Sơ đồ tư duy Bàn về đọc sách (dễ nhớ, ngắn gọn)

Siêu sale sách Toán - Văn - Anh Vietjack 15-12 trên Shopee mall

Nhằm mục đích giúp học sinh dễ dàng hệ thống hóa được kiến thức, nội dung các tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 9, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy Bàn về đọc sách dễ nhớ, ngắn gọn với đầy đủ các nội dung như tìm hiểu chung về tác phẩm, tác giả, bố cục, dàn ý phân tích, bài văn mẫu phân tích, .... Hi vọng qua Sơ đồ tư duy Bàn về đọc sách sẽ giúp học sinh nắm được nội dung cơ bản của Bàn về đọc sách.

Sơ đồ tư duy Bàn về đọc sách (dễ nhớ, ngắn gọn)

Quảng cáo

Bài giảng: Bàn về đọc sách - Cô Nguyễn Ngọc Anh (Giáo viên VietJack)

Sơ đồ tư duy Bàn về đọc sách - mẫu 1

A. Sơ đồ tư duy Bàn về đọc sách

Quảng cáo

B. Tìm hiểu Bàn về đọc sách

I. Tác giả

- Chu Quang Tiềm (1897-1986), tên khai sinh là Tự Mạnh Thực

- Quê quán: Đông Thành, An Huy, Trung Quốc

- Sự nghiệp sáng tác:

+ Ông là nhà mĩ học và lí luận học nổi tiếng của Trung Quốc

+ Ông là danh nhân lớn, học vấn cao, là tác giả của nhiều bài chính luận nổi tiếng

II. Tìm hiểu chung tác phẩm

1. Thể loại: nghị luận

2. Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác

Bài luận này của Chu Quang Tiềm được trích trong “Danh nhân Trung Quốc bàn về niềm vui nỗi buồn của việc đọc sách”, Bắc Kinh (1995), Trần Đình Sử dịch

3. Bố cục: 3 phần

- Phần 1: (“Học vấn …Thế giới mới”): Tầm quan trọng của việc đọc sách

- Phần 2: (Tiếp đến “tiêu hao lực lượng”): Những khó khăn, thiên hướng sai lạc dễ mắc phải của việc đọc sách hiện nay

- Phần 3: (còn lại): Bàn về phương pháp đọc sách

4. Giá trị nội dung

Đọc sách là con đường quan trọng để tích lũy, nâng cao học vấn. Ngày nay sách nhiều, phải biết chọn sách mà đọc. Phải biết cách đọc để đạt hiệu quả cao.

Quảng cáo

5. Giá trị nghệ thuật

- Bố cục chặt chẽ, hợp lí.

- Dẫn dắt tự nhiên, xác đáng bằng giọng chuyện trò, tâm tình của một học giả có uy tín đã làm tăng tính thuyết phục của văn bản.

- Lựa chọn ngôn ngữ giàu hình ảnh với những cách ví von cụ thể và thú vị

III. Dàn ý bài phân tích

1. Tầm quan trọng và ý nghĩa của việc đọc sách

a) Tầm quan trọng của việc đọc sách:

- Sách đã cô đúc, ghi chép và lưu truyền mọi tri thức, mọi thành tựu mà loài người đã tìm ra, tích lũy qua từng thời đại.

- Sách là kho tàng quý báu của di sản tinh thần mà loài người thu lượm, suy ngẫm suốt mấy ngàn năm.

- Những cuốn sách có giá trị được coi là cột mốc trên con đường phát triển học tập nhân loại.

b) Ý nghĩa của việc đọc sách:

- Đọc sách là con đường quan trọng của học vấn - con đường tích lũy và nâng cao tri thức.

- Đọc sách là sự chuẩn bị để làm cuộc trường chinh vạn dặm trên con đường học vấn, nhằm phát hiện thế giới mới.

Quảng cáo

⇒ Sử dụng lập luận hợp lý, thấu tình đạt lí, kín kẽ sâu sắc

⇒ Đọc sách là để nâng cao nhận thức, bồi bổ trí tuệ, phát triển tâm hồn, tình cảm, rèn giũa hành động.

2. Những khó khăn trong việc đọc sách

- Sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu:

+ Ngày trước sách ít, “có người đọc đến bạc đầu mới hết một quyển kinh” nhưng đọc nghiền ngẫm nên đã thấm vào xương tủy

+ Ngày nay, những học giả trẻ đọc nhiều sách nhưng chỉ “lướt qua”, như vậy chỉ là “hư danh nông cạn”

⇒ Sử dụng hình ảnh đối sánh xác đáng ⇒ sách nhiều khiến người đọc lướt qua, hời hợt không chuyên sâu, dễ sa vào lối "ăn tươi nuốt sống".

- Sách nhiều khiến người đọc lạc hướng:

+ Trước một số lượng lớn sách sẽ khiến con người “tham nhiều mà không thực chất”, không phân biệt được những “tác phẩm cơ bản đích thực” với “những cuốn sách “vô thưởng vô phạt”

⇒ Nhấn mạnh việc sách nhiều có thể khiến chọn lầm chọn sai lãng phí thời gian và sức lực. Thậm chí chọn phải sách độc hại.

3. Phương pháp đọc sách hiệu quả

- Cách chọn sách:

+ Chọn cho tinh

+ Không xem thường đọc sách thường thức, sách ở lĩnh vực gần gũi, kế cận với chuyên môn của mình

- Cách đọc sách:

+ Đọc cho kĩ

+ Không đọc lướt qua, vừa đọc vừa suy nghĩ.

+ Không đọc tràn lan mà cần đọc có kế hoạch và có hệ thống.

⇒ So sánh, kết hợp phân tích lí lẽ, liên hệ ⇒ Đọc sách: rèn luyện tính cách, học làm người.

IV. Bài phân tích

“Sách mở rộng ra trước mắt tôi những chân trời mới” (Go-rơ-ki). Sách có vai trò quan trọng trong cuộc sống và đọc sách là một nét văn hóa tốt đẹp của con người. Bàn về vấn đề này, Chu Quang Tiềm đã thể hiện những quan điểm của mình qua bài viết “Bàn về đọc sách”.

Chu Quang Tiềm (1897 - 1986) được biết đến là một nhà lí luận văn học, nhà mĩ học nổi tiếng và tài năng của Trung Quốc. Đoạn trích “Bàn về đọc sách” nằm trong cuốn “Danh nhân Trung Quốc bàn về niềm vui, nỗi buồn của việc đọc sách”. Tác giả đã đưa ra những luận điểm, lí lẽ, dẫn chứng về sự cần thiết của việc đọc sách vô cùng thuyết phục.

Mở đầu câu chuyện, Chu Quang Tiềm đưa ra luận điểm rằng: “Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là con đường quan trọng của học vấn”. Học vấn được xây dựng trên rất nhiều nền tảng, ta có thể học qua chuyện đời, qua người với người hay qua những thầy cô giáo, nhưng nhất định rằng sách sẽ góp ích tích cực cho học vấn. Từ xưa đến nay, những kiến thức tinh hoa, quý báu đều được lưu truyền qua sử sách. Nếu chúng ta muốn học hỏi thì cần phải tìm đến những cuốn sách, tư liệu quý giá ấy để học tập, mở mang. Vậy sách là gì? Tại sao sách lại quan trọng đến thế? Trả lời cho những câu hỏi đó, tác giả đã viết rằng “kho tàng quý báu của di sản tinh thần nhân loại” hay đó là “những cột mốc trên con đường tiến hóa học thuật”. Biết bao bài thơ Nôm, hay các tác phẩm sử thi mang tính thời đại đều được lưu truyền qua sổ sách. Người xưa khi chưa có điều kiện dùng giấy, con người đã sao chép trên những thẻ tre, mai rùa,… nhằm lưu giữ những kiến thức ấy. Ông đã chỉ ra tầm quan trọng, ý nghĩa vai trò của việc đọc sách bằng những luận điểm rõ ràng. Mở đầu đoạn trích là lời khẳng định mang đầy tính triết lí: “Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhưng đọc sách vẫn là một con đường quan trọng của học vấn”. Để chứng minh cho luận điểm này, Chu Quang Tiềm đã dùng những lí lẽ xác thực như: “Bởi vì học vấn không chỉ là việc cá nhân, mà là việc của toàn nhân loại”; “Mỗi loại học vấn đến giai đoạn hôm nay đều là thành quả của nhân loại nhờ biết phân công, cố gắng tích lũy ngày đêm mà có”; “Các thành quả đó sở dĩ không bị vùi lấp đi, đều là do sách vở ghi chép, lưu truyền lại”, … Quả đúng là như vậy, học vấn là những hiểu biết mà con người tiếp thu, tích lũy được trong quá trình học tập. Để thu thập được những kiến thức bổ ích có rất nhiều cách khác nhau như tìm hiểu qua các kênh thông tin đại chúng, thực hành, vận dụng vào thực tế chứ không nhất thiết chỉ là “chuyện đọc sách”.

Đọc sách không phải là con đường duy nhất để con người chiếm lĩnh tri thức nhưng lại là một con đường quan trọng. Sách là nơi ghi chép, lưu truyền những tri thức quý giá, bổ ích từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nó được xem là cột mốc trên con đường tiến hóa hệ thống kiến thức khoa học của nhân loại vì tất cả những tinh hoa đều được ghi chép lại trong sách để mọi người có thể tìm hiểu. Một trong những kho tàng quý báu của con người không gì khác đó chính là sách. Nhờ có sách mà con người được mở rộng tầm hiểu biết về thế giới bên ngoài, về những thành quả mà con người đã đạt được trong quá khứ. Đọc sách giúp con người kế thừa thành tựu bởi nếu xóa bỏ chúng thì “chưa biết chừng chúng ta đã lùi điểm xuất phát về đến mấy trăm năm, thậm chí là mấy nghìn năm trước”, “dù có tiến lên cũng chỉ là kẻ đi giật lùi, làm kẻ lạc hậu”. Những tri thức thu nhận được từ sách sẽ là một sự chuẩn bị kĩ càng để con người “có thể làm được cuộc trường chinh vạn dặm trên con đường học vấn, nhằm phát hiện thế giới mới”, phát hiện ra những điều mới lạ, thú vị, bổ ích đối với cuộc sống của con người. Hình ảnh so sánh ngầm “cuộc trường chinh vạn dặm” đã khiến chúng ta nhận thấy rõ hơn tầm quan trọng, ý nghĩa to lớn của việc đọc sách. Đọc sách giúp ta có một tâm thế tốt để có thể phấn đấu, cố gắng lâu dài trên con đường chinh phục tri thức.

Nhưng để thực hiện được điều ấy không phải là điều dễ dàng bởi trong tình hình hiện nay con người dễ bị mắc phải những thiên hướng sai lệch. Cái khó của việc đọc sách là luận điểm thứ hai mà tác giả nói đến bài “Bàn về đọc sách”. Sách ngày một nhiều, đầy ắp trong các cửa hàng, trong các thư viện, vì thế người đọc sách thường đứng trước 2 cái khó (cái hại). “Một là sách nhiều khiến người ta không chuyên sâu. Ngày xưa có người đọc đến bạc đầu mới đọc hết một quyển kinh (tứ thư, ngũ kinh), họ đã “miệng đọc, tâm ghi, nghiền ngẫm đến thuộc lòng, thấm vào xương tủy, biến thành một nguồn động lực tinh thần, cả đời dùng mãi không cạn”. Chu Quang Tiềm châm biếm một “học giả trẻ” khoe đọc hàng vạn cuốn sách; cách đọc “liếc qua” tuy nhiều mà “lưu tâm” thì rất ít, “hư danh nông cạn” khác nào “ăn sống nuốt tươi”… “Thứ hai, sách nhiều dễ khiến người đọc lạc hướng. Trước hàng biển sách, hàng núi sách, nhiều người vì “tham nhiều mà không vụ thực chất”, không phân biệt được “những tác phẩm cơ bản đích thực” với những “cuốn sách vô thường vô phạt”, học vấn chẳng được nâng cao, tâm hồn chẳng được bồi đắp, trái lại chỉ “lãng phí thời gian và sức lực”. Tác giả đưa ra một so sánh, với chuyện đọc sách, làm học vấn chỉ “đá bên đông, đấm bên tây”, “tự tiêu hao lực lượng”, mà không biết “đánh vào thành trì kiên cố, đánh bại quân địch tinh nhuệ, chiếm cứ mặt trận xung yếu”. Qua đó, ta càng thấy rõ, đọc sách làm học vấn, đọc sách để tự học thật không dễ.

Đoạn văn cuối bài, tác giả nêu lên phương pháp đọc sách. “Đọc sách không cần nhiều, quan trọng nhất là phải chọn cho tinh, đọc cho kĩ”. Chỉ đọc “lướt qua” 10 quyển sách thì không bằng “đọc mười lần” một quyển sách. Đọc 10 quyển sách “không quan trọng” thì chẳng bằng đọc 1 quyển sách “thật sự có giá trị”. Một là “đọc sách không cốt lấy nhiều, quan trọng nhất là phải chọn cho tinh, đọc cho kĩ”. Với học sinh, có lẽ chúng ta nên lựa chọn những sách nào - bao gồm cả sách văn học, nghệ thuật, khoa học kĩ thuật, tin học, ngoại ngữ, y học, đời sống - sát hợp lứa tuổi, trình độ và yêu cầu học vấn của từng lớp, từng cấp học. Trong quá trình đọc mỗi cuốn sách, ta biết “Đọc - Hiểu - Suy ngẫm” ở từng bài, từng chương, thậm chí ở từng từ ngữ, câu, từng sự việc, hình ảnh. Có vậy mới thu lượm được phần tinh tuý, cảm nhận được tư tưởng, tình cảm của người viết sách gửi cho ta.

Sách cũ trăm lần xem chẳng chán

Thuộc lòng, ngâm nghĩ một mình hay.

Ông Chu tóm tắt lợi ích của việc đọc sách đúng đắn đọc kĩ, đọc sâu - bằng hai câu thơ thú vị. Đúng là “Đọc ít mà đọc kĩ, thì sẽ tập thành nếp suy nghĩ sâu xa, trầm ngâm tích luỹ, tưởng tượng tự do đến mức làm đổi thay khí chất”. Đọc ít, đọc kĩ có tác dụng lớn lao như vậy. Còn bao cách đọc ít, đọc kĩ với biết bao tác dụng khác nữa mà mỗi người đọc sách ý thức, chủ động, nhằm một mục đích đúng đắn tự tìm ra được.

Cách thứ hai của việc đọc sách chủ động, hữu ích mà ông Chu Quang Tiềm gợi ý: Phải biết lựa chọn sách. Theo ông Chu, nên chia sách làm hai loại: loại chuyên sâu và loại thưởng thức. Chúng ta hiểu điều đó thế nào? Loại sách “chuyên sâu” là sách đi sâu vào những chuyên ngành khoa học, kĩ thuật, sách văn học tập trung vào một chủ đề, có chung thể loại. Với học sinh Trung học cơ sở và Trung học phổ thông, sách “chuyên sâu” chính là những cuốn sách giáo khoa của các bộ môn khoa học tự nhiên (sách Toán, Lí, Hoá, Sinh, Kĩ thuật), bộ môn khoa học xã hội nhân văn (sách Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Giáo dục công dân, Ngoại ngữ) và một vài tác phẩm tham khảo, ngoại khoá phục vụ cho nội khoá. Còn loại “sách thường thức”, đối với học sinh chúng ta là những cuốn bàn về cuộc sống, những tờ báo, tạp chí thông tin và hướng dẫn chúng ta về thời trang, về cách ứng xử và biết bao điều khác trong cuộc sống ở gia đình, trong nhà trường, ngoài xã hội,... Tuỳ hoàn cảnh, tuỳ năng lực mỗi người mà phối hợp, lựa chọn hai loại sách “chuyên sâu” và “thường thức”. Đối với học sinh lớp cuối cấp Trung học cơ sở, có lẽ chúng ta nên tập trung ưu tiên đọc loại sách có ích nhất, loại “chuyên sâu” của học sinh Trung học cơ sở. Từ đó mà mở rộng tầm nhìn, đọc thêm một số sách thông thường. Đó là một cách “học tập chăm chỉ”, một cách đọc sách khoa học nhất, đúng như ông Chu nhắc nhở “không biết rộng thì không thể chuyên, không thông thái thì không thể nắm gọn”. Bàn về việc đọc sách là điều thật thú vị. Biết bao nhiêu nhà khoa học, bao nhiêu danh nhân cổ kim, trong nước, trên thế giới từng có nhiều lời vàng ngọc khuyên dạy chúng ta. Cụ Nguyễn Trãi đã từng nói: Đọc sách thì thông đòi nghĩa sách và cụ Nguyễn Bỉnh Khiêm cũng viết: Khôn nghề cờ bạc là khôn dại/ Dại chốn văn chương, ấy dại khôn.

Có thể nói, đọc sách là con đường quan trọng của học vấn, là một trong những cách thức để con người thu thập thông tin, mở rộng hiểu biết. Tuy nhiên, trong thời buổi công nghệ phát triển như hiện nay thì văn hóa đọc phần nào bị mai một. Con người nói chung và thế hệ trẻ nói riêng thường đắm mình trong thế giới ảo của các mạng xã hội, các trò chơi điện tử hay các câu chuyện ngôn tình mà quên đi việc tự trau dồi vốn tri thức cho bản thân, từ bỏ thói quen đọc sách. “Bàn về đọc sách” đã khẳng định vai trò, sự quan trọng của việc đọc sách và chỉ ra phương pháp chọn sách, đọc sách hiệu quả nhất giúp con người chinh phục kho tàng tri thức nhân loại một cách dễ dàng hơn.

V. Một số lời bình về tác phẩm

1. Cuộc phỏng vấn, nói chuyện của GS. Nguyễn Đăng Mạnh và phóng viên báo Văn nghệ trẻ bàn về vấn đề đọc sách hiện nay

[…]

- Giáo sư có thể cho bạn đọc biết một vài kinh nghiệm đọc sách của riêng ông?

Giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh:

Đọc một cuốn sách bao giờ tôi cũng đọc qua một lượt trước để có được một ấn tượng tổng thể, sau đó mới đọc kĩ, tỉ mỉ từng câu chữ, từng chi tiết. Phải dành thời gian thực sự cho việc đọc và đọc phải suy ngẫm, nếu chỉ lướt qua thôi ta khó mà thấy hết vẻ lung linh của câu chữ. Nói chung việc đọc là rất công phu.

- Giữa biển sách mênh mông ngày hôm nay, việc chọn lựa một cuốn sách để đọc thật chẳng dễ gì. giáo sư có lời khuyên nào dành cho các độc giả trong việc chọn lựa sách cũng như cách đọc sách sao cho có hiệu quả, bổ ích và phù hợp?

Giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh:

Thực lòng mà nói tôi không biết nên khuyên độc giả như thế nào. Bản thân tôi khi tìm đọc một cuốn sách nào đó cũng vẫn chỉ là nhìn vào tên tác giả mà mua. Riêng trong lãnh địa đọc văn hiện nay, mỗi năm có biết bao nhiêu là đầu sách được xuất bản. Việc in ấn dễ dàng, thuận lợi, cộng với sự dễ dãi trong khâu biên tập, quản lí xuất bản đã tạo điều kiện cho bất kì ai muốn in sách đều được mà không cần đến sự đảm bảo chất lượng. Tôi chỉ nêu ý kiến của riêng tôi về phía nhà xuất bản, đó là nhất thiết phải có sự chọn lọc trong khâu cấp phép, xuất bản sách. Mỗi nhà xuất bản cần tạo ra một thương hiệu trong lòng độc giả để khi đứng trước một cuốn sách được in bởi nhà xuất bản đó độc giả có thể yên tâm về sự lựa chọn của mình. Về phía báo chí, khi lăng xê, đăng tải bất cứ một tác phẩm, tác giả nào cũng phải có sự lựa chọn xứng đáng, chứ không thể làm ào ào như hiện nay. Một điều quan trọng nữa là sự hướng dẫn dư luận từ một số nhà phê bình đáng tin cậy. Chính các nhà phê bình chân chính sẽ định hướng giúp độc giả vì họ không có nhiều thời gian mà lựa chọn. […] Thay đổi cơ chế xuất bản sách và tìm lại niềm tin nơi công chúng là cách tốt nhất để phát triển văn hóa đọc.

(Văn nghệ trẻ, số 32 – 2002)