5+ Phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh (hay, ngắn gọn)

---

---

Đề bài: Phân tích phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh.

5+ Phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh (hay, ngắn gọn)

Bài giảng: Tuyên ngôn độc lập - Cô Nguyễn Ngọc Anh (Giáo viên VietJack)

Phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh - mẫu 1

   Phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh rất dộc phong phú và đa dạng vể ngôn ngữ, về giọng văn, về thể loại, về sắc thái biểu cảm. Một cây bút uyên bác, tài hoa sử dụng tiếng Pháp, chữ Hán và tiếng Việt để sáng tác thơ ca, truyện kí, văn chính luận; ở phương diện nào, thể loại nào, Người cũng thu được những thành tựu đặc sắc. Một lối viết ngắn gọn, đầy ấn tượng: Người hay dùng thơ tứ tuyệt; Tuyên dộc lập chỉ có khoảng 1000 chữ, Lời kên gọi toàn quốc kháng chỉ có 196 chữ,... Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến chỉ có 196 chữ,...

   Lối kể chuyện ở truyện kí rất biến hóa; biến hóa về tình tiết, sự việc, biến hóa về giọng văn dí dỏm, hài hước, vừa thâm trầm, vừa sâu cay. Cái cử chỉ khinh bỉ của Phan Bội Châu đối với Va-ren, lối vi hành của vua bù nhìn Khải Định mãi mãi là "bia miệng" ở đời!

   Thơ ca để tuyên truyền, vận động cách mạng được Người viết bằng thơ năm chữ, thơ lục bát rất bình dị, dễ hiểu, đi sâu vào lòng người. Có khi Bác dùng hình thức diễn ca lịch sử, lại có lúc Bác dùng hình thức ngụ ngôn, ẩn dụ để khêu gợi đồng bào đoàn kết, vùng lên đánh Pháp, đuổi Nhật (Ca sợi chỉ, Hòn đá to, Con cáo và tổ ong, Nhóm lửa, Trẻ chăn trâu, Chơi trăng...).

    Lửa cách mạng sáng choang bờ cõi

    Chiếu lên cờ độc lập, độc do!

Nhóm lửa

(Ngày 1 tháng 8 năm 1942)

   Có lúc, Người dùng hình thức chơi chữ để châm biếm, khinh bỉ. Pê-tanh là thống chế, là tổng thống Pháp đã quỵ gối đầu hàng phát xít Đức một cách nhục nhã:

    Bán nước lại còn khoe cứu nước

    Ô danh mà muốn được thơm danh.

    Già mà như chú, già mà thêm dại,

    Tiếng xấu muôn đời nhuốc sử xanh.

Tặng thống chế Pê – tanh

(Ngày 11 tháng 7 năm 1942)

   Người gọi Toàn quyền Đờ - cu là "chú", một kẻ hèn hạ chỉ biết "đội khu", bê đít phát xít Nhật:

    Đối dân Việt Nam thì lên mặt,

    Gặp bọn Phù Tang chí đội khu

    (...)

    Cũng như thống chế Pê – tanh vậy,

    Chú cứ cu cù được mãi ru!

Tặng toàn quyền Đờ - cu

(Ngày 11 tháng 8 năm 1942)

   Thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh mang vẻ đẹp trữ tình, hàm súc, cổ điển. Mây, gió, trăng, hoa, tuyết, núi sông... đều là tâm hồn của Bác, lúc thì san sẻ nỗi đau buồn với nhà thơ đang bị cùm trói trong ngục tối; lúc thì đang đồng hành, đang tâm tình với người chiến sĩ trên dặm đường khói lửa trường chinh. Thiên nhiên trở thành tri âm, tri kỉ của Bác. Người tả ít mà gợi nhiều. Ngoại cảnh và hồn người đồng điệu, nhiều thơ mộng thanh cao:

    Hoa hương thấu nhập lung môn lí,

    Hướng lung nhân tố bất bình.

Văn cảnh (Cảnh chiều hôm)

    (Hương hoa bay thấu vào trong ngục,

    Kể với tù nhân nỗi bất bình)

    Sơn lâu chung hưởng kinh thu mộng,

    Chính thị Liên khu báo tiệp thì.

Báo tiệp (Tin thắng trận)

    Chuông lầu chợt tỉnh giấc

    Ấy tin thắng trận Liên khu báo về.

Văn chính luận của Hồ Chí Minh thể hiện một phong cách đa dạng, dặc sắc, độc đáo. Những số liệu, những nhân chứng được nói tới trong "Bản án chế độ thực dân Pháp" là sự thật lịch sử mà kẻ thù của dân tộc ta không thể nào chối cãi! "Tuyên ngôn độc lập", "Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến", "Không có gì quý hơn độc lập tự do",... là những bài hịch, bài cáo trong thời đại Hồ Chí Minh; những văn kiện lịch sử trọng đại ấy đã thể hiện khát vọng độc lập, tự do và khí phách anh hùng của đất nước và con người Việt Nam. Giọng văn đanh thép, mạnh mẽ, hùng hồn vang lên như tiếng gọi tha thiết của non sông:

"Hỡi đồng bào!

Chúng ta phải đứng lên!

Bất kì đàn ông, đàn bà, bất kì người già, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp, cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm, không gươm dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước".

Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến

(Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946).

   Sự độc đáo trong phong cách nghệ thuật chính luận của Hồ Chí Minh là sự đan xen vào văn bản những vần thơ, tạo nên chất trữ tình đằm thắm, thiết tha, có sức lôi cuốn mạnh mẽ:

    Trung thu trăng sáng như gương,

    Bác Hồ ngắm cảnh nhớ thương nhi đồng.

Thư Trung thu gửi các cháu nhi đồng

(Ngày 13 tháng 9 năm 1951)

    Nơi tuy châu chấu đấu voi

    Nhưng mai voi sẽ bị lòi ruột ra

Báo cáo chính trị

(tại Đại hội đại biểu lần thứ hai của Đảng Lao động Việt Nam - ngày 11/2/1951)

    Việt - Lào hai nước chúng ta,

    Tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long.

(Tình hữu nghị Việt- Lào)

   Tóm lại, văn thơ Hồ Chí Minh là di sản tinh thần, văn hóa vô cùng to lớn mà Người đã để lại cho đất nước ta, nhân dân ta.

   Chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam tỏa sáng lấp lánh trong thơ văn Hồ Chí Minh, mãi mãi là bài học xây dựng đất nước, bài học chiến đấu bảo vệ Tổ quốc đối với mọi thế hệ con người Việt Nam trên hành trình vẻ vang đi tới tương lai.

   Văn chương Hồ Chí Minh đã kế thừa và phát huy cao độ mọi tinh hoa của nền văn hiến Đại Việt, đã kết hợp một cách tinh tế, hài hòa, sâu sắc mối quan hệ giữa tư tưởng và nghệ thuật, giữa chính trị và văn học, giữa truyền thống và hiện đại.

    "Hãy hát lên bài ca về Người".

   Thơ văn Hồ Chí Minh là hành trang, là niềm tự hào của nhân dân Việt Nam, của tuổi trẻ Việt Nam, hôm nay và ngày mai.

Phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh - mẫu 2

“Tuyên ngôn Độc lập” đã thể hiện một cách cao đẹp và sáng tỏ phong cách chính luận của Hồ Chí Minh. Bác viết văn làm thơ là để phục vụ cách mạng. Trước lúc cầm bút, Người tự hỏi: “Viết nhằm mục đích gì? Viết cho ai? Viết về vấn đề gì? Viết thế nào?”. Đối tượng của “Tuyên ngôn Độc lập” không chỉ nói với nhân dân Việt Nam mà còn để nói với thế giới, đặc biệt là để nói với bọn đế quốc, thực dân đang âm mưu tái chiến Việt Nam. Mọi lí lẽ, luận cứ đều tập trung hướng về những đối tượng ấy và khẳng định quyền độc lập, tự do của nhân dân ta.

    Những luận cứ được Hồ Chủ tịch nêu lên trong bản “Tuyên ngôn Độc lập” là những bằng chứng không thể chối cãi được. Chỉ một lời vạch tội, một mũi tên mà bắn trúng hai đích: “Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học”. Đó là chính sách đàn áp khủng bố và ngu dân của thực dân Pháp.

    Lối viết ngắn gọn, hàm súc, đầy thuyết phục. Chỉ một câu 9 từ mà nêu bật một cục diện chính trị: “Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị”. Cách dùng từ ngữ của Bác rất chính xác, gợi cảm. Văn chính luận, bản chất của nó là lí lẽ và cách lập luận. Thế nhưng, có lúc xuất hiện những hình ảnh cực kì xúc động: “Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của ta trong những bể máu”. Cách dùng từ ngữ, nhất là động từ, trạng ngữ vừa chính xác vừa đanh thép: “thẳng tay chém giết…”, “thoát li hẳn…”, “xóa bỏ hết…”, “xóa bỏ tất cả…”. Văn phong của Bác rất nhuần nhị, uyển chuyển trong cách sử dụng điệp từ điệp ngữ,cấu trúc cân xứng, trùng điệp, tăng cấp… tạo nên những câu văn đẹp, ý tưởng sâu sắc, đầy ấn tượng:

   “Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp 80 năm nay, tộc đã gan góc đứng về phe Đồng minh chống phát mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập!”

    Hồ Chí Minh đã viết “Tuyên ngôn Độc lập” vào hạ tuần tháng Tám năm 1945, tại căn nhà số 48 phố Hàng Ngang, Hà Nội, ngay sau ngày Người từ chiến khu Việt Bắc về tới thủ đô (26-8-1945). Hồ Chí Minh đã có lần nói, suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, chỉ có lúc soạn thảo “Tuyên ngôn Độc lập” là “những giờ phút sảng khoái nhất” của Người.

    Bản “Tuyên ngôn Độc lập” đã kế thừa và phát triển bài thơ “Thần” của Lý Thường Kiệt, “Bình Ngô đai cáo” của Nguyễn Trãi. Đó là bản anh hùng ca của thời đại Hồ Chí Minh, nói lên khát vọng độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam anh hùng. Với giá trị lịch sử to lớn, với lập luận chạt chẽ, sắc bén đanh thép, hùng hồn, bản “Tuyên ngôn Độc lập” là một nét chói lọi góp phần làm rạng rỡ nền văn hiến Việt Nam. Trong cuốn hồi kí “Những năm tháng không thể nào quên”, Đại tướng Võ Nguyên Giáp có viết:

   “Bản án chế độ thực dân Pháp” đã có từ 30 năm trước đây. Nhưng hôm naymới chính là ngày chế độ thực dân Pháp bị đưa ra cho toàn dân Việt Nam công khai xét xử. Lịch sử đã sang trang. Một kỉ nguyên mới bắt đầu: Kỉ nguyên Độc tập, Tự do, Hạnh phúc… Cả dân tộc đã hồi sinh. Vô vàn khó khăn còn phía trước mắt. Nhưng đối với bọn đế quốc, muốn phục hồi lại thiên đàng đã mất, mọi việc cũng không còn dễ dàng như xưa”.

    “Tuyên ngôn Độc lập” là thành quả chiến đấu trong suốt 80 năm của nhân dân ta, là sự kết tinh bằng máu của hàng triệu con người Việt Nam:

    “Tự do đã nở hoa hồng,

    Trong dòng máu đỏ, trên đồng Việt Nam”.

    (Tố Hữu)

Phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh - mẫu 3

Chủ tịch Hồ Chí Minh không những là một nhà yêu nước và nhà cách mạng vĩ đại của dân tộc Việt Nam, mà người còn là một nhà hoạt động lỗi lạc của phong trào Quốc tế cộng sản. Cùng với sự nghiệp cách mạng vĩ đại, Người còn để lại một sự nghiệp văn học lớn lao về tầm vóc tư tưởng, phong phú về thể loại và đa dạng về phong cách nghệ thuật. Tuy phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh rất phong phú, độc đáo như vậy nhưng lại hết sức nhất quán, kết hợp sâu sắc và nhuần nhụy mối quan hệ giữa chính trị và văn chương, giữa tư tưởng và nghệ thuật, giữa truyền thống và hiện đại. Hơn nữa, ở trong mỗi thể loại sáng tác, Người lại có một phong cách riêng, độc đáo, hấp dẫn và có giá trị bền vững.

Văn chính luận của Người thường ngắn gọn, tư duy sắc sảo, lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, hùng hồn, bằng chứng đầy thuyết phục, giàu tính luận chiến và đa dạng về phút pháp. Văn chính luận mà vẫn giàu hình ảnh, thấm đượm tình cảm chân thành của người viết. Giọng điệu khi ôn tồn, thấu tình, đạt lí, khi lại đanh thép, mạnh mẽ, hùng hồn,... tùy theo mục đích của Người khi viết.

Những tác phẩm truyện và kí của Người viết rất hiện đại, thể hiện tính chiến đấu mạnh mẽ và kết hợp được nghệ thuật trào phúng sắc bén, nhẹ nhàng, hóm hỉnh nhưng đả kích rất sâu cay: Văn tiếng Pháp của Nguyễn Ái Quốc có đặc điểm nổi bật là dí dỏm, hài hước. Điều đó không ngăn Người đã viết nên những lời thắm thiết trữ tình khi xúc động (Phạm Huy Thông).

Thơ ca thể hiện sâu sắc và tinh tế nhất vẻ đẹp tâm hồn của Hồ Chí Minh. Thơ của người chia làm hai loại, mỗi loại lại có những nét phong cách riêng, độc đáo, hấp dẫn. Với thơ tuyên truyền cách mạng thì lời thơ thường giản dị, mộc mạc, dễ nhớ, mang màu sắc dân gian hiện đại; còn với thơ nghệ thuật viết theo cảm hứng thẩm mĩ thì mang vẻ đẹp hàm súc, hòa hợp giữa bút pháp cổ điển và hiện đại, giữa chất tình và chất thép.

Văn học là một hoạt động sáng tạo không ngừng. Phong cách của nhà văn cũng luôn vận động, tự đổi mới. Tuy dù đa dạng, phong phú đến đâu nhưng phong cách của nhà văn cũng có những hạt nhân nhất quán. Với thơ văn của Hồ Chí Minh cũng vậy, ta có thể thấy sự nhất quán thể hiện ở cách viết ngắn gọn, trong sáng, giản dị; sử dụng sáng tạo, linh hoạt các thủ pháp, bút pháp nghệ thuật khác nhau nhằm mục đích thiết thực của mỗi tác phẩm. Đồng thời, trong tư tưởng, tình cảm, hình tượng nghệ thuật trong những sáng tác của Bác đều luôn vận động một cách tự nhiên hướng về sự sống, ánh sáng và tương lai.

Những đặc điểm trong phong cách trên của Người bắt nguồn từ truyền thống gia đình, môi trường, hoàn cảnh sống, hoạt động cách mạng và bản sắc tinh thần của Người. Thế giới thơ Đường, thơ Tống và văn chương cổ điển Việt Nam đã đến với Người khi còn nhỏ để trở thành màu sắc cổ điển đậm đà, tự nhiên, mang hồn cốt phương Đông trong thơ văn của Bác. Tính hiện đại của phong cách phải chăng là ảnh hưởng của nền văn học phương Tây khi Người đi bôn ba tìm đường cứu nước ? Ngoài ra, phong cách nghệ thuật của Người còn được hình thành do quan điểm sáng tác thơ văn của Người. Văn chương là hành động cách mạng. Người cầm bút trước khi viết phải quan tâm đến đối tượng, mục đích rồi từ đó mới quyết định nội dung và hình thức thể hiện. Những phương châm ấy đã tạo nên tính đa dạng, phong phú của sự nghiệp và phong cách thơ văn Hồ Chí Minh.

Phong cách nghệ thuật Hồ Chí Minh - mẫu 4

Hồ Chí Minh coi văn học nghệ thuật là vũ khí chiến đấu lợi hại, phụng sự cho sự nghiệp cách mạng. Nhà văn – chiến sĩ “Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”

“Nay ở trong thơ nên có thép

Nhà thơ cũng phải biết xung phong”

(Cảm tưởng đọc “Thiên gia thi”)

Hồ Chí Minh luôn coi trọng tính chân thật và tính dân tộc của văn học. Phải miêu tả cho hay, cho chân thật và cho hùng hồn hiện thực phong phú của đời sống cách mạng và phải giữ gìn tình cảm chân thật, chú ý phát huy cốt cách dân tộc. Về nghệ thuật, Người có ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, viết giản dị, dễ hiểu, không cầu kì, xa lạ, nhưng phải đề cao tính sáng tạo của người nghệ sĩ.

Khi cầm bút, Hồ Chí Minh bao giờ cũng xuất phát từ mục đích, đối tượng tiếp nhận để quy định nội dung và hình thức tác phẩm: “Viết cho ai?”, “Viết để làm gì?”, “Viết cái gì?”, “Viết như thế nào?”. Người đã vận dụng phương châm đó theo nhiều cách khác nhau, vì thế những tác phẩm của Người chẳng những có tư tưởng sâu sắc, nội dung thiết thực mà còn có hình thức nghệ thuật sinh động, đa dạng. Ở mỗi thể loại, Hồ Chí Minh luôn tạo ra những nét phong cách riêng, độc đáo, và hấp dẫn.

Với thể loại chính luận: Người viết ngắn gọn, súc tích, lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, bằng chứng đầu thuyết phục, giàu tính luận chiến và đa dạng về bút pháp. Là văn chính luận nhưng thấm đượm tình cảm, cảm xúc và giàu hình ảnh. Giọng điệu đa dạng khi ôn tồn, tha thiết, thấu tình đạt lí, khi đanh thép, mạnh mẽ hùng hồn.

Truyện và kí rất hiện đại. Thể hiện tính chất mạnh mẽ và nghệ thuật trào phúng sắc bén. Tiếng cười trào phúng tuy nhẹ nhàng, hóm hỉnh nhưng thâm thúy, sâu cay. Còn thơ ca rất sâu sắc, tinh tế, thể hiện vẻ đẹp tâm hồn. Có những bài thơ mang phong cách giản dị, mộc mạc, dễ nhớ, mang màu sắc dân gian nhằm mục đích truyền bá cách mạng, lại có những bài viết theo cảm hứng thẩm mỹ, phong cách phương Đông cổ điển kết hợp với bút pháp hiện đại.

Nhìn chung, phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh rất phong phú, đa dạng và thống nhất, thể hiên sự hài hòa của người cầm bút.

Bài giảng: Tuyên ngôn độc lập - Cô Vũ Phương Thảo (Giáo viên VietJack)

Xem thêm các bài văn mẫu lớp 12 Ôn thi THPT Quốc gia khác:

• Phân tích phong cách nghệ thuật văn chính luận của Hồ Chí Minh

• Phân tích đoạn đầu Tuyên ngôn độc lập

• Phân tích đoạn cuối của Tuyên ngôn độc lập

• Phân tích giá trị lịch sử của bản "Tuyên ngôn độc lập"

• Quan điểm sáng tác văn học Hồ Chí Minh

---

---

---