, thì tên này lại ngang nhiên giả dạng tiến vào giấc mộng của Tử Văn, cảnh cáo bắt chàng dựng lại đền bằng những lời lẽ rất mực oai nghiêm, văn vở.

- Trước điện Diêm Vương, dùng lời lẽ điêu ngoa, lươn lẹo, nhằm buộc tội khiến Tử Văn phải bị trừng phạt.

- Kết cục của tên này là bị nhét gỗ vào miệng rồi đày xuống ngục Cửu U.

* Thổ công:

- Có lý lịch hiển hách, còn sống làm quan, chết vì cần vương, được phong làm Thổ công, ban cho ngôi đền.

- Hiền lành, chịu nhân nhượng tên tướng giặc họ Thôi.

- Giúp đỡ Tử Văn thắng kiện ở minh ti.

* Diêm vương:

- Người đứng đầu cõi âm ti, đóng vai trò phán xử.

- Lúc đầu bị những lời lẽ giảo hoạt của tên họ Thôi lừa gạt, sau đó nhận thấy lời Tử Văn là thật thì lập tức tỉnh táo, phân xử công bằng.

- Bắt phạt tên họ Thôi, lại cho Tử Văn trở về dương gian.

* Qủy sứ, Dạ Xoa: Tạo không khí sống động, nhiều màu sắc, thể hiện được sự uy nghiêm, cẩn trọng nơi địa phủ từ đó khơi gợi cảm giác hứng thú cho người đọc.

* Ngô Tử Văn:

- Nằm mộng thấy tên tướng giặc họ Thôi, rồi bị đưa xuống âm phủ chịu tội, thì yếu tố kỳ ảo và gây ấn tượng nhất của nhân vật này đó là việc chết đi rồi sống lại sau khi diện kiến Diêm Vương.

=> Bộc lộ một chân lý đúng đắn, ở hiền gặp lành, người tốt sẽ được đền đáp xứng đáng, chứ không phải chịu chết một cách oan khuất, chứng minh sự hiện diện của lẽ phải không chỉ ở chốn trần gian mà ở bất cứ nơi đâu.

- Nhận lời của Thổ công không bệnh mà mất, để đến ở cõi tiên hưởng cái phúc phần của tiên gia.

b. Không gian kỳ ảo:

- Giấc mộng của Ngô Tử Văn nối liền giữa cõi âm và cõi dương, là nơi để chàng gặp gỡ và nói chuyện với tên tướng giặc họ Thôi cũng như Thổ công, trước khi bị đưa đến cõi âm ti để diện kiến Diêm Vương.

- Không gian cõi âm được Nguyễn Dữ miêu tả vô cùng sống động và hấp dẫn "Ở đó có một con sông lớn, trên sông bắc một cây cầu dài hơn nghìn thước, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương. Hai bên cầu có đến mấy vạn quỷ Dạ Xoa mắt đỏ tóc xanh, dáng hình nanh ác..." mở ra một không gian cõi âm rùng rợn, lạnh lẽo, đúng với những gì mà con người vẫn thường hình dung về chốn địa ngục.

=> Làm nổi bật nét tính cách của nhân vật Ngô Tử Văn, đó là sự dũng cảm, bình tĩnh, ý chí kiên cường mạnh mẽ, cây ngay không sợ chết đứng của chàng.

3. Kết bài:

Nêu nhận xét.

Phân tích yếu tố kì ảo trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - mẫu 2

Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là một trong những chuyện tiêu biểu của Truyền kì mạn lục. Truyện không chỉ hấp dẫn người đọc bởi câu chuyện mà Nguyễn Dữ đã kể lại mà còn có sức hút từ chính yếu tố thần kì trong đó.

Khi định nghĩa về yếu tố thần kì hay còn gọi là lực lượng thần kì, trợ thủ thần kì trong truyện cổ tích PGS.TS Nguyễn Bích Hà cho rằng đó là kết quả của những hư cấu dưới ánh sáng của trí tưởng tượng kì ảo và bay bổng của nhân dân. Lực lượng thần kì có thể là những nhân vật thần kì như ông Bụt, bà Tiên, Thiên Lôi, Ngọc Hoàng, thần, thầy phù thủy, yêu tinh, có thể là các đồ vật, vật thể thần kì như gậy thần, đèn thần, áo tàng hình, thảm bay, có thể là những con vật kì ảo như rắn thần, chim phượng hoàng, mèo đi hia...

Chịu ảnh hưởng từ tư duy thần linh siêu hình của các tác giả dân gian, của những truyện kì quái phương Bắc, Nguyễn Dữ đã đưa vào các câu chuyện của ông nhiều yếu tố hoang đường, huyền ảo. Trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, trước hết, có thể kể đến sự xuất hiện của các lực lượng nhân vật thần kì như hồn ma tên tướng giặc phương Bắc, quỷ, quỷ Dạ Xoa, Thổ công, Diêm Vương, các phán quan. Tất cả các nhân vật này đều thuộc về cõi âm.

Nhân vật phản diện trong truyện là hồn ma tên tướng giặc. Lai lịch, tội trạng của hắn được nhà văn kể lại rõ ràng qua lời nhân vật Thổ công: đấy là tên tướng bại trận của Bắc triều, cái hồn bơ vơ ở Nam quốc, tranh chiếm miếu đền của tôi, giả mạo tên họ của tôi, quen dùng chước lừa dối, thích làm trò thảm ngược, Thượng đế bị nó bưng bít, hạ dân bị nó quấy rầy, phàm những việc hưng yêu tác quái đều tự nó cả. Nhân vật này xuất hiện trong cơn mơ của Tử Văn - người dám dốt trụi ngôi đền hắn đang trú ngụ. Hắn mang dáng điệu, ngoại hình đạo mạo: khôi ngô, cao lớn, đầu đội mũ trụ. Hắn tự xưng với Tử Văn là cư sĩ. Nhưng ngoại hình và lời nói đó chỉ toát lên sự giả trá, lừa lọc. Vì thực chất hắn chỉ là kẻ cướp. Khi sống, hắn đem quân cướp nước ta và khi chết, hắn cướp nơi thờ tự của Thổ công để trú ngụ. Là hồn ma rồi nhưng tên tướng bại trận lại không cải tà quy chính để được siêu thoát. Cướp đền của Thổ công xong, hắn nhũng nhiễu, làm tội làm tình nhân dân, khiến bao người điêu đứng, khổ sở. Khi bị Tử Văn dang tay trừng trị, hồn ma tướng giặc lại đến gặp Tử Văn, trơ tráo đòi chàng xây trả lại đền. Hắn dọa dẫm chàng và tìm cách khiến chàng phải chết. Cho đến khi phải đổi chất với Tử Văn dưới Minh ti, hắn vẫn cố đẩy tội về phía Tử Văn, cả gan dối Diêm vương. Không thể nói những hành động của hồn ma tướng giặc biểu trưng cho lòng ham sống, cho sức sống dai dẳng được. Tất cả những gì hắn làm chỉ làm thêm tô đậm sự xấu xa, đê tiện, trơ tráo trong con người hắn. Hắn sống không lương thiện vậy mà khi chết, hắn lại càng bạc ác hơn. Là hồn ma, điều kiện và cơ hội để hắn gây tội càng dễ dàng, thuận tiện hơn khi nào hết. Bởi không nhìn thấy nhưng ai cũng phải khiếp sợ mỗi khi hắn hiển linh nhũng nhiễu.

Đối lập hoàn toàn với tướng giặc họ là Thổ công. Từ ngoại hình, cung cách bề ngoài, Thổ công đã có sự khác biệt với hồn ma đáng ghét kia: áo vải, mũ đen, dáng điệu nhàn nhã. Lai lịch của Thổ công hết sức trong sạch, thậm chí hiển hách: làm chức Ngự sử đại phu từ đời vua Lí Nam Đế, chết vì việc cần vương, giúp dân độ vật đã hơn một nghìn năm nay. Về tính cách, nếu hồn ma tướng giặc hung hăng bao nhiêu thì Thổ công lại nhún nhường bấy nhiêu. Thổ công chính là nạn nhân trực tiếp của tên tướng giặc. Ngôi đền Tử Văn đốt vốn dĩ do ông cai quản, bị hồn ma tướng giặc chiếm giữ. Bao nỗi ấm ức của Thổ công chỉ được giãi bày khi Tử Văn có hành động đốt đền trừ tà. Xuất hiện trong truyện, nhân vật này còn có vai trò là người chỉ đường, dẫn lối cho Tử Văn hiểu rõ chân tướng sự việc. Và khi Tử Văn đã hoàn thành sứ mệnh của mình thì cũng chính Thổ công là người tiến cử Tử Văn nhận chức phán sự đền Tản Viên. Như vậy, có thể hình dung Thổ công chính là nhân vật thần kì đóng vai trò phụ giúp và đền ơn cho nhân vật chính diện trong truyện.

Nhân vật thần kì thứ ba chúng ta phải nhắc tới là Diêm Vương. Diêm Vương là người đứng đầu Minh ti, trực tiếp phán xử vụ án giữa Tử Văn và hồn ma tướng giặc. Ban đẩu, nhân vật xuất hiện bằng những lời quát mắng Tử Văn. Những lời quát đó cho thấy uy lực của người có chức vị tối cao. Uy lực đó đủ khiến những kẻ có tội phải rùng mình khiếp sợ. Với tư cách là "thẩm phán" phiên toà, Diêm Vương đã suy xét mọi chuyện và nghị án một cách công bằng. Lời khai của Tử Văn và hồn ma tướng giặc đều được Diêm Vương cho người đi kiểm định. Cuối cùng, kẻ mang tội ác đã bị đền tội, Tử Văn được sống lại, trở về trần gian. Vai trò của Diêm Vương trong câu chuyện được thể hiện ở việc xử án công minh, mang lại công bằng cho người chính trực. Cùng hồn ma tướng giặc và Thổ công, Diêm Vương là nhân vật góp phần đưa cốt chuyện diễn biến, phát triển theo chiều hướng li kì hấp dẫn. Hơn nữa, hình tượng nhân vật Diêm Vương còn thể hiện mơ ước về vị quan thanh liêm, công minh, chính trực trong xã hội đầy rẫy nhiễu nhương, tệ nạn đương thời.

Các nhân vật quỷ, quỷ Dạ Xoa chỉ xuất hiện thoáng qua, không có ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển của cốt truyện nhưng chính chúng lại góp phần mang đến không khí rùng rợn, kinh hãi đặc trưng của chốn âm ti, địa phủ cho câu chuyện. Sự kì ảo nhờ đó được gia tăng.

Tử Văn không nằm trong số các nhân vật thần kì của truyện nhưng lại gắn với sự việc chết đi (hai ngày). Sống lại rồi lại chết và được nhập vào cõi tiên. Lãnh chức phán sự đền Tản Viên. Đó cũng là một yếu tố kì ảo của truyện. Những sự việc này được sắp đặt ở cuối như một kết thúc có hậu cho Tử Văn và câu chuyện, thế hiện triết lí ở hiền gặp lành của nhà văn.

Yếu tố kì ảo của truyện không chỉ được thể hiện ở phương diện nhân vật mà còn ở các không gian mà Nguyễn Dữ đã mang đến trong đó. Có thể thấy truyện có hai không gian kì ảo. Trước hết là không gian giấc mơ (giấc mơ của Tử Văn). Không gian này không được Nguyễn Dữ miêu tả chi tiết nhưng nó chính là không gian nối liền cõi trần và cõi âm, là nơi gặp gỡ của Tử Văn với hồn ma tướng giặc và với Thổ công. Cũng từ đây, Tử Văn tạm lìa cõi trần, để bước vào cõi âm, để tham gia vào vụ kiện ở đó.

Không gian kì ảo thứ hai của truyện là ở âm ti. Âm ti được miêu tả bằng một số chi tiết khá rõ ràng: Ở đó có một con sông lớn, trên sông bắc một cái cầu dài hơn nghìn thước, gió tanh sông xám, hơi lạnh thấu xương. Đọc đến đây, không ít người đã phải rùng mình khiếp sợ. Cảm giác về sự u ám, lạnh lẽo, rùng rợn đeo bám vào trí tưởng tượng của người đọc. Nhưng trái lại, trước không gian ấy, Tử Văn lại không hề sợ hãi. Và chính điều này đã chứng tỏ bản lĩnh cứng cỏi và sự ngay thẳng của nhân vật. Âm ti còn có ngục Cửu U. Nguyễn Dữ chỉ dẫn vào truyện không gian này mà không hề miêu tả nó bằng một chi tiết nào. Tuy nhiên, chỉ cái tên cũng đủ khiến người đọc hình dung nó sẽ là nơi đầy rẫy cực hình, đủ để trừng trị tội ác của những kẻ như tên tướng giặc họ Thôi.

Có thể thấy mỗi yếu tố kì ảo xuất hiện trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đều đảm nhận vai trò riêng nhưng rõ ràng, chúng tồn tại không tách rời nhau, thậm chí đan kết vào nhau để cùng dệt nên cho chúng ta một câu chuyện hoang đường đầy li kì hấp dẫn.

Trở lại thời đại Nguyễn Dữ, thế kỉ XVI là thế kỉ đầy những biến động lịch sử. Câu chuyện nhà văn đã kể lại cho chúng ta nghe trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên tất nhiên không thể chỉ là câu chuyện hoàn toàn bịa đặt. Đằng sau những yếu tố thần kì đó chắc chắn là những hiện thực về bọn quan vô lại, hiện thực về sự nhiễu loạn trong nhân dân, hiện thực về sự bất công và hiện thực về những con người khẳng khái, cương trực như Tử Văn. Nhưng tại sao Nguyễn Dữ lại đưa Tử Văn xuống tận Minh ti để đi tìm công lí, chính nghĩa. Phải chăng trên cõi trần, những vị đại quan như Diêm Vương hiếm quá? Giấc mơ về lẽ công bằng xã hội của Nguyễn Dữ đã phải viện đến yếu tố thần linh mới thực thi được. Điều đó phản ánh hiện thực gì của một thời đại?

Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là một câu chuyện giàu ý nghĩa. Nó hấp dẫn người đọc không chỉ bởi nội dung tư tưởng mà còn bởi sự li kì được đưa đến từ các yếu tố kì ảo mà nhà văn đã dụng công xây dựng. Viết Chuyện chức phán sự đền Tản Viên Nguyễn Dữ đã kết hợp thành công yếu tố ảo và thực. Câu chuyện diễn ra đầy tính chất li kì bởi sự xuất hiện của thế giới âm cung với những hồn ma, bóng quỷ với những việc khác thường: người chết đi sống lại từ dương gian xuống địa phủ, từ cõi âm lại về cõi dương. Nhưng chuyện lại có vẻ như rất thực bởi cách dẫn người khác, dẫn việc cụ thể đến cả họ tên, quê quán và thời gian, địa điểm diễn ra sự việc. Yếu tố kì ảo giúp câu chuyện thêm phần li kì, hấp dẫn. yếu tố thực làm tăng tính xác thực, làm câu chuyện có ý nghĩa xã hội sâu sắc. Câu chuyện đề cao nhân vật Ngô Tử Văn – đại diện cho tầng lớp trí thức nước Việt giàu tinh thần dân tộc, chuộng chính nghĩa, dũng cảm, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hạ cho dân. Truyện còn thể hiện niềm tin công lý, chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà.

Phân tích yếu tố kì ảo trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - mẫu 3

Nếu như trong thế kỷ XV, Nguyễn Trãi được xem là tác giả văn học trung đại xuất sắc nhất thì đến thế kỷ XVI ta không thể không nhắc đến hai cái tên tiêu biểu nhất là Nguyễn Bỉnh Khiêm và Nguyễn Dữ. Nguyễn Dữ sống khoảng thế kỷ XVI, quê ở Đỗ Tùng, Trường Tân nay thuộc Thanh Miện, Hải Dương, xuất thân trong một gia đình có truyền thống khoa bảng. Từng là học trò giỏi của trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, cho nên ông đã từng đi thi và đỗ Hương Tiến (cử nhân ngày nay) và ra làm quan trong một thời gian ngắn, rồi từ quan về Thanh Hóa ở ẩn và không bao giờ quay lại chốn đô thành. Cuộc đời sáng tác của ông chỉ để lại duy nhất tập truyện Truyền kỳ mạn lục. Nguyễn Dữ được xem là người mở đầu, khởi xướng khi đưa thuật ngữ "truyền kỳ" tiến vào văn học trung đại Việt Nam và ông cũng là người xuất sắc nhất trong thể loại này. Tập Truyền kỳ mạn lục gồm 20 truyện của ông được đánh giá là thiên cổ kỳ bút, là tác phẩm mẫu mực trong thể loại truyền kỳ. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là một trong những truyện hay trích từ tập này, kể về nhân vật Ngô Tử Văn với những chi tiết hoang đường kỳ ảo không chỉ làm cho câu chuyện thêm hấp dẫn mà còn là biểu hiện niềm tin của nhân dân ta vào chân lý người tốt sẽ được thần phật giúp đỡ, chân lý ở hiền gặp lành, ác giả ác báo.

Trong tác phẩm yếu tố kỳ ảo đầu tiên phải kể đến đó là sự xuất hiện của các nhân vật từ cõi âm ti, khác hẳn với các thể loại truyện thông thường mà nhân vật là thần thánh, thanh cao không nhiễm bụi trần, điều đó đã đem đến cho người đọc những trải nghiệm mới, kích thích trí tò mò cũng như gây ấn tượng sâu sắc với độc giả về cốt truyện. Nhân vật ở cõi âm đầu tiên, là khởi nguồn nên mọi diễn biến sau đó chính là tên tướng giặc họ Thôi bại trận, chết trên đất Việt, sau đó trở thành yêu quái chiếm miếu của Thổ công, quấy nhiễu dân chúng. Có thể thấy rằng đây là nhân vật phản diện điển hình nhất của truyện, lúc còn sống thì tên này làm giặc, chính vì thế khi chết đi cũng chỉ có thể làm yêu quái nhiễu loạn nhân gian, đời đời bị người ta khinh ghét sợ hãi. Không chỉ vậy tên giặc này còn phản ánh một hiện thực của đời sống ấy là nạn tham quan hoành hành, làm cho nhân dân lầm than, điều đó thể hiện qua việc hắn đút lót tham quan, bưng bít cả thượng đế để làm trò bạo ngược. Đến khi nhân vật Ngô Tử Văn đại diện cho chính nghĩa, thay trời hành đạo tự tay đốt đi ngôi đền, khiến hắn không còn chỗ trú, thì tên này lại ngang nhiên giả dạng tiến vào giấc mộng của Tử Văn, cảnh cáo bắt chàng dựng lại đền bằng những lời lẽ rất mực oai nghiêm, văn vở. Nhưng thấy Tử Văn vẫn điềm nhiên thấy chết không sờn thì quay ra tức giận, trở mặt làm trò dọa dẫm "Phong đô không xa xôi gì, tuy ta hèn nhưng há lại không đem nổi nhà ngươi đến đấy. Không nghe lời ta rồi sẽ biết". Và y như rằng ngay tối ấy tên giặc này đã không tha cho Tử Văn mà khiến chàng phải xuống hầu cõi âm ti. Trước điện Diêm Vương, tên này lại lần nữa đóng vai Thổ công bị đốt đền, lời lẽ điêu ngoa, lươn lẹo, nhằm buộc tội khiến Tử Văn phải bị trừng phạt. Tuy nhiên đến lúc thấy Tử Văn có bằng cớ chứng minh tội trạng của hắn, thì tên này lập tức lật mặt giở giọng nhân từ, cầu xin Diêm Vương tha cho Tử Văn nhằm thoát tội, với lời lẽ thể hiện sử giả nhân giả nghĩa vô cùng: "...xin đại vương tha cho hắn để có cái đức rộng rãi. Chẳng cần đòi hỏi dây dưa, nếu chẳng may trị tội nó sợ sẽ làm hại đến đức hiếu sinh", câu nào câu ấy cũng lấy nhân đức đặt lên trên đầu lưỡi, nhưng thực tế rằng tên này đang sợ chuyện của mình bại lộ, nên mới vội bưng bít như thế. Quả là giang sơn dễ đổi bản tính khó dời, chết đến nơi vẫn không quên lươn lẹo, và kết cục của tên này cũng chẳng thể nào tốt đẹp bằng việc bị nhét gỗ vào miệng rồi đày xuống ngục Cửu U.

Nhân vật thứ hai chính là Thổ công, trong truyện miêu tả đây là một vị quan dưới thời Lý Nam Đế, vì có công giúp vua giữ nước mà chết thế nên được ban cho chức Thổ công và một ngôi đền, hưởng hương khói của nhân dân. Khi đến gặp Tử Văn thì hiện lên với phong thái nhàn nhã, khoan thai, áo vải mũ đen, là người hiền lành, trung thực, nên phải chịu nhún nhường cho tên giặc họ Thôi làm loạn. Có thể thấy rằng thổ công là nhân vật đại diện cho phe chính nghĩa, là người bị hại, phải chịu khốn đốn trước vấn nạn tham quan và gian thần nịnh nọt. Trong truyện nhân vật này chính là người đã chỉ điểm cho Ngô Tử Văn khi phải hầu Diêm Vương dưới âm ti, và giúp chàng thắng kiện còn tên giặc họ Thôi kia phải chịu trừng phạt. Sự kết hợp của Thổ công và Ngô Tử Văn trong truyện nhiều lần khiến ta liên tưởng đến sự giúp đỡ của thần, phật với nhân vật chính trong các câu chuyện dân gian, cổ tích. Chỉ khác một chút rằng, ở đây Ngô Tử Văn không hoàn toàn dựa vào những lời dạy của Thổ công mà quan trọng nhất vẫn là dựa vào khí khái, tinh thần dũng cảm của bản thân và tấm lòng trung thực, không sợ kẻ ác của nhân vật này. Sự kết hợp của Thổ công và Ngô Tử Văn có thể liên tưởng đến sự đoàn kết của nhân dân ta trong quá trình chống giặc ngoại xâm, thì ở đây là sự đoàn kết của phe chính nghĩa khi đối diện với cái ác, cái xấu hoành hành.

Nhân vật Diêm Vương là người đứng đầu cõi minh ti, trong truyện đóng vai trò là người phán xử. Lúc đầu khi đứng trước lời tố cáo đầy gian dối và lươn lẹo của tên tướng giặc họ Thôi, thì Diêm Vương đã bị lừa gạt và đâm ra trách phạt Tử Văn vì cớ sao lại phá đền, chốn thần phật nương náu. Tuy nhiên sao một hồi tranh cãi phân xử, lại thấy Ngô Tử Văn đưa ra được chứng cứ xác thực thì Diêm Vương đã lập tức nhận ra sự thật, trả lại công bằng cho Tử Văn đồng thời xử phạt tên giặc họ Thôi kia để trừng trị cái tính gian tà, chuyên làm điều ác quấy nhiễu nhân dân, lại còn thích mồm loa mép dải. Những nhân vật khác như quỷ Dạ xoa, quỷ sứ góp phần làm cho chốn âm ti thêm sinh động, nhiều màu sắc, thể hiện được sự uy nghiêm, cẩn trọng nơi địa phủ từ đó khơi gợi cảm giác hứng thú cho người đọc.

Cuối cùng là nhân vật Ngô Tử Văn, nhân vật chính của câu chuyện, ngoài việc nằm mộng thấy tên tướng giặc họ Thôi, rồi bị đưa xuống âm phủ chịu tội, thì yếu tố kỳ ảo và gây ấn tượng nhất của nhân vật này đó là việc chết đi rồi sống lại sau khi diện kiến Diêm Vương. Điều đó bộc lộ một chân lý đúng đắn, ở hiền gặp lành, người tốt sẽ được đền đáp xứng đáng, chứ không phải chịu chết một cách oan khuất, chứng minh sự hiện diện của lẽ phải không chỉ ở chốn trần gian mà ở bát cứ nơi đâu, kể cả ở chốn âm ti, người vốn đang ở đâu sẽ được trả về chỗ ấy để hưởng cho hết cái phúc phần dương gian của mình. Rồi sau đó nhận lời của Thổ công không bệnh mà mất, để đến ở cõi tiên hưởng cái phúc phần của tiên gia, âu cũng xem là một cái kết hậu trong hậu.

Về phương diện không gian truyện, đầu tiên đó là giấc mộng của Ngô Tử Văn nối liền giữa cõi âm và cõi dương, là nơi để chàng gặp gỡ và nói chuyện với tên tướng giặc họ Thôi cũng như Thổ công, trước khi bị đưa đến cõi âm ti để diện kiến Diêm Vương. Hai nữa chính là không gian cõi âm được Nguyễn Dữ miêu tả vô cùng sống động và hấp dẫn "Ở đó có một con sông lớn, trên sông bắc một cây cầu dài hơn nghìn thước, gió tanh sóng xám, hơi lạnh thấu xương. Hai bên cầu có đến mấy vạn quỷ Dạ Xoa mắt đỏ tóc xanh, dáng hình nanh ác..." mở ra một không gian cõi âm rùng rợn, lạnh lẽo, đúng với những gì mà con người vẫn thường hình dung về chốn địa ngục. Từ đó làm nổi bật nét tính cách của nhân vật Ngô Tử Văn, đó là sự dũng cảm, bình tĩnh, ý chí kiên cường mạnh mẽ, cây ngay không sợ chết đứng của chàng.

Như vậy có thể thấy rằng, các yếu tố kì ảo, hoang đường trong tác phẩm không chỉ góp phần làm cho câu chuyện trở nên hấp dẫn, kịch tính, gây ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Mà quan trọng hơn nó còn góp phần làm nổi bật chủ đề, nội dung và tính cách của từng nhân vật theo tuyến thiện - ác, từ đó phản ánh mơ ước của nhân dân ta về một thế giới công bằng bình đẳng, chân lý "ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác" được thực thi ở muôn nơi không kể chốn nhân gian hay cõi âm ti địa ngục.

Phân tích yếu tố kì ảo trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - mẫu 4

”Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ND, trích trong tập “Truyền kì mạn lục”. Truyện không chỉ hấp dẫn người đọc bởi câu chuyện mà Nguyễn Dữ đã kể lại mà còn có sức hút từ chính yếu tố thần kì, kì ảo trong đó.

Khi định nghĩa về yếu tố thần kì hay còn gọi là lực lượng thần kì, trợ thủ thần kì trong truyện cổ tích, PGS.TS Nguyễn Bích Hà cho rằng đó là kết quả của những hư cấu dưới ánh sáng của trí tưởng tượng kì ảo và bay bổng của nhân dân. Lực lượng thần kì có thể là những nhân vật thần kì như ông Bụt, bà Tiên, Thiên Lôi, Ngọc Hoàng, thần, thầy phù thủy, yêu tinh, có thể là các đồ vật, vật thể thần kì như gậy thần, đèn thần, áo tàng hình, thảm bay, có thể là những con vật kì ảo như rắn thần, chim phượng hoàng, mèo đi-hia…

Chịu ảnh hưởng từ tư duy thần linh siêu hình của các tác giả dân gian, của những truyện kì quái phương Bắc. Nguyễn Dữ đã đưa vào các câu chuyện của ông nhiều yếu tố hoang đường, huyền ảo. Trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, trước hết, có thể kể đến sự xuất hiện của các lực lượng nhân vật thần kì như hồn ma tên tướng giặc phương Bắc, quỉ, quỉ Dạ Xoa, Thổ công, Diêm Vương, các phán quan. Tất cả các nhân vật này đều thuộc về cõi âm.

Nhân vật phản diện trong truyện là hồn ma tên tướng giặc. Lai lịch, tội trạng của hắn được nhà văn kể lại rõ ràng qua lời nhân vật Thổ công: đấy là tên tướng bại trận của Bắc triều, cái hồn bơ vơ ở Nam quốc, tranh chiếm miếu đền của tôi, giả mạo tên họ của tôi, quen dùng chước lừa dối, thích làm trò thảm ngược, Thượng đế bị nó bưng bít, hạ dân bị nó quấy rầy, phàm những việc hưng yêu tác quải đều tự nó cả.

Nhân vật này xuất hiện trong cơn mơ của Từ Văn – người dám dốt trụi ngôi đền hắn đang trú ngụ. Hắn mang dáng điệu, ngoại hình đạo mạo: khôi ngô, cao lớn, đầu đội mũ trụ. Hắn tự xưng với Tử Văn là cư sĩ. Nhưng ngoại hình và lời nói đó chỉ toát lên sự giả trá, lừa lọc. Vì thực chất hắn chỉ là kẻ cướp. Khi sống, hắn đem quân cướp nước ta và khi chết, hắn cướp nơi thờ tự của Thổ công để trú ngụ. Là hồn ma rồi nhưng tên tướng bại trận lại không cải tà quy chính để được siêu thoát. Cướp đền của Thổ công xong, hắn nhũng nhiễu, làm tội làm tình nhân dân, khiến bao người điêu đứng, khổ sở. Khi bị Tử Văn dang tay trừng trị, hồn ma tướng giặc lại đến gặp Tử Văn, trơ tráo đòi chàng xây trả lại đền. Hắn dọa dẫm chàng và tìm cách khiến chàng phải chết.

Cho đến khi phải đổi chất với Tử Văn dưới Minh ti, hắn vẫn cố đẩy tội về phía Tử Văn, cả gan dối Diêm vương. Không thể nói những hành động của hồn ma tướng giặc biểu trưng cho lòng ham sống, cho sức sống dai dẳng. Tất cả những gì hắn làm chỉ làm thêm tô đậm sự xấu xa, đê tiện, trơ tráo trong con người hắn. Hắn sống không lương thiện vậy mà khi chết, hắn lại càng bạc ác hơn. Là hồn ma, điều kiện và cơ hội để hắn gây tội càng dễ dàng, thuận tiện hơn khi nào hết. Bởi không nhìn thấy nhưng ai cũng phải khiếp sợ mỗi khi hắn hiển linh nhũng nhiễu.

Đối lập hoàn toàn với tướng giặc họ là Thổ công. Từ ngoại hình, cung cách bề ngoài, Thổ công đã có sự khác biệt với hồn ma đáng ghét kia: áo vải, mũ đen, dáng điệu nhàn nhã. Lai lịch của Thổ công hết sức trong sạch, thậm chí hiển hách: làm chức Ngự sử đại phu từ đời vua Lí Nam Đế, chết vì việc cần vương, giúp dân độ vật đã hơn một nghìn năm nay. Về tính cách, nếu hồn ma tướng giặc hung hăng bao nhiêu thì Thổ công lại nhún nhường bấy nhiêu.

Thổ công chính là nạn nhân trực tiếp của tên tướng giặc. Ngôi đền Tử Văn đốt vốn dĩ do ông cai quản, bị hồn ma tướng giặc chiếm giữ. Bao nỗi ấm ức của Thổ công chỉ được giãi bày khi Tử Văn có hành động đốt đền trừ tà. Xuất hiện trong truyện, nhân vật này còn có vai trò là người chỉ đường, dẫn lối cho Tử Văn hiểu rõ chân tướng sự việc. Và khi Tử Văn đã hoàn thành sứ mệnh của mình thì cũng chính Thổ công là người tiến cử Tử Văn nhận chức phán sự đền Tản Viên. Như vậy, có thể hình dung Thổ công chính là nhân vật thần kì đóng vai trò phụ giúp và đền ơn cho nhân vật chính diện trong truyện.

Nhân vật thần kì thứ ba chúng ta phải nhắc tới là Diêm Vương. Diêm Vương là người đứng đầu Minh ti, trực tiếp phán xử vụ án giữa Tử Văn và hồn ma tướng giặc. Ban đẩu, nhân vật xuất hiện bằng những lời quát mắng Tử Văn. Những lời quát đó cho thấy uy lực của người có chức vị tối cao. Uy lực đó đủ khiến những kẻ có tội phải rùng mình khiếp sợ. Với tư cách là “thẩm phán” phiên toà, Diêm Vương đã suy xét mọi chuyện và nghị án một cách công bằng. Lời khai của Tử Văn và hồn ma tướng giặc đều được Diêm Vương cho người đi kiểm định.

Cuối cùng, kẻ mang tội ác đã bị đền tội, Tử Văn được sống lại, trở về trần gian. Vai trò của Diêm Vương trong câu chuyện được thể hiện ở việc xử án công minh, mang lại công bằng cho người chính trực. Cùng hồn ma tướng giặc và Thổ công, Diêm Vương là nhân vật góp phần đưa cốt chuyện diễn biến, phát triển theo chiều hướng li kì hấp dẫn. Hơn nữa, hình tượng nhân vật Diêm Vương còn thể hiện mơ ước về vị quan thanh liêm, công minh, chính trực trong xã hội đầy rẫy nhiễu nhương, tệ nạn đương thời.

Các nhân vật quỷ, quỷ Dạ Xoa chỉ xuất hiện thoáng qua, không có ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển của cốt truyện nhưng chính chúng lại góp phần mang đến không khí rùng rợn, kinh hãi đặc trưng của chốn âm ti, địa phủ cho câu chuyện. Sự kì ảo nhờ đó được gia tăng.

Nhân vật Ngô Tử Văn không nằm trong số các nhân vật thần kì của truyện nhưng lại gắn với sự việc chết đi (hai ngày). Sống lại rồi lại chết và được nhập vào cõi tiên. Lãnh chức phán sự đền Tản Viên. Đó cũng là một yếu tố kì ảo của truyện. Những sự việc này được sắp đặt ở cuối như một kết thúc có hậu cho Tử Văn và câu chuyện, thế hiện triết lí ở hiền gặp lành của nhà văn.

Yếu tố thần kì, kì ảo của truyện không chỉ được thể hiện ở phương diện nhân vật mà còn ở các không gian mà Nguyễn Dữ đã mang đến trong đó.

Có thể thấy truyện có hai không gian kì ảo. Trước hết là không gian giấc mơ (giấc mơ của Tử Văn). Không gian này không được Nguyễn Dữ miêu tả chi tiết nhưng nó chính là không gian nối liền cõi trần và cõi âm, là nơi gặp gỡ của Tử Văn với hồn ma tướng giặc và với Thổ công. Cũng từ đây, Tử Văn tạm lìa cõi trần, để bước vào cõi âm, để tham gia vào vụ kiện ở đó.

Không gian kì ảo thứ hai của truyện là ở âm ti. Âm ti được miêu tả bằng một số chi tiết khá rõ ràng: Ở đó có một con sông lớn, trên sông bắc một cái cầu dài hơn nghìn thước, gió tanh sông xám, hơi lạnh thấu xương. Đọc đến đây, không ít người đã phải rùng mình khiếp sợ. Cảm giác về sự u ám, lạnh lẽo, rùng rợn đeo bám vào trí tưởng tượng của người đọc. Nhưng trái lại, trước không gian ấy, Tử Văn lại không hề sợ hãi. Và chính điều này đã chứng tỏ bản lĩnh cứng cỏi và sự ngay thẳng của nhân vật. Âm ti còn có ngục Cửu U. Nguyễn Dữ chỉ dẫn vào truyện không gian này mà không hề miêu tả nó bằng một chi tiết nào. Tuy nhiên, chỉ cái tên cũng đủ khiến người đọc hình dung nó sẽ là nơi đầy rẫy cực hình, đủ để trừng trị tội ác của những kẻ như tên tướng giặc họ Thôi.

Có thể thấy mỗi yếu tố kì ảo xuất hiện trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên đều đảm nhận vai trò riêng nhưng rõ ràng, chúng tồn tại không tách rời nhau, thậm chí đan kết vào nhau để cùng dệt nên cho chúng ta một câu chuyện hoang đường đầy li kì hấp dẫn.

Trở lại thời đại Nguyễn Dữ, thế kỉ XVI là thế kỉ đầy những biến động lịch sử. Câu chuyện nhà văn đã kể lại cho chúng ta nghe trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên tất nhiên không thể chỉ là câu chuyện hoàn toàn bịa đặt. Đằng sau những yếu tố thần kì đó chắc chắn là những hiện thực về bọn quan vô lại, hiện thực về sự nhiễu loạn trong nhân dân, hiện thực về sự bất công và hiện thực về những con người khẳng khái, cương trực như Tử Văn. Nhưng tại sao Nguyễn Dữ lại đưa Tử Văn xuống tận Minh ti để đi tìm công lí, chính nghĩa. Phải chăng trên cõi trần, những vị đại quan như Diêm Vương hiếm quá? Giấc mơ về lẽ công bằng xã hội của Nguyễn Dữ đã phải viện đến yếu tố thần linh mới thực thi được. Điều đó phản ánh hiện thực gì của một thời đại?

Chuyện chức phán sự đền Tản Viên là một câu chuyện giàu ý nghĩa. Nó hấp dẫn người đọc không chỉ bởi nội dung tư tưởng mà còn bởi sự li kì được đưa đến từ các yếu tố kì ảo mà nhà văn đã dụng công xây dựng. Viết Chuyện chức phán sự đền Tản Viên Nguyễn Dữ đã kết hợp thành công yếu tố ảo và thực. Câu chuyện diễn ra đầy tính chất li kì bởi sự xuất hiện của thế giới âm cung với những hồn ma, bóng quỷ với những việc khác thường: người chết đi sống lại từ dương gian xuống địa phủ, từ cõi âm lại về cõi dương. Nhưng chuyện lại có vẻ như rất thực bởi cách dẫn người khác, dẫn việc cụ thể đến cả họ tên, quê quán và thời gian, địa điểm diễn ra sự việc.

Yếu tố kì ảo giúp câu chuyện thêm phần li kì, hấp dẫn. yếu tố thực làm tăng tính xác thực, làm câu chuyện có ý nghĩa xã hội sâu sắc. Câu chuyện đề cao nhân vật Ngô Tử Văn – đại diện cho tầng lớp trí thức nước Việt giàu tinh thần dân tộc, chuộng chính nghĩa, dũng cảm, cương trực, dám đấu tranh chống lai cái ác trừ hạ cho dân. Truyện còn thể hiện niềm tin công lý, chính nghĩa nhất định sẽ thắng gian tà.

Phân tích yếu tố kì ảo trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - mẫu 5

Người xưa từng răn dạy rằng "cây ngay không sợ chết đứng", "ở hiền thì gặp lành". Những người chính trực, ngay thẳng thì sẽ nhận được những điều tốt đẹp. Tiếp thu tinh thần ấy, với nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, trí tưởng tượng vô cùng phong phú, Nguyễn Dữ đã viết Chuyện chức phán sự đền Tản Viên. Sự xuất hiện của Truyền kì mạn lục cùng với các tập truyện truyền kì khác như Thánh Tông di thảo (Lê Thánh Tông), Truyền kì tân phả (Đoàn Thị Điểm), Lan Trì kiến văn lục (Vũ Trinh)… đã mang đến cho văn xuôi tự sự trung đại Việt Nam một bước phát triển mới, rất đáng tự hào. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên kể chuyện Ngô Tử Văn đốt đền, qua đó thể hiện những nội dung tư tưởng sâu sắc.

Sự xen lẫn các yếu tố hiện thực và yếu tố kì ảo đã mang đến cho truyện một sức hấp dẫn riêng. Ngô Tử Văn là nhân vật chính của tác phẩm, được tác giả giới thiệu theo cách kể chuyện quen thuộc của văn học trung đại, bao gồm tên tuổi, quê quán và tính cách. Tử Văn là người khảng khái, nóng nảy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng Bắc vẫn khen là một người cương phương. Tính tình cương trực của Tử Văn đã nổi tiếng cả vùng Bắc, và chính tính cách là mấu chốt của câu chuyện. Tử Văn đã dám làm việc mà mọi người đều kính sợ, không ai dám làm, đó là đốt đền. Theo quan niệm của dân gian, đốt đền là một chuyện động trời, là động đến thần thánh. Tử Văn cũng biết đều đó nhưng chàng không sợ. Hành động của Tử Văn xuất phát từ tính cách "vốn ghét sự gian tà". Chàng đốt đền bởi hồn ma tên tướng giặc trong đền đã "hưng yêu tác quái", đã làm hại dân lành. Hành động này của Tử Văn khẳng định tính tình ngay thẳng và quyết tâm trừ gian tà của chàng. Để trừ gian tà, chàng đã dám làm việc động trời như vậy. Hành động của chàng không phải là hành động ngang ngược của một kẻ vô đạo. Tử Văn là người đọc sách thánh hiền nên chàng hiểu rõ việc mình làm, Tử Văn "tắm gội sạch sẽ, khấn trời, rồi châm lửa đốt đền". Những hành động tiếp theo của Tử Văn đều chứng tỏ chàng là một người ngay thẳng, không chịu khuất phục tà gian. Trước những lời đe doạ của hồn ma tên tướng giặc, Tử Văn "vẫn cứ ngồi ngất ngưởng tự nhiên", trước không khí đáng sợ ở âm phủ, trước lời mắng chửi và đe doạ của Diêm vương, Tử Văn vẫn bình tĩnh khẳng định "Ngô Soạn này là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian". Tính tình cương trực đã giúp Tử Văn chiến thắng kẻ ác, chàng đã vạch trần được tội ác của hồn ma lưu vong, đã lấy lại được ngôi đền cho Thổ thần, và trở thành một viên quan phán sự ở Minh ti.

Đối lập với sự ngay thẳng của Tử Văn là sự gian trá, xảo quyệt của viên Bách hộ họ Thôi, một tên tướng giặc bại trận phải bỏ thân nơi đất khách. Không nơi nương tựa, không người cúng tế, hồn ma lưu vong của tên tướng giặc đã cướp ngôi đền của Thổ thần lại còn tác oai tác quái, gây hoạ cho dân lành. Hắn còn xảo trá tới mức đút lót, doạ nạt những thần xung quanh. Khi Tử Văn đốt đền, hắn dùng lí lẽ đạo Nho để buộc tội, lấy oai linh quỷ thần để doạ nạt. Tử Văn không sợ thì hắn xuống tận Diêm Vương để cầu cứu. Sự nham hiểm của kẻ xâm lược, bản chất của kẻ cướp nước còn được thể hiện rõ hơn ở hành động và lời buộc tội Tử Văn trước Diêm Vương. Khi có nguy cơ bị vạch mặt thì hắn giở trò lấp liếm. Nếu như Tử Văn là đại diện của chính nghĩa, của lẽ phải, của tinh thần quật cường không chịu khuất phục trước uy quyền dù chàng chỉ là một hàn sĩ áo vải thì viên tướng giặc họ Thôi là điểm hội tụ bản chất xấu xa của kẻ xâm lược. Mặc dù truyện được viết từ thế kỉ XVI, khi văn xuôi tự sự Việt Nam chưa có nhiều thành tựu đáng kể, nhưng nhân vật của truyện đã được xây dựng với những nét tính cách nhất quán và trở thành những hình tượng nghệ thuật tiêu biểu cho những loại người khác nhau. Qua hai nhân vật này tác giả đã thể hiện tư tưởng yêu nước sâu sắc: ca ngợi tinh thần yêu chính nghĩa của con người Việt Nam, vạch trần và phê phán bản chất xấu xa của bọn cướp nước. Người chính trực dù chết vẫn chính trực, kẻ tiểu nhân khi về cõi âm vẫn xảo trá đê tiện.

Đặc điểm nổi bật của truyện truyền kì là ẩn đằng sau những yếu tố kì ảo hoang đường, những yếu tố phi hiện thực là cái nhìn, quan điểm, thái độ của nhà văn về hiện thực. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên tuy chủ yếu nói về chuyện thần thánh ma quỷ đầy vẻ hoang đường nhưng lại thể hiện những nội dung hiện thực rất rõ ràng. Nội dung hiện thực được thể hiện ở lai lịch của nhân vật, bối cảnh thời gian và không gian của câu chuyện. Chính những yếu tố này làm tăng sức thuyết phục cho câu chuyện, khiến cho câu chuyện đáng tin hơn. Ngô Tử Văn có tên tuổi, quê quán rõ ràng. Thời gian, tình tiết câu chuyện cũng rất cụ thể, "Năm Giáp Ngọ, có người ở thành Đông Quan…" đã trông thấy Tử Văn ngồi trên xe quan phán sự và "đến nay con cháu Tử Văn hãy còn, người ta truyền rằng đó là "nhà quan phán sự"". Lai lịch của viên Thổ quan và tên tướng giặc họ Thôi cũng gắn với những yếu tố thực của lịch sử. Thổ công là người "làm chức Ngự sử đại phu từ đời vua Lí Nam Đế, vì chết về việc cần vương mà được phong ở đây…", còn tên tướng giặc họ Thôi là "viên tướng bại trận của Bắc triều, cái hồn bơ vơ ở Nam quốc", là viên bộ tướng của Mộc Thạnh…

Sử dụng xen kẽ các yếu tố hiện thực và các yếu tố hư cấu một cách tự nhiên với giọng kể khách quan đã tạo nên sức hấp dẫn rất riêng của truyện truyền kì, đồng thời làm toát lên giá trị hiện thực của tác phẩm.

Nguyễn Dữ viết Truyền kì mạn lục vào khoảng thế kỉ XVI, thời điểm không mấy sáng sủa của hiện thực Việt Nam. Nhà Lê suy tàn, chính quyền rơi vào tay nhà Mạc nhưng cũng chẳng được bao lâu, nội chiến liên miên, xã hội xảy ra rất nhiều vấn đề. Và bóng dáng của xã hội ấy đã được thể hiện trong một số lời đối thoại của nhân vật. Đoạn đối thoại giữa viên Thổ công với Tử Văn: "sao ngài không kiện… lại đi khinh bỏ chức vị, làm một người áo vải nhà quê?". Thế kỉ XVI, đã có rất nhiều người có tài, có nhân cách, bất lực trước hiện thực mà chọn cuộc sống ẩn dật nơi thôn dã, trong đó có Nguyễn Dữ. Câu trả lời của viên Thổ quan không phải không có yếu tố hiện thực. "Trần sao âm vậy", cõi âm trong tác phẩm là cõi dương thời ấy: "Rễ ác mọc lan, khó lòng lay động. Tôi đã định thưa kiện, nhưng mà có nhiều nỗi ngăn trở: Những đền miếu gần quanh, vì tham của đút, đều bênh vực cho nó cả…". Chỉ một chi tiết nhỏ, tác giả đã phê phán được thói đời, những kẻ có chức, có quyền cấu kết với nhau để hại dân lành, người hiền. Lời nói của Diêm Vương cũng ẩn chứa nhiều ý nghĩa sâu sắc, vừa vạch trần sự dối trá của những kẻ cầm cân nảy mực, vừa thể hiện thái độ đối với giặc xâm lược: "Lũ các ngươi chia toà sở, giữ chức sự, cầm lệnh chí công, làm phép chí công, thưởng thì xứng đáng mà không thiên vị, phạt thì đích xác mà không nghiệt ngã, vậy mà còn có sự dối trá càn bậy như thế; huống chi về đời nhà Hán, nhà Đường buôn quan bán ngục, thì những mối tệ còn nói sao xiết được!". Những chi tiết nhỏ tưởng như vô tình đan cài vào câu chuyện nhưng lại chứa đựng giá trị hiện thực rất quan trọng. Đó chính là sự khéo léo và công phu của người kể chuyện. Sức hấp dẫn của câu chuyện còn được thể hiện ở nghệ thuật xây dựng cốt truyện đầy kịch tính. Những tình tiết của truyện được dẫn dắt khéo léo và tạo nên nhiều bất ngờ thú vị. Nghệ thuật xây dựng nhân vật, ngôn ngữ đối thoại, phát triển tình tiết… đều thể hiện một trình độ kể chuyện rất hiện đại, khéo léo, vượt xa trình độ văn xuôi trung đại.

Chủ đề nổi bật của truyện vẫn là ca ngợi sự chính trực ngay thẳng. Ngô Tử Văn là tấm gương tiêu biểu cho những người trí thức nước Việt khảng khái, cương trực, dũng cảm chống lại cái ác để trừ hại cho dân. Sự chiến thắng của Tử Văn là sự chiến thắng của lẽ phải, của công lí, thể hiện niềm tin của nhân dân lao động vào lẽ phải. Ngô Tử Văn tuy không được sống lâu nhưng đã bất tử cùng với câu chuyện, đã để lại tiếng thơm muôn đời và trở thành quan phán sự ngự ở đền Tản Viên. Chủ đề ấy còn được thể hiện rõ ở lời bình cuối truyện. Người kể chuyện muốn khẳng định rằng, người chính trực như Ngô Tử Văn mới xứng đáng là người cầm cân nảy mực. Đó cũng là ước muốn chung của nhân dân trong thời buổi xã hội đầy những chuyện ngang tai trái mắt. Bên cạnh đó, tác phẩm còn chĩa mũi nhọn phê phán vào bọn xâm lược và vạch trần mặt trái của xã hội.

Giá trị của Truyền kì mạn lục là ở nội dung hiện thực sâu sắc và cảm hứng ca ngợi những giá trị đạo đức truyền thống. Những con người có bản tính tốt đẹp như Vũ Thị Thiết, như Ngô Tử Văn đều được trở về sống ở thế giới thần thánh, họ đã được thưởng xứng đáng cho phẩm cách tốt đẹp của mình. Tập truyện đã thể hiện một niềm tin mãnh liệt của nhân dân lao động xưa, niềm tin vào chân lí bất diệt của sự sống "ở hiền gặp lành".

Mục lục Văn mẫu | Văn hay 9 theo từng phần:

• Mục lục Văn thuyết minh
• Mục lục Văn tự sự
• Mục lục Văn nghị luận xã hội
• Mục lục Văn nghị luận văn học Tập 1
• Mục lục Văn nghị luận văn học Tập 2

• Hơn 20.000 câu trắc nghiệm Toán,Văn, Anh lớp 9 có đáp án

---