Soạn văn 6 VNEN Bài 17: Bài học đường đời đầu tiên

Soạn văn 6 VNEN Bài 17: Bài học đường đời đầu tiên

A. Hoạt động khởi động

Câu (trang 3 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN): Ở Tiểu học, các em đã được học một bài về nhân vật Dế Mèn. Hãy nhớ lại tên bài và nội dung khái quát của bài học đó.

Trả lời:

- Bài học em đã học ở Tiểu học về nhân vật Dế Mèn: Dế Mèn bênh vực kẻ yếu.

- Nội dung: Chị Nhà Trò bị bọn Nhện đánh đòi lương thực do mẹ chị vay từ trước. Dế Mèn đi ngao du gặp chị gầy gò yếu ớt ngồi khóc và hứa bảo vệ chị.

B. Hoạt động hình thành kiến thức

Câu 1 (trang 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Đọc văn bản sau: Bài học đường đời đầu tiên.

Câu 2 (trang 9 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Tìm hiểu văn bản.

Câu a (trang 9 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Tóm tắt nội dung văn bản Bài học đường đời đầu tiên.

Trả lời:

Bài học đường đời đầu tiên là câu chuyện về chú Dế Mèn đương tuổi thanh niên cường tráng, oai phong và rất kiêu căng. Cạnh hang Dế Mèn có chàng Dế Choắt ốm yếu, thường bị Mèn trêu chọc và khinh miệt. Một lần, Dế Mèn hát trêu chị Cốc rồi lủi vào hang sâu. Tưởng nhầm Choắt trêu mình, Chị Cốc đã mổ Dế Choắt trọng thương đến chết. Cái chết của Dế Choắt khiến Dế Mèn hối hận rất nhiều về tính tình hung hăng thiếu suy nghĩ, đó là bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.

Câu b (trang 9 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Văn bản trên có thể chia thành mấy đoạn? Ý chính mỗi đoạn là gì ?

Trả lời:

Văn bản có thể chia thành 3 đoạn:

- Đoạn 1 (Từ đầu … “có thể sắp đứng đầu thiên hạ rồi”): Vẻ đẹp cường tráng và tính kiêu căng của Dế Mèn.

- Đoạn 2 (Tiếp … “mang vạ vào mình đấy”): Mèn trêu chị Cốc gây cái chết thảm thương cho Dế Choắt.

- Đoạn 3 (còn lại): Sự ân hận của Dế Mèn.

Câu c (trang 9 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Đọc kĩ đoạn văn từ đầu đến "sắp đứng đầu thiên hạ rồi", ghi lại các chi tiết miêu tả ngoại hình, hành động, tính cách của Dế Mèn. Nhận xét về trình tự miêu tả, cách dùng từ trong đoạn văn.

Trả lời:

Các chi tiết miêu tả ngoại hình, hành động, tính cách Dế Mèn :

Nhận xét:

- Trình tự miêu tả: khái quát đến cụ thể, tả ngoại hình kết hợp với hành động.

- Cách dùng từ: từ ngữ đặc sắc, gợi tả chi tiết tiêu biểu với các thủ pháp nhân hóa, so sánh sinh động.

Câu d (trang 9 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Đọc tiếp đoạn từ " bên hàng xóm tôi" đến hết bài và trả lời câu hỏi :

(1) Dế Mèn đã làm gì khiến mình ân hận suốt đời ?

(2) Bài học gì mà Dế Mèn phải ghi nhớ suốt đời là gì ?

Trả lời:

(1) Dế Mèn ân hận suốt đời vì tại tính kiêu căng không đào hang giúp Dế Choắt, lại bồng bột, nông nổi trêu chị Cốc mà nhát gan trốn tránh, khiến Dế Choắt chịu tội và thiệt mạng oan.

(2) Bài học cho Dế Mèn: bỏ thói hung hăng bậy bạ, phải suy nghĩ trước khi làm.

Câu e (trang 9 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Thảo luận và trả lời câu hỏi :

(1) Năng lực quan sát của nhà văn Tô Hoài khi miêu tả các nhân vật Dế Mèn, Dế Choắt và Chị Cốc được thể hiện như thế nào qua đoạn trích ?

(2) Nhận xét về năng lực sử dụng từ ngữ miêu tả của nhà văn. Lấy ví dụ minh họa.

(3) Nêu ý kiến của em về nghệ thuật miêu tả xen kẽ với kể chuyện của tác giả trong bài đọc.

Trả lời:

(1) Tô Hoài thể hiện khả năng quan sát tỉ mỉ qua cách miêu tả sắc nét, sống động những bộ phận bé nhỏ như cánh, râu, càng, giọng nói..., những hành động nhân hóa sinh động.

(2) Nhà văn có vốn ngôn ngữ phong phú, miêu tả chính xác phù hợp tính cách từng nhân vật.

VD: Dế Choắt (nhỏ bé, hiền lành, ốm yếu) người gầy gò, dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện, đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn ngủn đến lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi- le; Chị Cốc béo xù

(3) Nghệ thuật miêu tả xen kẽ kể chuyện khiến câu chuyện không bị nhàm chán, nhân vật chân thực, sinh động, rõ nét về tính cách hơn.

Câu 3 (trang 9, 10 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Tìm hiểu về phó từ.

Câu a (trang 9, 10 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Đọc văn bản sau chú ý các từ in đậm để thực hiện các yêu cầu :

"Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi- lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ. Đã vậy, tính nết lại còn ăn xổi ở thì (thật chỉ vì ốm đau luôn, không làm đươc), có một cái hang cũng chỉ bới nông sát mặt đất, không biết đào sâu rồi khoét ra nhiều ngách như hang tôi ".

(1) Tìm các từ in đậm đứng trước hoặc sau động từ, tính từ (cả đứng trước hoặc sau danh từ khi danh từ đó được dùng như động từ, tính từ) viết vào vở bài tập các ý dưới đây:

- Các từ đứng trước động từ, tính từ: …

- Các từ đứng sau động từ, tính từ: …

(2) Nêu tác dụng của các từ in đậm: (bổ sung ý nghĩa cho những từ loại nào? )…

(3) Gọi các từ in đậm trên là phó từ, tìm các từ ngữ cần điền vào chỗ trống để hoàn thành định nghĩa về phó từ. Viết lại vào vở bài tập.

- Phó từ là những từ đi kèm......, có tác dụng....

- Phó từ có thể đứng ..... động từ, tính từ.

Trả lời:

(1) Các từ đứng trước động từ, tính từ: đã, cũng, không

Các từ đứng sau động từ, tinh từ: rồi

(2) Tác dụng của các từ in đậm : bổ sung nghĩa, xác định nghĩa cụ thể hơn về hành động, tính cách, biểu cảm cho các động từ, tính từ đứng trước và sau nó.

(3) Phó từ là những từ đi kèm với các trạng từ, động từ, tính từ, có tác dụng bổ sung nghĩa cho các trạng từ, động từ và tính từ trong câu.

Phó từ có thể đứng trước hoặc sau động từ, tính từ.

Câu b (trang 10 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Nối các phó từ (cột phải) phù hợp với ý nghĩa, chức năng (cột trái)

Trả lời:

a- 3, b- 4, c- 1, d- 2, e- 7, g- 5, h- 6

Câu 4 (trang 10 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Tìm hiểu chung về văn miêu tả.

a. (trang 10 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Trong Bài học đường đời đầu tiên, có thể bớt các đoạn miêu tả Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc,... được không? Vì sao? Từ nhận xét đó, hãy nêu mục đích của văn miêu tả.

Trả lời:

- Không thể lược bớt các đoạn văn miêu tả Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc… vì thiếu miêu tả, người đọc sẽ khó hình dung về ngoại hình, tính cách, nhân vật không được sinh động, sự việc không được cụ thể, mất đi tính hấp dẫn của câu chuyện.

- Mục đích của văn miêu tả: giúp người đọc hình dung đặc điểm ngoại hình, tính cách nhân vật, diễn tả sự việc sinh động, cụ thể hơn nhằm truyền tải thông điệp tác giả.

b. (trang 10 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Để viết được đoạn văn miêu tả, người viết cần phải làm những gì?

   A. Quan sát để phát hiện các dấu hiệu chi tiết của đối tượng.

   B. Lựa chọn các chi tiết nổi bật

   C. Sắp xếp các chi tiết theo định hướng của bào viết

   D. Kể lại câu chuyện có mở đầu, diễn biến và kết thúc

Trả lời:

Chọn tất cả các đáp án trên.

Câu c (trang 10 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Viết tiếp vào những chố trống sau để hoàn thành đoạn văn nói về mục đích, yêu cầu của văn miêu tả. (Làm vào vở bài tập)

- Văn miêu tả là đoạn văn nhằm tài hiện đối tượng (con người, cảnh vật) làm cho cảnh vật con người như...............

- Văn miêu tả yêu cầu người viết phải.........

Trả lời:

- Văn miêu tả là đoạn văn nhằm tài hiện đối tượng (con người, cảnh vật) làm cho cảnh vật con người như hiện lên trước mắt người đọc, người nghe.

- Văn miêu tả yêu cầu người viết phải biết quan sát, rồi từ đó nhận xét, liên tưởng, tưởng tượng, ví von, so sánh,… để làm nổi bật lên những đặc điểm tiêu biểu của sự vật

C. Hoạt động luyện tập

1. Trò chơi: đóng vai các các nhân vật trong bài học.

Câu 2 (trang 11 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Tìm các phó từ đứng trước và đứng sau động từ theo mô hình sau:

Trả lời:

Câu 3 (trang 11 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Đọc đoạn văn sau và thực hiện yêu cầu:

Thế là mùa xuân mong ước đã đến. Đầu tiên, từ trong vườn, mùi hoa hồng, hoa huệ sực nức. Trong không khí không còn ngửi thấy hơi nước lạnh lẽo mà bây giờ đầy hương thơm và ánh sáng mặt trời. Cây hồng bì đã cởi bỏ hết những cái áo lá già đen thủi. Các cành cây đều lấm tấm màu xanh. Những cành xoan khẳng khiu đương trổ lá lại sắp buông tỏa ra những tàn hoa sang sáng, tim tím. Ngoài kia, rặng rậm bụt cũng sắp có nụ.

Mùa xuân xinh đẹp đã về! Thế là các bạn chim đi tránh rét cũng sắp về!

Tìm phó từ trong đoạn văn trên và cho biết ý nghĩa của chúng theo mẫu sau:

Trả lời:

Câu 4 (trang 11 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Viết đoạn văn (khoảng 10- 15 dòng) miêu tả nơi Dế Mèn và Dế Choắt sinh sống theo tưởng tượng của em.

Trả lời:

Hang của Dế Mèn và Dế Choắt nằm ở một góc dưới bờ lúa. Bên trên rợp một vài cành cỏ che phủ. Phải đồng tình rằng, từ hang Mèn và Choắt nhìn ra, cánh đồng thật mênh mông đến vô cùng vô tận. Lúa đương mùa trĩu hạt thu hút mấy cậu chim sẻ kéo đến mỗi ngày. Chiều tà, ánh dương lặn lưng chừng đỉnh núi, mấy liền anh liền chị nào cò nào cốc thi nhau đổ xô đến cánh đồng ấy, rỉa lông rỉa cánh, bắt mồi…Thoáng, có mấy người áo nâu vừa tới, họ túm tụm lại với nhau, dường như đang cười vui nói chuyện chuẩn bị thu hoạch được mùa lúa chín này trước cơn bão sắp đến. Mèn đứng cửa hang nghe phong phanh được mấy câu. Cậu ta chui tọt vào hang Choắt ú òa dọa : «Mày nghe chưa, sắp có bão đấy. Tao phải đào hố sâu ngoằn nghèo hơn nữa mới được ». Nghĩ, Mèn lại nói tiếp : «Thôi, nể tình anh em, lần này tao giúp mày một lần, tao sẽ đào cho mày ít đất sâu phòng ngày lũ ngập ». Choắt cảm động cảm ơn anh Mèn rối rít.

Câu 5 (trang 11 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Tả lại gương mặt của một bạn trong lớp khi bạn say sưa đọc bài (tả những nét chính trong khoảng 5 - 6 dòng)

Trả lời:

Một số nét chính về hình ảnh bạn say sưa đọc bài :

- Dáng đứng khi đọc bài : cao ráo, tự tin, thoải mái.

- Giọng đọc : trôi chảy, trong mượt, ngọt ngào, rõ ràng mạch lạc

- Gương mặt tập trung cao độ, những cảm xúc của bài đọc thấm vào suy nghĩ và bộc lộ ra ngoài qua giọng đọc truyền cảm, qua nét mặt đầy biểu cảm.

D. Hoạt động vận dụng

Câu 1 (trang 12 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Theo em Dế Mèn nên làm gì cho Dế Choắt trước khi tai họa xảy ra để bản thân không ân hận.

Trả lời:

Tai họa xảy ra bởi tính kiêu căng, tự phụ, thiếu suy nghĩ, sự nhát gan của Dế Mèn. Vì thế để không phải ân hận, Mèn nên rộng lòng giúp đỡ Choắt đào hang, không trêu chọc chị Cốc dại dột như vậy.

Câu 2 (trang 12 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Quan sát những sinh vật nhỏ bé xung quanh ngôi nhà của em (chẳng hạn: con kiến, con thạch sùng, con nhện,…). Có thể tìm hiểu và quan sát qua internet. Ghi chép lại những chi tiết em quan sát được.

Trả lời:

- Con kiến : rất nhỏ bé, đông đúc, đi có hàng lối và rất đoàn kết

- Con nhện : Nhện có nhiều chân, bụng to, tơ nhện chằng chịt

3* (trang 12 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Rút được bài học ứng xử cho bản thân qua câu chuyện Dế Mèn.

Trả lời:

Bài học ứng xử qua câu chuyện Dế Mèn :

- Cần hiểu mình hiểu người, không kiêu căng tự phụ, hống hách, hung hăng gây sự.

- Biết thương người yếu, biết nể kẻ mạnh.

E. Hoạt động tìm tòi mở rộng

Câu 1 (trang 12 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Đọc thêm

Câu 2 (trang 12 sgk Ngữ văn 6 tập 2 VNEN). Tìm đọc trọn vẹn tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu kí của nhà văn Tô Hoài.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 6 chương trình VNEN hay khác:

• Bài 18: Sông nước Cà Mau
• Bài 19: Bức tranh của em gái tôi
• Bài 20: Vượt thác
• Bài 21: Buổi học cuối cùng
• Bài 22: Đêm nay Bác không ngủ

---