Giáo án bài Đêm nay Bác không ngủ (Minh Huệ) (Tiết 1) - Giáo án Ngữ văn lớp 6

Hoạt động 1 : Đọc và tìm hiểu chú thích

- GV nêu yêu cầu đọc bài thơ:

- Cách đọc: Giọng tâm tình, chậm rãi, thủ thỉ, ngắt nhịp thay đổi lần lượt 3/2, 2/3.

- Phân biệt 3 giọng:

+ Giọng kể chuyện, miêu tả của tác giả.

+ Lời nói của anh đội viên: Giọng lo lắng, nũng nịu.

+ Lời Bác Hồ: giọng trầm ấm, chậm rãi.

- GV đọc mẫu 1 đoạn

- Nêu vắn tắt những điều lưu ý về tác giả?

- GV nhấn mạnh một số điểm

Nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ?

I.Đọc và tìm hiểu chú thích

1. Đọc

2.Tìm hiểu chú thích

a. Tác giả, tác phẩm:

- Minh Huệ: Tên khai sinh là Nguyễn Thái, sinh 1927, quê Nghệ An, làm thơ từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp.

- Tác phẩm: Chính Minh Huệ kể lại trong hồi kí của mình. Mùa đông năm 1951 bên bờ sông Lam - Nghệ An nghe một anh bạn chiến sĩ về quốc quân kể những truyện được chúng kiến về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch biên giới Thu - Đông năm 1950. Minh Huệ vô cùng xúc động viết bài thơ này.

b. Giải thích từ khó.(Sgk)

*Hoạt động 2: đọc hiểu văn bản

- Em hãy cho biết thể thơ và phương thức biểu đạt?

- Bài thơ kết hợp kể chuyện với miêu tả, biểu cảm. Em hãy cho biết bài thơ kể chuyện gì? Trong truyện ấy xuất hiện những nhân vật nào?

- Trong hai nhân vật trên,theo em nhân vật nào hiện ra qua sự miêu tả của người kể chuyện? Nhân vật nào trực tiếp bộc lộ suy nghĩ của mình?

*GV: ở đây có hai phương thức: dùng miêu tả để khắc hoạ hình tượng Bác Hồ và dùng biểu cảm để biểu hiện cảm nghĩ của anh đội viên về Bác. Văn biểu cảm là phương thức trực tiếp bộc lộ cảm xúc và suy nghĩ của con người, ta sẽ được học kĩ ở lớp 7.

- Nêu bố cục của bài?

- Trong bài thơ, hình ảnh BH hiện lên qua các chi tiết nào về:

+ Thời gian, không gian?

+ Hình dáng?

+ Cử chỉ?

+ Lời nói?

+ Tâm tư?

- Chi tiết gợi cho em nhiều cảm xúc nhất là chi tiết nào?

=> HS trả lời

- Chi tiết: Người cha mái tóc bạc: Gợi cảm xúc thương cảm, biết ơn Bác.

Chi tiết: Bác đi nhón chân để dém chăn cho từng người gợi cảm xúc thân thương, cảm phục đối với Bác...

- Nhận xétcủa em về cách tác giả miêu tả Bác trong văn bản này?

+ Thứ tự miêu tả?

+ Cấu tạo lời văn?

+ Sử dụng ngôn từ?

+ Tác dụng của cách miêu tả này?

- Tưởng tượng của em về Bác Hồ qua các chi tiết miêu tả của tác giả?

- Em cảm nhận đức tính cao đẹp nào của BH được thể hiện trong bài thơ?

* GV: Đó là một tình thương yêu giản dị, sâu sắc, đến độ quên mình, một phẩm chất tinh thần cao quí để chúng ta gọi Bác là Cha, là Bác, là Ông...

II.Tìm hiểu văn bản:

1. Tìm hiểu chung:

a. Thể thơ ngũ ngôn

b.PTBĐ: tự sự, kết hợp kể chuyện miêu tả và biểu cảm.

- Bài thơ kể chuyện một đêm không ngủ trên đường đi chiến dịch của Bác.

- Hai nhân vật: Bác Hồ, anh đội viên chiến sĩ.

- Nhân vật Bác Hồ hiện ra qua sự miêu tả của người kể chuyện.

Nhân vật anh đội viên chiến sĩ trực tiếp bộc lộ suy nghĩ cảm xúc của mình.

c.Bố cục: 3 đoạn

+ Khổ 1: (Mở truyện): Thắc mắc của anh đội viên vì sao bác Hồ mãi không ngủ được.

+ Khổ 2 - 15 (Thân truyện): Câu chuyện giữa anh đội viên với Bác Hồ trong đêm rừng Việt Bắc.

+ Khổ 16 (Kết luận): Lí do không ngủ của Bác Hồ.

2. Phân tích chi tiết.

a. Hình ảnh Bác Hồ:

- Thời gian, không gian:

Trời khuya, bên bếp lửa, mưa lâm thâm, mái lều xơ xác.

- Hình dáng: Vẻ mặt trầm ngâm, mái tóc bạc, ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc.

- Cử chỉ: đốt lửa, đi dém chăn cho từng người, nhón chân nhẹ nhàng.

- Lời nói:

    Cháu cứ việc ngủ ngon

    Ngày mai đi đánh giặc

    Bác thức thì mặc bác

    Bác ngủ không an lòng.

- Tâm tư:

    Bác thương đoàn dân quân

    Đêm nay ngủ ngoài rừng

    Rải lá cây làm chiếu

    Manh áo mỏng làm chăn

    Càng thương càng nóng ruột

    Mong trời sáng mau mau

=> Miêu tả Bác theo trình tự: Không gian, thời gian, cử chỉ, lời nói, tâm trạng.

+ Dùng thể thơ năm tiếng có vần, điệu

+ Dùng nhiều từ láy gợi hình (trầm ngâm, đinh ninh, phăng phắc) làm cho hình ảnh bác hiện lên cụ thể, sinh động, chân thực

+ Cách miêu tả dễ đọc, dễ nhớ, nhớ lâu.

=> Bác như là người cha, người ông thân thiết đang lo lắng, ân cần chăm sóc đàn con cháu.Hình ảnh Bác hiện lên thật giản dị, gần gũi, chân thực ma hết sức lớn lao.

- Tình thương bao la của Bác dành cho quân và dân.