Kiến thức trọng tâm Lịch sử 10 Bài 21: Những biến đổi của nhà nước phong kiến trong các thế kỉ XVI-XVIII

Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức môn Lịch sử lớp 10 năm 2021, VietJack biên soạn Lịch sử 10 Bài 21: Những biến đổi của nhà nước phong kiến trong các thế kỉ XVI-XVIII theo bài học đầy đủ, chi tiết nội dung lý thuyết, câu hỏi trắc nghiệm và giải các bài tập trong sgk Lịch sử 10.

A. Lý thuyết bài học

Lịch Sử 10 Bài 21: Những biến đổi của nhà nước phong kiến trong các thế kỉ XVI-XVIII

Lược đồ địa phận Nam triều - Bắc triều

1. Sự sụp đổ của triều Lê sơ. Nhà Mạc thành lập

Sự sụp đổ của nhà Lê. Nhà Mạc thành lập.

- Đầu thế kỷ XVI nhà Lê sơ lâm vào khủng hoảng suy yếu.

- Biểu hiện:

+ Các thế lực phong kiến nổi dậy tranh chấp quyền lực - Mạnh nhất là thế lực Mạc Đăng Dung.

+ Phong trào đấu tranh của nhân dân bùng nổ ở nhiều nơi.

- Năm 1257 Mạc Đăng Dung phế truất vua Lê lập triều Mạc.

Chính sách của nhà Mạc

- Nhà Mạc xây dựng chính quyền theo mô hình cũ của nhà Lê.

- Tổ chức thi cử đều đặn.

- Xây dựng quân đội mạnh.

- Giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân.

- Những chính sách của nhà Mạc bước đầu đã ổn định lại đất nước.

- Triều Mạc phải chịu sức ép từ hai phía: phiá Bắc cắt đất, thần phục nhà Minh, phía Nam cựu thần nhà Lê chống đối,nên nhân dân phản đối.

- Nhà Mạc bị cô lập.

Di tích thành nhà Mạc (Chi Lăng- Lạng Sơn)

2. Đất nước bị chia cắt

Chiến tranh Nam - Bắc triều 1545 – 1592:

- 1527 Mạc Đăng Dung cướp ngôi nhà Lê lập ra Nhà Mạc –Bắc Triều.

- 1533 Nguyễn Kim “Phù Lê diệt Mạc” cùng với cựu thần nhà Lê kéo vào Thanh Hóa lập ra Nam Triều.

- Hai tập đoàn phong kiến đối lập nhau gây chiến tranh liên miên suốt 50 năm tại vùng hạ lưu sông Mã, sông Hồng; đến năm 1592 Nam Triều chiếm Thăng Long nhà Mạc rút lên Cao bằng, chiến tranh chấm dứt,đất nước thống nhất.

Chiến tranh Trịnh - Nguyễn 1627-1672

- Năm 1545 Nguyễn Kim chết, Trịnh Kiểm nắm quyền.

- Nguyễn Hoàng lập cơ sở ở Thuận Hóa, Quảng Nam đối địch với họ Trịnh, chiến tranh quyết liệt giữa Trịnh và Nguyễn (1627-1672), không phân thắng bại, lấy sông Gianh làm giới tuyến phân chia đất nước:

+ Từ sông Gianh ra Bắc thuộc Họ Trịnh (Trịnh Tùng nắm quyền) là Đàng Ngoài (Bắc Hà), biến vua Lê thành bù nhìn.

+ Từ Sông Gianh vào Nam thuộc Họ Nguyễn là Đàng Trong (Nam Hà)

- Đây là cuộc chiến tranh phi nghĩa, giành giựt quyền lợi và địa vị trong phe phái phong kiến, phân chia 2 miền đất nước.

- Sự chia cắt đất nước làm cản trở sự phát triển kinh tế.

Lược đồ địa phận Đàng Trong – Đàng Ngoài

3. Nhà nước phong kiến Đàng Ngoài

- Cuối XVI, Nam Triều chuyển về Thăng Long.

- Chính quyền trung ương gồm:

+ Triều đình: đứng đầu là vua Lê, quyền hành bị thu hẹp

+ Phủ Chúa: gồm quan văn, quan võ cao cấp cùng Chúa quyết định chủ trương, chính sách của nhà nước và trực tiếp chỉ đạo việc thực hiện.

- Chính quyền địa phương: chia thành các trấn, phủ, huyện, châu, xã như cũ.

- Chế độ tuyển dụng quan lại như thời Lê.

- Luật pháp: Tiếp tục dùng Quốc triều hình luật (có bổ sung).

- Quân đội gồm:

+ Quân thường trực (Tam phủ), tuyển chủ yếu ở Thanh Hóa và 1 số huyện ở Nghệ An, còn gọi là ưu binh

+ Ngoại binh: tuyển từ 4 trấn quanh kinh thành.

- Đối ngoại: Hòa hiếu với nhà Thanh ở Trung Quốc.

4. Chính quyền ở Đàng Trong

- Thế kỷ XVII lãnh thổ Đàng Trong được mở rộng từ Nam Quảng Bình đến Nam Bộ ngày nay.

- Địa phương: chia làm 12 dinh, nơi đóng phủ chúa (Phú Xuân) là Chính dinh, do chúa Nguyễn trực tiếp cai quản. Mỗi dinh có 2 hay 3 ty trông coi. Thế kỷ XVII, Phú Xuân (Huế) là trung tâm của Đàng Trong.

- Dưới dinh là phủ, huyện, tổng, xã.

- Quân đội là quân thường trực, tuyển theo nghĩa vụ, trang bị vũ khí đầy đủ.

- Giữa thế kỷ XVII tổ chức các kỳ thi

- Tuyển chọn quan lại bằng nhiều cách: theo dòng dõi, đề cử, học hành.

- 1744 chúa Nguyễn Phúc Khoát xưng vương, thành lập chính quyền trung ương. Song đến cuối XVIII vẫn chưa hoàn chỉnh.

- Sự chia cắt đất nước làm cản trở sự phát triển kinh tế.

Phủ Chúa Trịnh, tranh vẽ thế kỷ XVII

Triều đình vua Lê thế kỷ XVII

B. Câu hỏi trắc nghiệm

Câu 1. Năm 1527, vương triều Mạc được thành lập là do

A. Các tướng lĩnh trong triều Lê sơ đã suy tôn Mạc Đăng Dung lên làm vua

B. Vua Lê tự nguyện nhừng ngôi cho Mạc Đăng Dung

C. Mạc Đăng Dung ép vua Lê nhường ngôi

D. Nhà Minh ép vua Lê nhường ngôi cho Mạc Đăng Dung

Hiển thị đáp án

Đáp án: C

Câu 2. Trong những năm đầu thành lập, nhà Mạc đã xây dựng chính quyền theo mô hình nào?

A. Theo mô hình nhà nước thời Lý – Trần

B. Theo mô hình cũ của triều Lê sơ

C. Giữ nguyên bộ máy quan lại của triều Lê sơ

D. Theo mô hình của nhà Minh ở Trung Quốc

Hiển thị đáp án

Đáp án: B

Câu 3. Nhà Mạc tập trung xây dựng một lực lượng quân đội mạnh nhằm đích chính là?

A. Chuẩn bị đối phó với cuộc xâm lược của nhà Minh

B. Chuẩn bị đối phó với mọi tình hình có thể xảy ra

C. Chuẩn bị chiến tranh xâm lược các nước láng giềng

D. Mở rộng lãnh thổ xuống phía Nam

Hiển thị đáp án

Đáp án: B

Câu 4. Thế kỉ XVI, nước ta ở trong tình trạng bị chia cắt bởi cục diện

A. Nam triều – Bắc triều

B. Vua Lê – Chúa Trịnh

C. Đàng Ngoài – Đàng Trong

D. Họ Trịnh – họ Nguyễn

Hiển thị đáp án

Đáp án: A

Câu 5. Chiến tranh Nam – Bắc triều kết thúc vào năm nào?

A. Năm 1545 B. Năm 1565

C. Năm 1590 D. Năm 1592

Hiển thị đáp án

Đáp án: D

Câu 6. Trong giai đoạn lịch sử này, tình hình nào tạo điều kiện cho chúa Trịnh lấn át quyền vua Lê

A. Thế lực vua Lê ngày càng yếu

B. Vua Lê đồng ý trao quyền lực cho chúa Trịnh

C. Họ Trịnh có công chính trong việc đánh đổ nhà Mạc

D. Nhà Lê không được quan lại và nhân dân ủng hộ như trước

Hiển thị đáp án

Đáp án: A

Câu 7. Cuộc chiến tranh giữa hai tập đoàn phong kiến ở nước ta, kéo dài trong gần 50 năm của thế kỉ XVII là

A. Chiến tranh Nam – Bắc triều

B. Chiến tranh Trịnh – Nguyễn

C. Chiến tranh 50 năm

D. Chiến tranh Lê – Trịnh – Nguyễn

Hiển thị đáp án

Đáp án: B

Câu 8. Con sông lịch sử chia cắt đất nước thành Đàng trong và Đàng ngoài

A. Sông Mã B. Sông La

C. Sông Gianh D. Sông Bến Hải

Hiển thị đáp án

Đáp án: C

Câu 9. Ý nào không phản ánh đúng những biến đổi lớn của nhà nước phong kiến Việt Nam trong các thế kỉ XVI – XVIII?

A. Triều Lê sơ tiến hành cải cách hành chính

B. Cục diện Nam triều – Bắc triều

C. Cục diện Đàng Trong – Đàng Ngoài

D. Cục diện vua Lê – chúa Trịnh

Hiển thị đáp án

Đáp án: A

Câu 10. Đất nước ta bị chia cắt trong những thế kỉ XVI – XVIII là do

A. Nhu cầu phát triển đất nước trong tình hình mới

B. Quyền lợi của các tập đoàn phong kiến trong nước

C. Sự phát triển của các vùng miền đất nước theo các chiều hướng khác

D. Những biến động của tình hình thế giới tác động đến nước ta

Hiển thị đáp án

Đáp án: B

C. Giải bài tập sgk

Xem thêm các bài học Lịch sử lớp 10 đầy đủ, chi tiết khác:

Lời giải bài tập lớp 10 sách mới:

Tài liệu cho giáo viên: Giáo án, powerpoint, đề thi giữa kì cuối kì, đánh giá năng lực, thi thử THPT, HSG, chuyên đề, bài tập cuối tuần..... độc quyền VietJack, giá hợp lí

Tủ sách VIETJACK shopee lớp 10-11 cho học sinh và giáo viên (cả 3 bộ sách):

ĐỀ THI, GIÁO ÁN, SÁCH LUYỆN THI DÀNH CHO GIÁO VIÊN VÀ PHỤ HUYNH LỚP 10

Bộ giáo án, bài giảng powerpoint, đề thi, sách dành cho giáo viên và gia sư dành cho phụ huynh tại https://tailieugiaovien.com.vn/ . Hỗ trợ zalo VietJack Official

Tổng đài hỗ trợ đăng ký : 084 283 45 85

Giáo án, bài giảng powerpoint Văn, Toán, Lí, Hóa....

4.5 (243)

799,000đs

199,000 VNĐ

Đề thi, chuyên đề Cánh diều, Kết nối tri thức, Chân trời sáng tạo...

4.5 (243)

799,000đ

99,000 VNĐ

Sách luyện 30 đề thi thử THPT năm 2025 mới

4.5 (243)

199,000đ

99.000 - 149.000 VNĐ

xem tất cả

Đã có app VietJack trên điện thoại, giải bài tập SGK, SBT Soạn văn, Văn mẫu, Thi online, Bài giảng....miễn phí. Tải ngay ứng dụng trên Android và iOS.