Sơ đồ tư duy Đàn ghi ta của Lorca (dễ nhớ, ngắn gọn)

Nhằm mục đích giúp học sinh dễ dàng hệ thống hóa được kiến thức, nội dung các tác phẩm trong chương trình Ngữ văn 12, chúng tôi biên soạn bài viết Sơ đồ tư duy Đàn ghi ta của Lorca dễ nhớ, ngắn gọn với đầy đủ các nội dung như tìm hiểu chung về tác phẩm, tác giả, bố cục, dàn ý phân tích, bài văn mẫu phân tích, .... Hi vọng qua Sơ đồ tư duy Đàn ghi ta của Lorca sẽ giúp học sinh nắm được nội dung cơ bản của bài Đàn ghi ta của Lorca.

Sơ đồ tư duy Đàn ghi ta của Lorca (dễ nhớ, ngắn gọn)

Bài giảng: Đàn ghi ta của lor-ca - Cô Nguyễn Ngọc Anh (Giáo viên VietJack)

A. Sơ đồ tư duy Đàn ghi ta của Lorca

B. Tìm hiểu tác phẩm Đàn ghi ta của Lorca

I. TÁC GIẢ:

- Thanh Thảo tên khai sinh là Hồ Thành Công, sinh năm 1946.

- Quê quán: huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi.

- Tốt nghiệp Khoa Ngữ văn trường Đại học tổng hợp Hà Nội, ông vào công tác ở chiến trường miền Nam. Từ mấy thập niên trước, ông đã được công chúng chú ý qua những tập thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến.

- Tác phẩm chính: “Những người đi tới biển”, “Những ngọn sóng mặt trời”, “Khối vuông rubic”, … Ngoài ra, ông còn viết báo, tiểu luận, phên bình văn học và nhiều thể loại khác.

- Phong cách thơ Thanh Thảo:

   + Thơ Thanh Thảo là tiếng nói của người tri thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại.

   + Ông luôn muốn cuộc sống được cảm nhận và thể hiện ở bề sâu nên luôn khước từ lối thể hiện dễ dãi.

   + Ông là một trong số những cây bút luôn nỗ lực cách tân thơ Việt với xu hướng đào sâu vào cái tôi nội cảm, tìm kiếm những cách biêu đạt mới qu hình thức câu thơ tự do, xóa bỏ mọi ràng buộc, khuôn sáo bằng nhịp điệu bất thường để mở đường cho một cơ chế liên tưởng phóng khoáng nhằm đem đến cho thơ một mĩ cảm hiện đại với hệ thống thi ảnh và ngôn ngữ hiện đại.

   + Tư duy thơ Thanh Thảo: giàu suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm và nhuốm màu sắc tượng trưng siêu thực.

II. TÁC PHẨM:

1.     Hoàn cảnh ra đời:

Bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” rút trong tập “Khối vuông ru-bic” (1985), là một trong số những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy của Thanh Thảo.

2.     Thể thơ: Tự do

3.     Chủ đề:

-         Khắc họa cuộc đời nghệ sĩ Lor – ca với lí tưởng cách tân nghệ thuật và cái chết oan khuất.

-         Thể hiện niềm ngưỡng mộ và xót thương của tác giả với Lor – ca.

4.     Bố cục: 3 phần

- Phần 1 (6 dòng thơ đầu): Lor-ca một nghệ sĩ tự do và cô đơn, một nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha.

- Phần 2 (12 câu tiếp theo): Một cái chết đầy oan khuất gây ra bởi thế lực tàn ác.

- Phần 3 (còn lại): Niềm xót thương Lor-ca những suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca.

5.     Giá trị nội dung:

Qua bài thơ, tác giả thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của nghệ sĩ Lorca – một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật đi tới không ngừng. Tình yêu con người, tình yêu nghệ thuật và khát vọng tự do mà Lor – ca hằng ôm ấp là cái đẹp mà sự tàn ác không thể nào hủy diệt được.

6.     Giá trị nghệ thuật:

- Thể thơ tự do.

- Sử dụng hình ảnh biểu tượng, siêu thực có sức chứa lớn về nội dung.

- Sự kết hợp giữa nhạc và thơ.

- Những liên tưởng, so sánh bất ngờ, thú vị, so sánh, ẩn dụ, hoán dụ...

III. DÀN Ý PHÂN TÍCH:

I. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác giả Thanh Thảo (những nét chính về cuộc đời, phong cách thơ Thanh Thảo...)

- Giới thiệu khái quát về bài thơ Đàn ghi ta của Lor – ca (hoàn cảnh ra đời, những nét chính về nội dung và nghệ thuật....)

II. Thân bài:

1. Ý nghĩa nhan đề và lời đề từ:

a) Nhan đề:

- “Đàn ghi ta” vừa là niềm tự hào của Tây Ban Nha, là biểu tượng cho tình yêu của Lor – ca đối với đất nước Tây Ban Nha, cho con đường nghệ thuật của tác giả, cho khát vọng cao cả mà Lor – ca nguyện phấn đấu suốt đời.

b) Lời đề từ:

- Khi tôi chết: “Hãy chôn tôi với cây đàn” - phần hồn của đất nước Tây Ban Nha → tình yêu Tổ quốc nồng nàn.

- Hãy chôn tôi với cây đàn – biểu trưng cho sự nghiệp của Lor-ca → ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật, mong muốn xóa bỏ ảnh hưởng của bản thân để dọn đường cho thế hệ sau vươn tới.

2. Hình ảnh Lor – ca, người nghệ sĩ tự do với khát vọng cách tân nghệ thuật:

- 2 câu thơ đầu gợi liên tưởng đến không gian Tây Ban Nha với những nét đặc trưng: tiếng đàn truyền thống, những trận đấu bò tót.

+ “Tiếng đàn bọt nước”: hình ảnh tượng trưng, từ thính giác chuyển sang thị giác, tạo sự lạ hóa. Qua đó, gợi sự sáng tạo mong manh, ngắn ngủi, tan vỡ đột ngột nhưng sinh sôi bất tận.

=> Hình ảnh “tiếng đàn” đặt cạnh hình ảnh “bọt nước”: nghệ thuật của Lor – ca lung linh như bọt nước, nhưng lại có thể vỡ tan bất cứ lúc nào, đó cũng là số phận ngắn ngủi của Lor – ca.

+“Áo choàng đỏ gắt”: hình ảnh thực, tượng trưng thể hiện đấu trường quyết liệt, nơi người nghệ sĩ đang đương đầu với những thế lực tàn bạo, hà khắc.

- Trên con đường đấu tranh cho tụ do và cái mới, người nghệ sĩ luôn phải hành trình cô đơn, đơn độc: lang thang, miền đơn độc, yên ngựa mỏi mòn, vầng trăng chếnh choáng…

- Chuỗi âm thanh“li la li la li la”: nghệ thuật láy âm: đây có thể là âm thanh tiếng đàn, cũng có thể là hình ảnh những vòng hoa lila (tử đinh hương) trên thảo nguyên Tây Ban Nha.

⇒ Vẻ đẹp của Lor-ca, một người nghệ sĩ luôn khao khát cách tân nghệ thuật.

3. Cái chết đầy bi phẫn của Lor – ca:

- “Tây Ban Nha/hát nghêu ngao”: hình ảnh người nghệ sĩ Lor- ca say sưa với ngôn từ ngợi ca tự do quê hương.

- Hình ảnh đối lập: hát nghêu ngao – áo choàng bê bết đỏ, tượng trung cho sự đối lập giữa khát vọng tự do của người nghệ sĩ với những thế lực phát xít tàn bạo.

- Nghệ thuật hoán dụ:

   + Tiếng đàn: cuộc đời của Lor – ca

   + Áo choàng bê bết đỏ: cái chết của Lor – ca

- “tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy”: nghệ thuật nhân hóa

- Ẩn dụ tiếng đàn thành màu sắc, hình khối khi miêu tả âm thanh tiếng đàn

-Lorca bị điệu về bãi bắn/ chàng đi như người mộng du”: hình ảnh hiên ngang của Lorca khi cận kề cái chết, chàng chỉ say mê với những cách tân nghệ thuật chân chính.

→ Hệ thống hình ảnh vừa mang tính tả thực vừa mang ý nghĩa biểu tượng, ẩn dụ, qua đó, tác giả thể hiện cái chết đầy bi thảm của Lor – ca.

4. Hình ảnh tiếng ghi – ta:

- Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, kết hợp từ ngữ, hình ảnh độc đáo

- “tiếng ghita nâu bầu trời cô gái ấy”: màu nâu là màu của vỏ đàn, của đất đai quê hương, màu của làn da, mái tóc, đôi mắt của cô gái. Câu thơ là ẩn dụ về tình yêu thương.

- “tiếng ghi ta lá xanh”: sức sống mãnh liệt của nghệ thuật, tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan”: sự lung linh mong manh của nghệ thuật, cuộc đời người nghệ sĩ.

- “tiếng ghi ta ròng ròng/ máu chảy”: cái chết bi thảm, đau đớn của nghệ thuật, thể hiện sự phẫn uất với chế độ phát xít độc tài và sự thương xót với người nghệ sĩ.

4. Niềm thương xót Lor – ca và suy tư về cuộc giải thoát, giã từ của Lor – ca:

a) Niềm thương xót Lor – ca:

- “Tiếng đàn”: ẩn dụ cho nghệ thuật của Lor – ca, tình yêu con người, tình yêu tự do mà ông suốt đời theo đuổi.

- “Không ai chôn chất tiếng đàn”: sức sống mãnh liệt của tiếng đàn.

- So sánh “tiếng đàn như cỏ mọc hoang”:

   + Xót thương cho cái chết của một thiên tài, cho con đường cách tân nghệ thuật còn giang dở.

   + Cái đẹp không thể bị hủy diệt.

- Hình ảnh so sánh, tượng trưng:

   + Giọt nước mắt: cảm thông, uất hận.

   + Vầng trăng: tượng trưng cho cái đẹp, cho nghệ thuật của Lor-ca.

→ Cấu trúc gián đoạn, bày tỏ sự xót thương, trân trọng, niềm tin của tác giả vào sự bất tử của Lor – ca.

b) Suy tư về cuộc đời và sự giải thoát của Lor – ca:

- Nghệ thuật đối lập chỉ sự ngắn ngủi, số phận bé nhỏ của con người trước cuộc sống vô tận: đường chỉ tay đã đứt – dòng sông rộng vô cùng.

- Hành động:

   + Ném lá bùa vào vào xoáy nước.

   + Ném trái tim vào cõi lặng im.

→ Sự giã từ và giải thoát, một sự lựa chọn.

- Li a li a li a: tiếng ghi ta bất tử dùng người nghệ sĩ đã chết, có thể là vòng hoa tử đinh hương viếng linh hồn Lor – ca.

III. Kết bài:

- Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

   + Nội dung: Qua bài thơ, tác giả thể hiện nỗi đau và sự xúc động sâu sắc trước cái chết bi thảm của nghệ sĩ Lorca – một nghệ sĩ khao khát tự do, dân chủ, luôn mong muốn sự cách tân nghệ thuật và nghệ thuật đi tới không ngừng.

   + Nghệ thuật: thể thơ tự do, sửu dụng hình ảnh tượng trưng siêu thực, giàu ý nghĩa biểu tượng,…

- Cảm nhận về bài thơ: Đây là bài thơ giàu chất suy tư, mãnh liệt, phóng túng trong xúc cảm, thể hiện sự xót thương trước cái chết bi thảm của Lor – ca thiên tài, là thông điệp, khát khao cách tân nghệ thuật của Thanh Thảo.

IV. MỘT SỐ CÂU HỎI ĐỌC HIỂU VÀ BÀI PHÂN TÍCH:

Câu hỏi 1: Nêu ý nghĩa nhan đề của tác phẩm Đàn ghita của Lor – ca.

- Đàn ghi-ta là niềm tự hào, là một phần hồn của đất nước Tây Ban Nha nên còn được gọi là “Tây Ban Cầm.”

- Đàn ghi-ta gắn bó thân thiết với Lor-ca trên những nẻo đường ca hát và sáng tạo. Nhan đề bài thơ thể hiện tình yêu của Lor-ca đối với đất nước Tây Ban Nha.

- Đồng thời nhan đề tượng trưng cho con đường nghệ thuật của tác giả, cho khát vọng cao cả mà Lorca muốn hướng tới suốt đời.

Câu hỏi 2: Ý nghĩa lời đề từ “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”.

- Đây là di chúc của nhà thơ khi dự cảm về cái chết của mình.

- “Hãy chôn tôi với cây đàn” thể hiện tình yêu tổ quốc nồng nàn và tình yêu nghệ thuật say đắm bởi cây đàn là biểu trưng cho sự nghiệp của Lorca, là khát vọng cả đời mà Lorca theo đuổi.

- Nhưng Lorca cũng lo sợ một ngày nào đó thơ ca của mình sẽ là bước cản cho những người đi sau, vì vậy ông mong muốn xóa bỏ sự ảnh hưởng của bản thân để dọn đường cho thế hệ sau vươn tới => thể hiện một nhân cách cao đẹp.

Bài phân tích:

Đề bài 1: Phân tích bài thơ “Đàn ghita của Lorca

Phân tích bài thơ “Đàn ghita của Lorca

Thanh Thảo là nhà thơ có tiếng nói riêng, phong cách nghệ thuật riêng thể hiện cái tôi cá nhân ấn tượng trong nền văn học Việt Nam. Những sáng tác của ông đem đến cái nhìn mới mẻ cho thơ ca hiện đại. Bài thơ “Đàn ghi-tar của Lor ca” trích “Khối vuông rubich” đã để lại sức chứa lớn trong lòng người đọc về hình tượng nhân vật Lorca – người nghệ sĩ vĩ đại của xứ sở Tây Ban Nha.

 Lorca là cái tên quen thuộc đối với đất nước Tây Ban Nha, vì anh là biểu tượng của tự do, cho sự đấu tranh đòi hòa bình, đòi một cuộc sống bình yên cho nhân dân. Mặc dù bị sát hại nhưng Lorca mãi là biểu tượng mà nhân dân Tây Ban Nha tôn thờ.

Thanh Thảo đã mượn lời của người nghệ sĩ này làm lời đề từ cho bài thơ của mình có ẩn ý muốn gợi mở ra chiều dài thời gian và chiều sâu của không gian về người nghệ sĩ tài hoa này. Cả cuộc đời cống hiến, chiến đấu nhưng cuối cùng Lor ca lại chết thảm dưới chế độ phát xít tàn bạo.

Với thể thơ tự do, không viết hoa đầu dòng, Thanh Thảo đã khiến người đọc tò mò về cách viết giàu sức gợi như thế này.

“Những tiếng đàn bọt nước

Táy Ban Nha áo choàng đỏ gắt

Li la li la li la li la

Đi lang thang về miền đơn độc

Với vầng trăng chuếnh choáng

Trên yên ngựa mỏi mòn”

Nhịp thơ nhẹ nhàng, dàn trải nhưng giàu sức gợi, sức tả khiến người đọc mường tượng đến đất nước xinh đẹp Tây Ban Nha với tiếng đàn ghi tar đắm say, những trận đấu bò tót hài hùng, những mảnh đất thảo nguyên mênh mông, lãng mạn. Tuy nhiên cụm từ “tiếng đàn bọt nước” dường như gợi lên sự mờ ảo, biến đổi khó lường, có thể vỡ tan ra bất cứ lúc nào không hay. Có một dự báo nào đó chẳng lành, đầy bất an ở dâu thơ này.

Tây Ban Nha là mảnh đất của những trận đấu bò tót độc đáo, đầy ấn tượng nhưng trong thơ Thanh Thảo, nó có còn giữ nguyên ý nghĩa đó nữa không? Chiến trường đấu bò tót có lẽ đã trở thành chiến trường chính trị ác liệt, nhiều đấu tranh, nhiều bon chen. Màu đỏ của áo choàng đã biến thành "đỏ gắt" phải chăng chính là chế độ độc quyền của chủ nghĩa phát xít đang hoành hành trên đất nước này? Hình ảnh Lor - ca trở nên nhỏ nhoi, mệt mỏi trong cuộc chiến nhiều bấp bênh này. Tiếng đàn vẫn cứ cất lên “li la li la li la li la” và người nghệ sĩ đó “lang thang”, “chuếnh choáng”, “mỏi mòn” với những gì đang diễn ra. Cuộc chiến giữa nghệ sĩ chân chính với chế độ độc tài trở nên căng thẳng hơn. Người chiến sĩ đơn độc ấy trở nên lẻ loi, cô độc, không một ai có thể biên cạnh.

“Tây Ban Nha

Hát nghêu ngao

Bỗng kinh hoàng

Áo choàng bê bết đỏ

Lorca bị điệu về bãi bắn

Chàng đi như người mộng du”

 Những hình ảnh thơ gây ấn tượng mạnh, cứa sâu vào lòng người sự chua xót trước hình ảnh người nghệ sĩ tài ba nhưng bất hạnh. Dân tộc Tây Ban Nha “kinh hoàng” sững sốt khi hình ảnh Lorca bị điệu về bãi bắn một cách trắng trợn, đầy man rợ như vậy. Sự thật phũ phàng do chế độ phát xít mang lại đã khiến cho mọi người thất bất an. Từ “bỗng” ở đầu khổ thơ thứ hai chính là sự ngạc nhiên trước hình ảnh bi thương của nghệ sĩ Lorca.

Mặc dù bị “điệu” về bãi bắn một cách đầy đau đớn như vậy nhưng Lorca vẫn giữ được sự bình thản, dám chấp nhận của bản thân bằng phong thái “chàng đi như người mộng du”. Đây là trạng thái tâm hồn không nhận thức được, tâm hồn và thể xác dường như tách lìa khỏi nhau. Đó là một phong thái rất đáng trân trọng, rất đáng nâng niu và ngưỡng mộ.

Ở những khổ thơ tiếp, nỗi tiếc thương cho cuộc đời nhiều chua xót ấy:

“Tiếng ghi ta nâu

Bầu trời cô gái ấy

Tiếng ghi ta lá xanh biết mấy

Tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan

Tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy”

  “Tiếng ghi ta” được lặp đi lặp lại như dồn nén cảm xúc trong lòng người, hay là tiếng căm phẫn đầy xót xa. Tiếng đàn ghi ta gắn liền với những thứ bình dị, với thiên nhiên ấm áp, với một cô gái, với bầu trời màu xanh tươi mới. Có lẽ đó là những thứ mà con người Tây Ban Nha muốn vươn tới, muốn giành dược. Nhưng tiếng ghi ta rơi “vỡ” thành “bọt nước” đã như khẳng định thêm hiện thực đau lòng ấy. Những đường khối, đường nét hiện rõ lên trang viết, cứa thêm vào lòng người cảm xúc nghẹn ngào, đau đớn. Một tiếng “Vỡ” cất lên đã tố cáo chế độ độc tài của phát xít, sự căm phẫn và muốn bóp nghẹt của những người đang chịu sự áp bức. Nỗi đau ấy tạo thành dòng máu chảy âm ỉ trong tim tê tái.

Thanh Thảo với sự tài hoa của mình đã làm sống dậy một không gian sống đầy bất tử:

“Không ai chôn cất tiếng đàn

Tiếng đàn như cỏ mọc hoang

Giọt nước mắt vầng trăng

Long lanh trong đáy giếng”

        Người đọc nên hiểu ý nghĩa của câu thơ thứ nhất như thế nào, có lẽ không một ai có thể “chôn cất tiếng đàn” của Lorca được, bởi vì nó như “cỏ mọc hoang” tràn lan, khiến cho người ta mê mải và đắm say, không thể buông lơi ra được. Cái Lorca để lại cho người đời chính là âm nhạc, chính là sự cao quý của tâm hồn, của những hi sinh và cống hiến. Phép so sánh trong câu thơ đã khiến cho Lorca trở thành một biểu tượng vĩ đại nhất.

       Tiếng đàn của Lorca trở nên bất tử, một vẻ đẹp còn ý nghĩa cho đến những ngày sau. Ở khổ thơ cuối, xuất hiện thêm chiêm nghiệm, suy nghĩ của Thanh Thảo về nghệ thuật và cuộc đời cũng như sự giải thoát:

“Đường chỉ tay đã đứt

Dòng sông rộng vô cùng

Lor ca bơi sang ngang

Trên chiếc ghita màu bạc

Chàng ném lá bùa cô gái Digan

Vào xoáy nước

Chàng ném trái tim mình vào lặng yên bất chợt.”

 Khi "đường chỉ tay đã hết” thì coi như sinh mệnh của mình đã chấm dứt. Lorca đã lường trước được cái chết, ý thức được những điều mà mình làm rũ bỏ hiện thực, rũ bỏ cuộc sống nhiều đau thương để rơi vào “lặng yên bất chợt”. Có lẽ đây chính là sự giải thoát mà Lorca đã chọn cho mình, cũng như sự giải thoát khỏi chế độ phát xít độc tài.

 Như vậy “Đàn ghi ta của Lorca” thực sự là bài thơ giàu sức ám ảnh khi tái hiện lại cuộc đời bi tráng của người nghệ sĩ Tây Ban Nha dành cho nghệ thuật, cho cuộc đời, cho sự bình yên của đất nước.

Đề bài 2: Phân tích hình tượng nghệ sĩ Lorca

Phân tích hình tượng nghệ sĩ Lorca - mẫu 1

Bài làm 1

Thanh Thảo là một nhà thơ khoác áo lính, ông sinh ra tại Quảng Ngãi, tốt nghiệp khoa Văn trường Đại Học Tổng Hợp nhưng sau đó vào chiến trường miền Nam công tác. Thanh Thảo luôn nỗ lực tìm tòi hướng để cách tân thơ Việt. Ông đi theo trường phái thơ tượng trưng siêu thực có nguồn gốc từ phương Tây mà Lor-ca là một trong những người đi đầu trong trường phái thơ đó. Bài thơ “Đàn ghi ta của Lor-ca” đã xây dựng thành công hình tượng nghệ sĩ Lor-ca. 

Lor-ca là một nghệ sĩ thiên tài người Tây Ban Nha. Ông có một tầm ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống chính trị cũng như đời sống nghệ thuật của Tây Ban Nha. Trong đời sống nghệ thuật, ông là một trong những người đi đầu để cách tân nền nghệ thuật già nua của Tây Ban Nha thời bấy giờ. Trong đời sống chính trị ông là người khởi xướng phong trào đấu tranh chống lại chế độ độc tài thân phát xít đã hết sức phản động. Năm 1936 bè lũ Phrăng-cô quá hoảng sợ trước tầm ảnh hưởng của Lor-ca nên chúng đã tìm cách bắt và sát hại ông. Tuy nhiên sau cái chết của Lor-ca, sự ảnh hưởng của ông càng trở nên mạnh mẽ hơn. Nó vượt qua biên giới của Tây Ban Nha. Tên tuổi của Lor-ca đã trở thành biểu tượng cho công cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa phát xít, bảo vệ văn hóa dân tộc và văn minh nhân loại. Sự ảnh hưởng của Lor-ca không chỉ trong thời đại của ông mà nó còn tồn tại cho tới bây giờ. Cuộc đời, sự nghiệp, những cống hiến của Lor-ca chính là những tác động khơi nguồn cảm xúc để Thanh Thảo viết bài thơ.

Thanh Thảo đặt nhan đề bài thơ là “Đàn ghi ta của Lor-ca”, đàn ghi ta là nhạc cụ truyền thống của Tây Ban Nha, Lor-ca là người nghệ sĩ thiên tài của Tây Ban Nha, nhan đề bài thơ đã hé mở hình tượng nghệ thuật trung tâm của bài thơ là Lor-ca và gắn liền với hình tượng ấy biểu tượng nghệ thuật mang tính cách tân của Lor-ca, của đất nước Tây Ban Nha: đàn ghi ta. Lor-ca là người nghệ sĩ sáng tạo, đàn ghi ta là phương tiện để người nghệ sĩ sáng tạo.

Lời đề từ của bài thơ “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” là lời chăng chối cuối cùng trước khi giã từ cuộc sống của Lor-ca, đồng thời cũng nói lên tâm nguyện của Lor-ca. Nếu cây đàn mang nghĩa biểu trưng cho xứ sở Tây Ban Nha, cho nền nghệ thuật Tây Ban Nha thì lời đề từ đã thể hiện tình yêu, sự gắn bó của Lor-ca đối với đất nước Tây Ban Nha, với nền nghệ thuật Tây Ban Nha. Cũng có thể hiểu cây đàn là biểu trưng cho sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật của Lor-ca, điều này cho ta thấy Lor-ca sẵn sàng dũng cảm lùi mình vào quá khứ để mở ra con đường thênh thang cho thế hệ sau thỏa sức mà sáng tạo. Lor-ca coi sự nghiệp sáng tạo, những cống hiến của mình là nền móng chứ không phải bức tượng đài, không phải ranh giới để thế hệ sau có thể đứng trên nền móng đó được thỏa sức sáng tạo.

Bài thơ được viết theo trường phái thơ tượng trưng siêu thực nên khi đọc thì độc giả có thể thỏa sức tưởng tượng để hiểu những hình ảnh theo nhiều chiều khác nhau. Khổ thơ đầu bài thơ Thanh Thảo tái hiện hình ảnh của Lor-ca trên nền nghệ thuật Tây Ban Nha. Hình ảnh “tiếng đàn bọt nước” biểu trưng cho sự sống và sự sáng tạo của Lor-ca vô cùng mỏng manh và rất dễ vỡ, tan biến. “Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt” biểu trưng cho môi trường chính trị ở Tây Ban Nha bức bối, ngột ngạt, phản động. Trong hai câu thơ đầu tác giả đặt hình ảnh “tiếng đàn bọt nước” bên cạnh hình ảnh “áo choàng đỏ gắt” như một dụng ý cho thấy cuộc sống của Lor-ca đang cực kì bức bối, ông dường như đang phải cố gồng mình lên để đối mặt với một chế độ xã hội phản động, già nua, có thể nói cuộc sống của ông là đầy thách thức. Câu thơ thứ ba ghi lại chuỗi hợp âm của tiếng đàn ghi ta “li la li la li la”, nó biểu trưng cho những sáng tạo của Lor-ca.

Như vậy dù sống trong một môi trường xã hội ngột ngạt nhưng người nghệ sĩ Lor-ca vẫn không ngừng sáng tạo nghệ thuật, vẫn say xưa với những sáng tạo nghệ thuật của mình. “Đi lang thang về miền đơn độc”, người nghệ sĩ đi nhưng chưa xác định rõ được đích đến, người nghệ sĩ vừa đi vừa suy nghĩ vừa tìm tòi. Đi về miền đơn độc là đi về miền của tâm trạng, miền của cảm xúc. Đây là hành trình đi tìm cái tôi sáng tạo, đi tìm cái tôi của người nghệ sĩ, tìm cảm hứng sáng tạo. Đồng hành cùng với người nghệ sĩ là vầng trăng, là chú ngựa nhưng lại là vầng trăng “chếnh choáng”, “yên ngựa mỏi mòn”. Vầng trăng thì xa vời, hư ảo, nửa say nửa tỉnh, chú ngựa cũng mỏi mòn, mệt mỏi rã rời, một hành trình vô cùng nhọc nhằn và cô đơn, hành trình “đơn thương độc mã”. Lor-ca là một người nghệ sĩ dám sống và cả dám chết vì nghệ thuật, dám cháy hết mình cho nghệ thuật. Mặc dù luôn luôn phải đối mặt với khó khăn khốc liệt nhưng khát vọng cách tân nền nghệ thuật già nua lúc nào cũng bùng cháy mãnh liệt trong Lor-ca.

Hai khổ thơ tiếp theo, Thanh Thảo tái hiện cái chết của Lor-ca cũng vẫn qua những hình ảnh thơ mang tính tượng trưng. “Tây Ban Nha hát nghêu ngao”, Tây Ban Nha ở đây chính là Lor-ca, dường như tất cả những tinh hoa những vẻ đẹp của Tây Ban Nha đã hội tụ trong con người Lor-ca. Lor-ca bây giờ không chỉ là con người cá nhân mà là một biểu tương cho xứ sở Tây Ban Nha. Thanh Thảo đã thể hiện rất rõ tình cảm ngưỡng mộ, khâm phục, kính trọng của mình dành cho thần tượng – Lor-ca. Hành động “hát nghêu ngao” cho thấy một tâm trạng phấn khích, vui vẻ, một cuộc sống đang diễn ra bình dị. “Bỗng kinh hoàng”, tín hiệu báo hiệu tin dữ, việc xấu ập đến. “Áo choàng bê bết đỏ”, Lor-ca đã bị bắn trọng thương. Sau hình ảnh “áo choàng bê bết đỏ”, nghĩa là sau khi Lor-ca đã bị bắn trọng thương là một loạt hình ảnh diễn tả sự biến đổi liên tục, liên hoàn của tiếng đàn: “tiếng ghi ta nâu”, “tiếng ghi ta xanh”, “tiếng ghi ta tròn bọt nước”, “tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy”. Từ khi viên đạn xuyên thấu vào cơ thể Lor-ca, nó đã phá tan những điều giản dị nhưng đáng quí như là tình yêu, hi vọng, để rồi cuối cùng kết lại trong một cái chết oan nghiệt và thảm khốc. Thanh Thảo đã có cách diễn đạt hình tượng hóa giúp chúng ta như cảm nhận được quá trình ập đến của cái chết và qua đó ta cũng cảm nhận được sự đau đớn, xót xa của Thanh Thảo trước sự ra đi của thần tượng trong lòng mình.

Khổ thơ tiếp theo chính là tiếng nói tri âm đồng vọng của Thanh Thảo với Lor-ca. Hai câu thơ đầu của khổ thơ mang hình thức đối thoại “không ai chôn cất tiếng đàn – tiếng đàn như cỏ mọc hoang”, đó là lời đối của Thanh Thảo lại lời chăng chối của Lor-ca là lời đề từ của bài thơ “khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”. Lor-ca nhắn nhủ rằng hãy đưa tôi vào quá khứ, hãy để tôi làm nền móng để cho thế hệ sau xây lên lâu đài nghệ thuật vĩ đại hơn nhưng thực tế thì “không ai chôn cất tiếng đàn” nghĩa là không ai thấu hiểu và thực hiện được tâm nguyện chân chính mà Lor-ca đã gửi gắm. Tiếng đàn được ví như cỏ mọc hoang, nền nghệ thuật của Tây Ban Nha đang phát triển nhưng không theo một đường lối thống nhất, nó phát triển tùy theo sở thích và cảm hứng của người sáng tạo. Thanh Thảo và Lor-ca là hai người nghệ sĩ cách xa nhau về thế hệ, khác xa nhau về nền văn hóa nhưng ở họ vẫn có những tiếng nói tri âm đồng vọng, phải chăng đó là sự gặp gỡ của người nghệ sĩ có cùng quan điểm sáng tác, có chung nguồn cảm hứng sáng tạo. Hai câu thơ cuối đoạn thơ đã thể hiện cảm xúc mãnh liệt của Thanh Thảo trong một hình ảnh được khúc xạ nhiều chiều không gian “giọt nước mắt vầng trăng – long lanh trong đáy giếng”. Phải chăng hình ảnh này xuất phát từ một sự việc sau khi giết chết Lor-ca, để giấu giếm tội ác, để phi tang, bọn giết Lor-ca đã vứt thi thể ông xuống giếng. Phải chăng đó là hình ảnh biểu thị cho một nỗi đau không thể nguôi ngoai?

Hai khổ thơ cuối bài thơ Thanh Thảo tập trung diễn tả sự giã từ của Lor-ca, Lor-ca đã chết nhưng đối với Thanh Thảo Lor-ca có thực sự đã vĩnh viễn ra đi? Thanh Thảo nhắc tới “đường chỉ tay đã đứt” là nhắc tới cái chết, nhắc tới sự hữu hạn của đời người, nhắc tới “dòng sông rộng vô cùng” chỉ sự vô hạn của cuộc đời chung, dòng sông cuộc đời. Đó là một quy luật nghiệt ngã mà mỗi người đều phải trải qua và Lor-ca cũng không thể tránh khỏi. Chỉ có điều trong cảm nhận của Thanh Thảo, đây là cuộc giã từ chủ động và thanh thản. Chàng chủ động bơi sang bên kia dòng sông cuộc đời trên chiếc ghi ta đã ngả màu bạc. Chàng chủ động để lại tín ngưỡng, tình yêu “chàng ném lá bùa cô gái Di-gan – vào xoáy nước – chàng ném trái tim mình – vào lặng yên bất chợt”. Lor-ca không chết trong cảm nhận của Thanh Thảo, Lor-ca vẫn sống, sống ở phía bên kia của dòng sông cuộc đời. Thanh Thảo đã bất tử hóa hình tượng nhân vật Lor-ca. Với Thanh Thảo, Lor-ca vẫn sống bằng những sáng tạo, bằng những cống hiến cho nền nghệ thuật Tây Ban Nha và nền nghệ thuật thế giới. Câu thơ cuối bài ghi lại hợp âm tiếng đàn ghi ta “li la li la li la...” và nó tiếp tục biểu trưng cho những sáng tạo của Lor-ca. Như vậy trong cảm nhận của Thanh Thảo ở phía bên kia dòng sông cuộc đời Lor-ca vẫn không ngừng sáng tạo nghệ thuật. Hay nói cách khác Lor-ca và những sáng tạo của ông vẫn còn mãi trong tâm tưởng của tác giả Thanh Thảo và của mọi người. Hai câu thơ đặc biệt đã mang lại tính nhạc cho bài thơ, hơn nữa câu thơ cuối bài như một giai điệu ngân vang tạo nên dư âm trong lòng người đọc.

Bằng việc sử dụng hình ảnh thơ có tính tượng trưng cao, Thanh Thảo đã xây dựng thành công hình tượng Lor-ca từ sự sống tới cái chết, đồng thời thể hiện những tình cảm của mình dành cho thần tượng. Từ đó giúp người đọc cảm nhận được Lor-ca là một người chiến sĩ, người nghệ sĩ đấu tranh không ngừng nghỉ cho những khát vọng chân chính và cao cả: cách tân nền nghệ thuật già nua, đấu tranh chống lại chế độ độc tài thân phát xít đã quá phản động.

Bên cạnh việc sử dụng hình ảnh thơ mang tính tượng trưng Thanh Thảo còn tổ chức bài thơ, phân câu theo một trật tự khác thường. Bài thơ có hình thức âm thanh, nhưng câu thơ không vần, không dấu chấm, không dấu phẩy, không viết hoa đầu dòng.

 Bài thơ thành công trong việc sử dụng thủ pháp nghệ thuật của trường phái thơ tượng trưng siêu thực. Tác phẩm cũng là một minh chứng cho việc luôn luôn tìm hướng để cách tân thơ Việt của ông. Hình tượng nghệ sĩ Lor-ca mang tầm vóc vĩ đại sẽ sống mãi trong lòng độc giả bao thế hệ.

Phân tích hình tượng nghệ sĩ Lorca - mẫu 2

Thanh Thảo là một trong những nhà thơ nổi tiếng, mở đầu cho phong cách thơ theo chủ nghĩa siêu thực, tượng trưng của văn học Việt Nam, dẫu rằng đọc thơ Thanh Thảo có những lúc khiến người ta phải băn khoăn, suy nghĩ về những sáng tạo và liên tưởng độc đáo, về những khoảng trống lờ mờ, về sự thay đổi cảm xúc nhanh chóng. Một trong những sáng tác ấn tượng và đại diện cho phong cách sáng tác của Thanh Thảo đó là bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca, xuất phát từ tấm lòng ngưỡng mộ vô cùng và sự tiếc thương sâu sắc cho một người nghệ sĩ tài hoa nhưng bạc mệnh Lor-ca, tác giả đã viết bài thơ bằng tất cả những cảm xúc suy tư, lòng ngưỡng mộ và tài năng của mình. Trong đó hình tượng người nghệ sĩ Lor-ca được xây dựng với vẻ đẹp kiêu hùng lãng mạn gắn liền với bi kịch cuộc đời thảm thương bằng những chi tiết sáng tạo, những hình ảnh siêu thực mang tính tượng trưng và trừu tượng sâu sắc.

Federico García Lorca một người chiến sĩ, nghệ sĩ đa tài, là vì sao sáng chói mãi tỏa sáng trên bầu trời văn học Tây Ban Nha và cả thế giới. Cuộc đời ông chỉ ngắn ngủi 38 năm, thế nhưng ông đã dành hết những năm tháng thanh xuân tươi đẹp để đấu tranh, trước là đấu tranh với nền văn học lỗi thời và bảo thủ của đất nước, sau là cuộc đấu tranh đầy cam go với chế độ phát xít độc tài Frăng-cô để giành lại độc lập và tự do cho nhân dân. Người nghệ sĩ ưu tú hội tụ đủ những vẻ đẹp tài hoa và kiêu hùng của một con người vĩ đại ấy thế nhưng cũng không tránh khỏi những bi kịch của người anh hùng mòn mỏi đấu tranh trong cô đơn, lạc lõng. Cái chết bi thảm của ông dưới tay bọn phát xít đã dấy lên làn sóng giận dữ của nhân dân trên toàn đất nước Tây Ban Nha và cả trên thế giới, từ đó thôi thúc phong trào cách mạng càng thêm sôi nổi và mạnh mẽ.

"những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn"

Trong bối cảnh đất nước Tây Ban Nha bị chế độ độc tài Frăng-cô thống trị, sự xuất hiện của Lor-ca chính là một điểm chấm phá khác biệt, ông đã dũng cảm đứng lên cầm cho riêng mình một ngọn cờ, đấu tranh với tất cả nhiệt huyết và tài năng của tuổi trẻ, để giành lại tự do độc lập cho đất nước. Diện mạo vĩ đại của người anh hùng được phác họa bằng những hình ảnh tượng trưng và siêu thực. Thông qua hình tượng tiếng đàn ghi ta "những tiếng đàn bọt nước", một hình ảnh có sự so sánh, liên tưởng khác lạ, nét đẹp tài hoa của người nghệ sĩ hiện lên thật trong trẻo và đầy sôi nổi, nhiệt huyết. Tuy nhiên hình ảnh "bọt nước" còn mang đến những liên tưởng về sự mỏng manh, nhanh chóng tan biến vào hư không, là điềm báo cho số phận thảm của người nghệ sĩ tài hoa bạc mệnh Lor-ca. Hình tượng người anh hùng càng hiện lên sâu sắc thông qua chi tiết "áo choàng đỏ gắt", người ta thường liên tưởng về người nghệ sĩ đấu bò tót dũng cảm và mạnh mẽ với tấm áo choàng đỏ, tượng trưng cho nền văn hóa của đất nước Tây Ban Nha xinh đẹp. Ẩn ý của Thanh Thảo trong hình ảnh này chính là hình tượng nhân vật Lor-ca gắn bó với Tổ quốc, quê hương, chiến đấu hết mình vì sự nghiệp giải phóng dân tộc đầy kiêu hùng và mạnh mẽ. Nhưng rồi bi kịch của Lor-ca lại xuất phát từ chính sự lẻ loi, cô độc trong con đường đấu tranh của ông, có thể nói con đường mà ông đi là đoạn đường của thánh nhân, dường như ông nhận được rất nhiều sự ủng hộ, lòng ngưỡng mộ thế nhưng liệu có mấy ai có thể thấu hiểu và chia sẻ cùng người anh hùng. Ông luôn độc lai, độc vãng trong chính cuộc đời và sự nghiệp của mình, duy chỉ có cây đàn ghi-ta làm bạn, chính vì vậy trong suốt chặng đường đấu tranh dài đằng đẵng và mịt mờ ấy Lor-ca cũng có lúc cảm thấy chùn chân, mỏi gối, sự tự do của ông đôi lúc khiến ông thấy cô độc và lạc lõng vô cùng. Hình ảnh siêu thực "vầng trăng chếnh choáng" là những cảm nhận của Lor-ca về thế giới bằng đôi mắt mỏi mệt và chán chường, tất cả dường như cũng chao đảo và rệu rã như chính đôi chân của ông vậy.

"Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lorca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du
tiếng ghi ta nâu
bầu trời cô gái ấy
tiếng ghi ta lá xanh biết mấy
tiếng ghi-ta tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghi ta ròng ròng
máu chảy"

Hình tượng người anh hùng nghệ sĩ còn hiện lên thật ám ảnh qua cái chết đầy bi thương, một lần nữa hình ảnh chiếc áo choàng lại xuất hiện thay cho người nghệ sĩ "áo choàng bê bết đỏ". Đó vừa là màu máu của người nghệ sĩ, vừa là màu đỏ đầy tự hào của nền văn hóa Tây Ban Nha, một ẩn dụ cho sự hy sinh vĩ đại của Lor-ca trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng đất nước. Lor-ca không sợ chết, cái đau đớn của ông ấy là sự nuối tiếc về một giấc mơ, một sự nghiệp cách mạng chưa thành hiện thực, ông vẫn chưa thể đưa đất nước, đưa nhân dân thoát khỏi những gì đã già nua cũ kỹ, thoát khỏi chế độ độc tài phát xít, điều ấy khiến người nghệ sĩ day dứt và khó buông bỏ hơn cả.

Một lần nữa tiếng đàn lại hiện lên với những sắc thái khác nhau, mang theo mình cảm giác trừu tượng vô cùng, tiếng đàn cũng có màu sắc, đó là sáng tạo của Thanh Thảo trong việc gợi nhắc về vẻ đẹp tâm hồn của Lor-ca - một người yêu đàn tha thiết, màu "nâu" chính là sự suy tư, trầm lắng, màu "xanh" lại tượng trưng cho những khao khát về một cuộc sống tươi đẹp và tự do tự tại. "tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan/tiếng ghi ta ròng ròng máu chảy" chính là bi kịch kinh hoàng của người nghệ sĩ tài hoa bạc mệnh, sự thanh cao, trong sáng cũng không thể chống lại cái tàn ác độc quyền của bọn phát xít hung hãn, nhưng dù Lor-ca có chết, thì tâm hồn ông vẫn mãi sống trong lòng người dân Tây Ban Nha như một vị thần bất tử.

"không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang
giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng"

Thanh Thảo tiếp tục mang tiếng đàn sang một trạng thái khác "không ai chôn cất tiếng đàn/tiếng đàn như cỏ mọc hoang", gợi liên tưởng về cái chết thê thảm của Lor-ca, ông chết và không được chôn cất tử tế, lũ phản động đã đối đãi với ông một cách tệ bạc và dã man nhất. Hình ảnh siêu thực ấn tượng "giọt nước mắt vầng trăng/long lanh trong đáy giếng" chính là sáng tạo vô cùng độc đáo của Thanh Thảo trong việc nói giảm nói tránh về kết cục bi thảm của người nghệ sĩ tài hoa. Có lẽ rằng, nhiều độc giả sẽ khó mà hình dung ra hình ảnh này, bởi đó là cảnh tượng xác Lor-ca bị vứt vào một cái giếng hoang, cô độc và lạnh lẽo. Hình ảnh "giọt nước mắt vầng trăng" chính là sự xót thương mà tác giả dành cho Lor-ca, đồng thời thể hiện tầm vóc vĩ đại của người nghệ sĩ trong vũ trụ bao la, cái chết bi thảm của ông đến thiên nhiên cũng phải nhỏ lệ xót thương, trân trọng.

"đường chỉ tay đã đứt
dòng sông rộng vô cùng
Lor-ca bơi sang ngang
trên chiếc ghi ta màu bạc
chàng ném lá bùa cô gái di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
vào lặng yên bất chợt
li-la li-la li-la..."

Khổ thơ cuối là sự tưởng tượng của tác giả về cuộc đời của Lor-ca ở một thế giới khác, có lẽ ở đó đã không còn những bất công, những ngang trái chôn vùi cuộc đời người sĩ. Lor-ca đã buông bỏ tất cả, tình yêu, chấp niệm để tiếp tục phiêu du cùng với cây đàn ghi ta của mình, tiếp tục những ước mơ đối với nền nghệ thuật mà ông am tường, quan trọng hơn cả là Lor-ca hoàn toàn có một cuộc đời tự do...

Đàn ghi ta của Lor-ca là một tác phẩm xuất sắc với phong cách nghệ thuật trừu tượng, siêu thực mới lạ của nhà thơ Thanh Thảo, mà qua đó hình tượng người anh hùng nghệ sĩ Lor-ca đã hiện lên với một diện mạo ấn tượng, sắc nét. Lor-ca chính là tiêu biểu cho hình tượng người anh hùng mạnh mẽ, dũng cảm dám đứng lên đấu tranh vì nhân dân, vì cải cách nền văn hóa của dân tộc, chỉ đáng tiếc ông phải nhận một cái chết quá bi thảm để lại trong lòng nhân dân Tây Ban Nha và những người mến mộ trên toàn thế giới nỗi tiếc nuối khôn nguôi, và Thanh Thảo chính là một trong số ấy.

V. MỘT SỐ LỜI BÌNH VỀ TÁC PHẨM:

·        “Thơ Thanh Thảo dành mối quan tâm đặc biệt cho những con người sống có nghĩa khí, nhân cách ngời sáng dù số phận có thể ngang trái như Cao Bá Quát, Nguyễn Đình Chiểu, Ê-xê-nhin, Pa-xtéc-nắc, Gar-xi-a Lor-ca,...”

·        “Thanh Thảo là ông vua của trường ca.”

·        “Bài thơ đã để lại ám ảnh sâu sắc trong lòng người đọc về cái chết kinh hoàng của Lorca. Tuy nhiên ấn tượng sau cùng không phải là cái thảm khốc mà chính là sự bất tử của người nghệ sĩ Lorca.”

Bài giảng: Đàn ghi ta của lor-ca - Cô Vũ Phương Thảo (Giáo viên VietJack)

Xem thêm sơ đồ tư duy của các tác phẩm, văn bản lớp 12 hay, chi tiết khác:

• Sơ đồ tư duy Ai đã đặt tên cho dòng sông
• Sơ đồ tư duy bài thơ Đất nước
• Sơ đồ tư duy Người lái đò sông Đà
• Sơ đồ tư duy Những đứa con trong gia đình
• Sơ đồ tư duy Rừng Xà Nu

---