Phân tích bài thơ Đò Lèn (học sinh giỏi)

---

---

Phân tích bài thơ Đò lèn của Nguyễn Duy điểm cao, hay nhất được chọn lọc từ những bài văn hay của học sinh trên cả nước giúp bạn có thêm bài văn hay để tham khảo từ đó viết văn hay hơn.

Phân tích bài thơ Đò Lèn (học sinh giỏi)

Phân tích bài thơ Đò Lèn - mẫu 1

   Nguyễn Duy là một nhà thơ có nhiều đóng góp trong nền thơ ca Việt Nam, bản thân tác giả là một người sớm mồ côi cha mẹ nên cảm xúc của ông về tuổi thơ của mình thật gần gũi và nó gắn bó trong quãng đời của ông, chính vì vậy những cảm xúc đó đã tạo cho ông những nguồn cảm hứng để sáng tác lên bài Đò Lèn.

   Trong một lần về thăm lại quê hương những cảm xúc của quê hương lại vọng lại trong kí ức của tác giả, ông nhớ lại những kí ức xưa bên bếp lửa và những hình ảnh khác khi sống bên người bà của mình, những hình ảnh đó hiện lên trong con người của tác giả có lúc vui có lúc buồn nó đan xen và tạo nên những cung bậc đan xen và thầm kín sâu lắng. Mở đầu bài thơ tác giả đã nói về nỗi nhớ thương trong tâm hồn của tác giả và hình ảnh đó đã tạo nên những nỗi nhớ da diết và dâng trào trong trái tim của tác giả, hình ảnh ấy đã động lại trong tim tác giả một cách sâu sắc, hình ảnh trong những dòng thơ đầu thì cậu bé Duy là một người tinh nghịch, với những trò chơi dân gian phổ biến, lúc thì đi bắt cá lúc thì đi bắt chim sẻ, những hình ảnh đó hiện lên thật sinh động trong con người của tác giả bởi hình ảnh đó hiện lên thật sinh động và ý nghĩa, niềm vui của tác giả về kí ức tuổi thơ khi được chơi những trò chơi đó. Trong kí ức về tuổi thơ có những hình ảnh về những mùi hoa huệ thơm ngào ngạt hòa vào cùng mùi hương bay thấp thoáng trong khoảng không gian ở chùa Trần, tác giả đã nói lên những nỗi nhớ về khoảng thời gian đã qua của mình, giờ đây khi tác giả hồi ức lại thì đó chỉ còn là những nỗi nhớ thương, và xen vào các hình ảnh khác đó là một hình ảnh lắng động nhiều cảm xúc và những nỗi nhớ miên man trong tình yêu tuổi thơ của mình:

    Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá

    níu váy bà đi chợ Bình Lâm

    bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật

    và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần

    Thuở nhỏ tôi lên chơi đền Cây Thị

    chân đất đi đêm xem lễ đền Sòng

    mùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắm

    điệu hát văn lảo đảo bóng cô đồng

   Hình ảnh đó đã đan xen trong tâm hồn của tác giả sinh động và thật ngộ nghĩnh nó đang bao trùm lên một khoảng không gian vô tận và cuốn hút vào những thú vui của dân gian bằng những câu chuyện hay và nó đem lại cho tác giả nhiều cảm xúc và những hương vị ngọt ngào về một tuổi thơ của mình, các hình ảnh khác cũng được hiện lên đó là những khoảng không gian thanh bình yên tĩnh nơi tác giả đã từng sống, niềm vui của tác giả là được hòa nhập và tạo nên những nỗi nhớ thương trong tâm hồn của tác giả, những nỗi nhớ và hoài niệm đó đã làm cho tác giả nhớ mong và hồi ức lại kí ức tuổi thơ của mình, toàn bộ những hình ảnh và kí ức của tuổi thơ đã được tác giả miêu tả lại để qua đó nói lên những nhịp điệu nhẹ nhàng và vô cùng tha thiết nó làm cho mỗi chúng ta đều cảm thấy nhớ thương trong kí ức của mình, hình ảnh về một con người tuổi thơ đã tràn ngập trong tâm trí của tác giả, hàng loạt các hình ảnh khác cũng vô cùng thiêng liêng đã gắn bó với tác giả, sớm mồ côi cha mẹ nên tác giả phải ở cùng với bà ngoại hình ảnh gắn bó với người bà cũng đã hiện lên trong kí ức của tác giả:

    Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thế

    bà mò cua xúc tép ở đồng Quan

    bà đi gánh chè xanh Ba Trại

    Quán Cháo, Đồng Giao thập thững những đêm hàn

   Những hình ảnh trong kí ức của tác giả về người bà của mình đó là một người bà tần tảo chịu thương chịu khó, cả cuộc đời của bà lam lẽ vất vả để kiếm tiền nuôi cháu. Dù cuộc sống của hai bà cháu vô cùng cực khổ vất vả nhưng người bà này vẫn lam lũ để có thể nuôi nấng người cháu của mình, hình ảnh ấy đã thấm đẫm trong tinh thần của người bà, trong những ngày gió rét bà vẫn thập thững những bước đi để kiếm tiền nuôi cháu, có khi mò cua bắt cá nuôi cháu từng ngày, kí ức về người bà làm cho tác giả nhớ tới những kỉ niệm của hai bà cháu, tác giả mong ước và đang hồi ức lại những thời gian bên bà, hình ảnh về người bà của mình đang lam lẽ vất cả từng ngày để kiếm sống nó đã làm cho tác giả có những cái nhìn sâu sắc hơn về chính cuộc đời của bà mình. Nhiều những chi tiết đã được thể hiện sâu sắc qua bài viết qua đó nó thể hiện những nỗi nhớ thương và bao cung bậc cảm xúc dâng trào trong tâm hồn của tác giả, tác giả đang nhớ mong và có hồi ức đẹp về người bà của mình, sự tần tảo đó làm giờ đây khi tác giả nhớ thương lại tác giả có những cảm hứng về những niềm tin và mong ước được đền đáp công ơn nuôi nấng về người bà của mình.

   Trong những kí ức đẹp đấy tác giả đang nhớ mong và da diết trong tình cảm của mình đối với người bà, tác giả nhớ thương lại từ những hình ảnh thân thuộc và nó gần gũi trong tâm hồn của con người dường như tác giả đang cố nhớ lại những kí ức đó bởi kí ức đó thật đẹp và nó tạo nên nhiều ấn tượng sâu sắc trong tâm hồn của con người, nhiều hình ảnh đẹp gợi cảm và vô cùng mạnh mẽ nó đã thu hút nhiều sự chú ý và cũng vô cùng sâu sắc của tác giả, tác giả đang tạo nên những cung bậc khác nhạt nhòa và mang những dấu ấn mạnh mẽ trong tâm hồn tác giả, vượt qua bao khó khăn và thử thách gian nao của cuộc sống người bà vẫn lặng lẽ và hy sinh cuộc đời của mình cho người cháu để làm nên những điều thật diệu kì, tác giả đã hình dung nhiều hình ảnh khác cũng sinh động và hấp dẫn hơn, nó mang đậm nét những yếu tố dịu kì và cũng mang đậm những nét tiêu biểu cho những thế hệ khác:

    Bom Mỹ dội, nhà bà tôi bay mất

    đền Sòng bay, bay tuốt cả chùa chiền

    thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết

    bà tôi đi bán trứng ở ga Lèn

    Tôi đi lính, lâu không về quê ngoại

    dòng sông xưa vẫn bên lở bên bồi

    khi tôi biết thương bà thì đã muộn

    bà chỉ còn là một nấm cỏ thôi!

   Cảm xúc của nhà thơ đã được thể hiện chân thực và nó mang những dấu ấn trong tâm hồn của tác giả, ông dường như đang nói về những kí ức đó để hồi ức và nhớ thương có chút tiếc nuối về quãng thời gian đã qua của mình, hình ảnh xảy ra đã mang nhiều tiếc nuối trong tâm hồn của tác giả, ông đang rung động và có những nỗi nhớ thương sâu sắc về kí ức tuổi thơ của mình, hàng loạt những hình ảnh khác cũng sinh động và vô cùng hấp dẫn nó tạo nên những cung bậc riêng và giàu cảm xúc trong lòng tác giả, một trong những nỗi nhớ thương thầm kín và sâu sắc đó là nỗi nhớ về một quãng thời gian đã qua chúng ta không ai không từng có kí ức tuổi thơ, vậy mà tác giả đã vẽ lại để mỗi chúng ta có những khoảng thời gian riêng để nghĩ về những kí ức và nhiều kỉ niệm vui đến vậy. Hình ảnh về người bà và hàng loạt những hình ảnh gắn với tuổi thơ của tác giả đã được tác giả thể hiện nó một cách cụ thể và sinh động hơn nó đã mang đậm và có những dấu ấn mạnh mẽ trong tâm hồn của tác giả, những nỗi nhớ mong đó đã khắc sâu trong tâm trí của mỗi người.

   Những lời xám hối và tiếc nuối về những khoảng thời gian đã qua đã được thể hiện sâu sắc trong tâm hồn của tác giả, ông dường như đang tiếc nuối về những khoảng thời gian đã qua, nhiều hình ảnh khác cũng thể hiện được điều đó, những hình ảnh sinh động và hàng loạt những chi tiết gợi hình gợi cảm đã được thể hiện sâu sắc trong bài thơ, mỗi chúng ta đều có quyền tự hào về kí ức của mình, nhưng chúng ta chắc hẳn cũng có những phút tiếc nuối về những gì đã qua đi, những điều tác giả đã tiếc nuối trong khổ thơ này đó là những gì đã qua mà tác giả không làm được hình ảnh của những kí ức tuổi thơ đã vang vọng trong tâm hồn của người một cách mạnh mẽ nó đang cuốn hút và tạo nên nhiều khoảng không gian riêng và bao trùm sâu lắng lên tâm hồn của người.

   Những kí ức đó tác giả đang tiếc nuối vì chưa có cơ hội báo đáp công ơn nuôi dưỡng của bà, hình ảnh đó thể hiện những nhớ thương, khi giờ đây bà chỉ còn là nấm mồ tác giả đau xót và xám hối về lương tâm của mình, tác giả muốn nhắn nhủ chúng ta hãy sống trọn vẹn trong từng khoảnh khắc ở phút giây hiện tại và sống với hiện thực và đó là những điều mà khi qua đi chúng ta không thấy tiếc nuối nữa.

   Tình bà cháu đã thể hiện sâu sắc trong tác phẩm này đó là những lời ngọt ngào và sâu lắng từ trong trái tim của tác giả.

Dàn ý Phân tích bài thơ Đò Lèn

I. Mở bài:

1. Giới thiệu tác giả và tác phẩm:

   - Tác giả: Nguyễn Duy là một nhà thơ nổi tiếng của nền văn học Việt Nam đương đại, với những tác phẩm mang đậm tính nhân văn, giàu cảm xúc và suy tư về cuộc sống, con người.

   - Tác phẩm: "Đò Lèn" là một bài thơ tiêu biểu của Nguyễn Duy, thể hiện sự hoài niệm, tình cảm sâu sắc của tác giả đối với quê hương, gia đình và đặc biệt là bà – người có vai trò quan trọng trong cuộc đời của tác giả.

2. Giới thiệu khái quát về nội dung bài thơ:

   - Bài thơ "Đò Lèn" không chỉ là một hồi tưởng về tuổi thơ, mà còn là sự chiêm nghiệm sâu sắc về những gian khó mà bà phải chịu đựng trong cuộc sống, về tác động của chiến tranh và những sự mất mát, thay đổi mà tác giả phải đối mặt trong suốt cuộc đời.

II. Thân bài:

1. Chủ đề của bài thơ:

   - Chủ đề chính của bài thơ là tình cảm gia đình và nỗi hoài niệm về quê hương, đặc biệt là tình yêu thương và sự kính trọng đối với bà, người đã phải trải qua nhiều gian khổ trong cuộc sống.

   - Bài thơ cũng thể hiện sự mất mát trong chiến tranh và nỗi tiếc nuối muộn màng của tác giả khi nhận ra sự vất vả của bà và sự biến mất của những giá trị văn hóa, tâm linh trong xã hội hiện đại.

2. Phân tích từng khổ thơ:

   - Khổ 1:

      Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá 

      Níu váy bà đi chợ Bình Lâm 

     Bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật 

     Và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần.

   - Nội dung: 

     + Bài thơ mở ra bằng những ký ức ngây thơ, hồn nhiên của tuổi thơ tác giả. 

     + Hình ảnh cống Na, chợ Bình Lâm, chùa Trần là những địa danh gắn liền với quê hương, là những không gian sống thân thuộc trong ký ức của tác giả.

     + Những hành động nghịch ngợm như bắt chim sẻ, ăn trộm nhãn gợi lên vẻ đẹp của tuổi thơ với những trò chơi đơn giản nhưng đầy ắp kỷ niệm.

   - Khổ 2:

      Thuở nhỏ tôi lên chơi đền Cây Thị 

     Chân đất đi đêm xem lễ đền Sòng 

     Mùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắm 

     Điệu hát văn lảo đảo bóng cô đồng.

   - Nội dung:

     + Tác giả tiếp tục miêu tả những ký ức về những buổi đi lễ đền, nơi có mùi huệ trắng, khói trầm thơm ngát và những điệu hát văn sâu lắng, đặc trưng của văn hóa tín ngưỡng dân gian.

     + Đền Cây Thị và đền Sòng là những địa điểm linh thiêng, gắn bó với tâm linh của người dân vùng quê, thể hiện sự trân trọng và tôn thờ của người dân đối với thần linh.

   - Khổ 3:

      Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thế 

     Bà mò cua xúc tép ở đồng Quan 

     Bà đi gánh chè xanh Ba Trại 

     Quán cháo Đồng Giao thập thững những đêm hàn.

   - Nội dung:

     + Đây là khổ thơ thể hiện sự nhận thức muộn màng của tác giả về sự vất vả của bà. Khi còn nhỏ, tác giả không hiểu được những nỗi khó khăn mà bà phải đối mặt trong cuộc sống. 

     + Những hình ảnh như mò cua xúc tép, gánh chè xanh, bán cháo cho thấy công việc nặng nhọc và gian khổ mà bà phải làm để kiếm sống, nuôi nấng gia đình.

   - Khổ 4:

      Tôi trong suốt giữa hai bờ hư - thực 

     Giữa bà tôi và tiên phật thánh thần 

     Cái năm đói củ dong riềng luộc sượng 

     Cứ nghe thơm mùi huệ trắng hương trầm.

   - Nội dung:

     + Tác giả miêu tả cảm giác lạc lõng, không rõ thực hư giữa cuộc sống nghèo khổ của bà và những hình ảnh tín ngưỡng, linh thiêng như tiên phật thánh thần.

     + Hình ảnh củ dong riềng luộc sượng và mùi huệ trắng tạo ra sự đối lập giữa cuộc sống thực tại khó khăn và lý tưởng tinh thần (tín ngưỡng, niềm tin vào thần linh).

   - Khổ 5:

      Bom Mỹ giội nhà bà tôi bay mất 

     Đền Sòng bay bay tuốt cả chùa chiền 

     Thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết 

     Bà tôi đi bán trứng ở ga Lèn!

   - Nội dung:

     + Đây là đoạn thơ thể hiện sự tàn phá của chiến tranh đối với cuộc sống và những giá trị văn hóa. 

     + Bom Mỹ giội khiến mọi thứ bị hủy hoại, từ nhà cửa đến đền chùa và tín ngưỡng.

     + Bà phải bán trứng để sống, cho thấy sự biến động lớn trong cuộc sống của bà và tác giả.

   - Khổ 6:

      Tôi đi lính lâu không về quê ngoại 

     Dòng sông xưa vẫn bên lở bên bồi 

     Khi tôi biết thương bà thì đã muộn 

     Bà chỉ còn là một nấm cỏ thôi!

   - Nội dung:

     + Tác giả bày tỏ nỗi tiếc nuối muộn màng khi không còn cơ hội để chăm sóc, báo đáp bà. 

     + Hình ảnh nấm cỏ là sự bi thương về sự ra đi của bà, một sự mất mát lớn lao trong cuộc đời tác giả.

3. Ý nghĩa của bài thơ:

   - Về nội dung: Bài thơ thể hiện tình cảm sâu sắc của tác giả với bà và quê hương. Đồng thời, bài thơ cũng phản ánh những gian khó, sự thay đổi do chiến tranh gây ra.

   - Về hình ảnh: Bài thơ sử dụng các hình ảnh đơn giản nhưng đầy ẩn dụ, từ mùi huệ trắng đến nấm cỏ, thể hiện sự đối lập giữa thực tại đau khổ và tín ngưỡng, lý tưởng.

III. Kết bài:

1. Tổng kết lại nội dung và thông điệp của bài thơ:

   - "Đò Lèn" là bài thơ hoài niệm về tuổi thơ, về bà và những khó khăn mà bà phải trải qua. Bài thơ cũng thể hiện nỗi tiếc nuối, sự mất mát và bi thương khi nhận ra quá muộn tình yêu thương đối với bà.

2. Khẳng định giá trị bài thơ:

   - Bài thơ có giá trị lớn về mặt cảm xúc, khơi gợi tình yêu thương và lòng biết ơn đối với những người thân yêu đã hi sinh trong cuộc sống.

3. Mở rộng ý tưởng:

   - Bài thơ "Đò Lèn" cũng là lời nhắc nhở về sự trân trọng và tưởng nhớ những người thân trong gia đình, đặc biệt là những người đã khuất, đồng thời cũng là lời nhắc nhở về sự tàn phá của chiến tranh đối với con người và văn hóa.

Phân tích bài thơ Đò Lèn - mẫu 2

Bài thơ "Đò Lèn" của Nguyễn Duy là một tác phẩm xúc động, chứa đựng nỗi nhớ nhung, sự hoài niệm về quê hương và tình yêu thương đối với bà nội của tác giả. Đồng thời, bài thơ cũng khắc họa những mất mát, đau thương trong thời kỳ chiến tranh, khi những hình ảnh thân thuộc của quê hương bị tàn phá. Bài thơ không chỉ là lời tự sự của tác giả về ký ức tuổi thơ, mà còn phản ánh một cách sâu sắc những nỗi đau và sự tiếc nuối khi quá muộn màng mới nhận thức được giá trị của bà và những gì đã mất

Mở đầu bài thơ, tác giả đã kể về những hình ảnh gắn liền với tuổi thơ ở quê hương, nơi có bà nội yêu thương:

“Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá 

Níu váy bà đi chợ Bình Lâm 

Bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật 

Và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần.”

Những hình ảnh này không chỉ là những trò chơi ngây thơ của một đứa trẻ, mà còn là những ký ức khó quên về quê hương. Cảnh "níu váy bà đi chợ Bình Lâm" thể hiện sự gắn bó, yêu thương giữa đứa cháu và bà, khi mà bà là người đã chăm sóc, dạy dỗ, dẫn dắt cháu đi qua những năm tháng đầu đời. Hình ảnh "bắt chim sẻ" hay "ăn trộm nhãn chùa Trần" gợi lên những kỷ niệm nghịch ngợm, dễ thương của tuổi thơ.

Tác giả tiếp tục miêu tả những phong tục, tín ngưỡng của quê hương qua các lễ hội truyền thống:

“Thuở nhỏ tôi lên chơi đền Cây Thị 

Chân đất đi đêm xem lễ đền Sòng 

Mùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắm 

Điệu hát văn lảo đảo bóng cô đồng.”

Những câu thơ này mô tả không khí linh thiêng, huyền bí của các lễ hội đền Cây Thị và đền Sòng, với "mùi huệ trắng" và "khói trầm". Hình ảnh "điệu hát văn" và "bóng cô đồng" làm nổi bật nét đặc trưng trong đời sống tinh thần của người dân quê, khi tín ngưỡng và lễ hội đóng vai trò quan trọng trong sinh hoạt hàng ngày. Cảnh vật và không gian trong thơ Nguyễn Duy vừa mộc mạc vừa thiêng liêng, thể hiện sự kết nối giữa con người với thần linh, giữa quá khứ và hiện tại.

Tác giả bắt đầu nhận ra sự vất vả, hy sinh của bà sau khi trưởng thành. Bà đã sống cả đời làm lụng vất vả để nuôi nấng gia đình:

“Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thế 

Bà mò cua xúc tép ở đồng Quan 

Bà đi gánh chè xanh Ba Trại 

Quán cháo Đồng Giao thập thững những đêm hàn.”

Những công việc nặng nhọc như "mò cua xúc tép", "gánh chè xanh", hay "Quán cháo Đồng Giao" cho thấy sự hy sinh vô bờ bến của bà để mưu sinh và nuôi dưỡng gia đình. Bà không chỉ là người bà hiền từ, yêu thương cháu mà còn là hình mẫu của người phụ nữ kiên cường, chịu thương chịu khó trong cuộc sống nghèo khó. Câu thơ "Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thế" là sự ân hận, khi tác giả nhận ra bà đã sống một đời cực khổ, trong khi người cháu còn quá trẻ và không nhận thức được những gian lao đó.

Chiến tranh là một yếu tố quan trọng trong bài thơ, thể hiện sự mất mát và tàn phá mà nó mang lại:

“Bom Mỹ giội nhà bà tôi bay mất 

Đền Sòng bay bay tuốt cả chùa chiền 

Thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết 

Bà tôi đi bán trứng ở ga Lèn!”

Tác giả miêu tả cảnh chiến tranh tàn phá quê hương, "Bom Mỹ giội nhà bà tôi bay mất" không chỉ là sự hủy hoại nhà cửa mà còn là sự tan vỡ của cuộc sống bình yên trước đây. Đền Sòng, chùa chiền, những giá trị tâm linh truyền thống đều bị phá hủy, mất đi trong chiến tranh. Bà của tác giả, một người phụ nữ giàu nghị lực, phải vật lộn với cuộc sống khốn khó khi "đi bán trứng ở ga Lèn". Đây là hình ảnh phản ánh thực tế của chiến tranh: sự hủy diệt không chỉ về vật chất mà còn về đời sống tinh thần của con người.

Cuối cùng, tác giả bộc lộ sự ân hận muộn màng khi nhận thức được tình yêu thương của mình đối với bà và sự mất mát không thể bù đắp:

“Tôi đi lính lâu không về quê ngoại 

Dòng sông xưa vẫn bên lở bên bồi 

Khi tôi biết thương bà thì đã muộn 

Bà chỉ còn là một nấm cỏ thôi!”

Câu thơ "khi tôi biết thương bà thì đã muộn" thể hiện sự tiếc nuối của tác giả vì đã không kịp yêu thương, chăm sóc bà khi bà còn sống. Những dòng sông xưa vẫn ở đó, nhưng người bà đã không còn nữa. "Một nấm cỏ thôi" là hình ảnh tượng trưng cho sự ra đi của bà, một mất mát không thể nào lấp đầy. Cảm giác ân hận của tác giả khiến người đọc cảm nhận sâu sắc về sự quý giá của thời gian, của tình yêu thương và sự quan tâm đến những người thân yêu trước khi quá muộn.

Bài thơ "Đò Lèn" của Nguyễn Duy là một tác phẩm đầy xúc động, thể hiện sự hoài niệm về quê hương và tình cảm gia đình sâu sắc. Qua những hình ảnh giản dị nhưng rất đỗi thân thương, tác giả đã khắc họa được sự tàn phá của chiến tranh, đồng thời là sự tiếc nuối muộn màng của người cháu khi không kịp trân trọng những gì quý giá trong cuộc sống. Bài thơ không chỉ là sự hoài niệm về quá khứ, mà còn là lời nhắc nhở về giá trị của tình thân, của quê hương và thời gian, để mỗi chúng ta luôn biết quý trọng những gì đang có trước khi quá muộn.

Phân tích bài thơ Đò Lèn - mẫu 3

Bài thơ "Đò Lèn" của Nguyễn Duy là một tác phẩm đặc sắc khắc họa những kỷ niệm thời thơ ấu gắn bó với quê hương, đồng thời phản ánh những mất mát, đau thương trong chiến tranh và tình yêu thương sâu sắc dành cho bà. Bài thơ không chỉ là lời tưởng nhớ về quê hương mà còn là một sự thức tỉnh về những hi sinh thầm lặng của những người thân trong gia đình, đặc biệt là người bà, qua đó bày tỏ niềm tiếc nuối và ân hận vì sự nhận thức muộn màng về những hy sinh ấy.

Bài thơ mở đầu bằng những kỷ niệm trong sáng của tác giả với quê hương. Câu thơ "Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá" gợi lên một không gian nông thôn quen thuộc, nơi những đứa trẻ nô đùa bên dòng sông, bắt cá, câu cá – những hoạt động giản dị nhưng đầy vui vẻ. Bài thơ tiếp tục với hình ảnh "níu váy bà đi chợ Bình Lâm", "bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật", "ăn trộm nhãn chùa Trần" – những kỷ niệm nghịch ngợm, hồn nhiên của tuổi thơ. Tất cả những hình ảnh này tạo ra một không gian yên bình, giản dị nhưng vô cùng gần gũi, quen thuộc đối với mỗi người con, phản ánh một thời thơ ấu vui tươi, đầy ắp yêu thương.

Trong những kỷ niệm tuổi thơ ấy, hình ảnh người bà hiện lên rõ nét. Bà không chỉ là người chăm sóc, nuôi nấng mà còn là hình mẫu của người phụ nữ tần tảo, vất vả.

"Bà tôi cơ cực thế

Bà mò cua xúc tép ở đồng Quan"

 Những công việc đồng áng vất vả, gian nan mà bà phải làm để lo cho cuộc sống gia đình. Hình ảnh "bà đi gánh chè xanh Ba Trại" gợi lên một người phụ nữ suốt ngày lao động, cặm cụi làm lụng để kiếm sống, lo cho con cháu. Những công việc ấy không chỉ là những hình ảnh lao động quen thuộc mà còn là biểu tượng của sự hy sinh âm thầm và tình yêu thương vô bờ bến mà bà dành cho gia đình.

Ngoài ra, "Quán cháo Đồng Giao thập thững những đêm hàn" là một hình ảnh khác thể hiện sự vất vả của bà trong những đêm lạnh, những đêm khuya đi bán cháo để nuôi sống gia đình. Tác giả đã khéo léo miêu tả sự kiên cường, bất khuất của bà trong hoàn cảnh khó khăn, không có gì là dễ dàng, nhưng bà vẫn cố gắng vì những người thân yêu.

Khi chiến tranh đến, tất cả những gì bà và gia đình đã xây dựng dường như bị tàn phá. "Bom Mỹ giội nhà bà tôi bay mất" là một câu thơ đầy ám ảnh, phản ánh sự tàn khốc của chiến tranh. Những ngôi nhà, những công việc bà đã tạo dựng, những kỷ niệm về quê hương đều bị phá hủy trong chớp mắt. Câu thơ "đền Sòng bay bay tuốt cả chùa chiền" nói lên sự hủy hoại không chỉ về vật chất mà còn về những giá trị tinh thần, những công trình tâm linh gắn bó với bà và cộng đồng.

Hình ảnh "Thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết" thể hiện sự mất mát về niềm tin và tinh thần, khi chiến tranh không chỉ phá hủy vật chất mà còn làm tan vỡ niềm tin vào những giá trị tôn giáo, vào sự che chở, bảo vệ của thần thánh. Dù mọi thứ thay đổi và tàn lụi, bà vẫn kiên cường tiếp tục cuộc sống: "bà tôi đi bán trứng ở ga Lèn". Bà không chịu khuất phục, vẫn tiếp tục cuộc sống mưu sinh trong hoàn cảnh khắc nghiệt.

Bài thơ kết thúc bằng một nỗi buồn sâu sắc và tiếc nuối

 "Tôi đi lính lâu không về quê ngoại

 Dòng sông xưa vẫn bên lở bên bồi

 Khi tôi biết thương bà thì đã muộn

 Bà chỉ còn là một nấm cỏ thôi!"

 Những câu thơ này thể hiện sự thức tỉnh muộn màng của tác giả về tình cảm dành cho bà, một tình cảm mà tác giả chỉ nhận ra khi đã quá muộn. Cảnh vật vẫn còn đó – "dòng sông xưa vẫn bên lở bên bồi", nhưng bà đã không còn nữa, bà chỉ còn là "một nấm cỏ" – một hình ảnh đầy đau đớn về sự mất mát.

Đây là một nỗi tiếc nuối muộn màng về những gì đã qua, về những hy sinh của bà mà tác giả chưa kịp hiểu hết. Hình ảnh "nấm cỏ" ở cuối bài thơ như một lời nhắc nhở về sự tàn phai của thời gian và những con người đã khuất, những người đã hy sinh mà chúng ta không kịp đền đáp.

Bài thơ "Đò Lèn" của Nguyễn Duy không chỉ là lời tưởng nhớ về bà mà còn là một sự phản ánh về nỗi đau của chiến tranh và sự thay đổi không thể tránh khỏi của xã hội. Qua những hình ảnh bình dị và gần gũi, tác giả đã khắc họa tình yêu thương sâu sắc dành cho bà, người phụ nữ tần tảo, chịu đựng gian khổ suốt cả đời. Cùng với đó là sự nhận thức muộn màng về những hy sinh của bà, khi tác giả chỉ hiểu được giá trị của bà khi bà đã ra đi. Bài thơ cũng phản ánh một thông điệp lớn về sự tàn phá của chiến tranh và sự vĩnh cửu của những mất mát mà nó để lại.

Bài thơ "Đò Lèn" của Nguyễn Duy là một tác phẩm đầy cảm xúc, gửi gắm thông điệp sâu sắc về tình yêu thương gia đình, sự hy sinh thầm lặng của bà và những mất mát trong chiến tranh. Những hình ảnh giản dị nhưng đầy sức mạnh cảm xúc đã làm nổi bật tình cảm muộn màng và niềm tiếc nuối của tác giả về những hy sinh không thể bù đắp. Bài thơ không chỉ là lời tri ân đối với bà mà còn là lời nhắc nhở về sự quý giá của những gì đã mất trong cuộc sống.

Xem thêm các bài văn mẫu lớp 12 Ôn thi THPT Quốc gia khác:

• Phân tích bài thơ Đò Lèn của Nguyễn Duy

• Cảm nhận bài thơ Đò Lèn của Nguyễn Duy

• Cảm nhận bài thơ Đò Lèn của Nguyễn Duy

• Cảm nhận về bài thơ Đò Lèn của Nguyễn Duy

---

---

---