Giáo án bài Hồ Chí Minh và Tuyên ngôn Độc lập - Cánh diều

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu chung

a) Mục tiêu: Học sinh nắm được những thông tin cơ bản về tác giả và xuất xứ của văn bản, hoàn cảnh ra đời, thể loại, phương thức biểu đạt, cách đọc, bố cục văn bản

b) Nội dung: Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu về văn bản thông tin, tác giả,tác phẩm những nét chung về văn bản qua nhan đề, sapo,hình ảnh

Nhóm 1: Hiểu biết chung về kiểu văn bản thông tin

Nhóm 2: Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm

c) Sản phẩm: Câu trả lời của HS

d) Tổ chức thực hiện

Hoạt động của Thầy và Trò

Nội dung cần đạt

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

GV chiếu phiếu học tập số 1 đã yêu cầu HS chuẩn bị bài ở nhà

GV chia lớp 2 nhóm thảo luận và thực hiện nhiệm vụ câu 1,2 trong phiếu học tập số 1

Nhóm 1: Hiểu biết chung về kiểu văn bản thông tin

Nhóm 2: Báo cáo những thông tin về tác giả, tác phẩm

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Đọc kĩ câu hỏi và trả lời dựa vào phần chuẩn bị bài giao về nhà tiết học trước;

- HS trao đổi với các bạn trong nhóm bàn thống nhất

GV: Hướng theo dõi, quan sát, hỗ trợ học sinh thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả và thảo luận

- Học sinh trình bày các câu trả lời.

- Giáo viên: Quan sát, theo dõi quá trình học sinh thực hiện, gợi ý nếu cần

Nhóm 1: Báo cáo hiểu biết về kiểu văn bản thông tin

Thời gian: 2 phút

Hình thức báo cáo: thuyết trình, sơ đồ.. 

Dự kiến sản phẩm:

Văn bản thông tin:

? Khi tìm hiểu về văn bản thông tin ta cần chú ý điều gì? Hãy giới thiệu ngắn gọn những hiểu biết của em về kiểu văn bản này? Cho ví dụ?

Học sinh trình bày có thể đưa văn bản và trình chiếu chỉ rõ về nhan đề, hình ảnh, sapô, cách trình bày văn bản để làm rõ thêm về những đặc điểm của văn bản thông tin

GV: bổ sung thêm văn bản thông tin là kiểu văn bản rất phổ biến, hữu dụng trong đời sống được viết để truyền đạt thông tin, kiến thức

- Trong văn bản thông tin, người viết thường sử dụng những cách thức hoặc phương tiện để hỗ trợ người đọc tìm kiếm thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả. Một bảng chú thích, một dòng in đậm, in nghiêng,hình ảnh, sapo…

G: Văn bản thông tin thường được trình bày theo trật tự thời gian hoặc mối quan hệ nguyên nhân- kết quả

?Vậy Văn bản: Hồ Chí Minh và Tuyên ngôn độc lập được trình bày theo trình tự nào?

- Văn bản thông tin trình bày theo trình tự thời gian

Nhóm 2: Báo cáo những thông tin về tác giả, tác phẩm

? Qua tìm hiểu giới thiệu vài nét tiêu biểu về tác giả? Nguồn gốc xuất xứ của văn bản?

Thời gian: 2 phút

Hình thức báo cáo: thuyết trình, clip

Dự kiến sản phẩm:

HS trình bày hoặc dùng clip giới thiệu về tác giả

Tác giả: PGS Bùi Đình Phong, sinh năm 1950

+ Quê quán: Hà Tĩnh; Là nhà nghiên cứu hàng đầu về lãnh tụ Hồ Chí Minh với hàng loạt công trình có giá trị cao, đặc biệt là về tư tưởng, đạo đức, tác phong của Người.

Tác phẩm: Trích trên báo Đà Nẵng.vn ra ngày 1/9/2018

Khách mời NTV: PGS-TS Bùi Đình Phong - Học ...

– YouTube: https://www.youtube.com › watch

- Yêu cầu HS nhận xét, đánh giá, bổ sung cho nhóm bạn

B4: Kết luận, nhận định (GV)

- Nhận xét thái độ làm việc nhóm của HS

- GV đánh giá sản phẩm nhóm của HS, chiếu bổ sung thông tin về tác giả, tác phẩm.

Chiếu slide, giới thiệu ảnh chân dung PGS Bùi Đình Phong.

- GV chốt kiến thức:  PGS Bùi Đình Phong là nhà nghiên cứu hàng đầu về lãnh tụ Hồ Chí Minh, PGS Bùi Đình Phong đã giúp chúng ta thấy được quá trình ra đời bản Tuyên ngôn Độc lập như thế nào, mời các em cùng cô chuyển sang phần: Đọc- hiểu văn bản

A. Tìm hiểu chung

1. Văn bản thông tin

      - Là văn bản dùng để cung cấp thông tin về các hiện tượng tự nhiên, danh lam thắng cảnh, các sự kiện theo trật tự thời gian…

      - Được trình bày bằng chữ viết kết hợp với các phương thức khác như: Hình ảnh, âm thanh, nhan đề, sapô…

2. Tác giả

- Bùi Đình Phong: Là nhà nghiên cứu hàng đầu về lãnh tụ Hồ Chí Minh với hàng loạt công trình có giá trị cao, đặc biệt là về tư tưởng, đạo đức, tác phong của Người.

3. Tác phẩm

- Nguồn báo Đà nẵng.vn (1/9/2018)

I. TÌM HIỂU CHI TIẾT

a) Mục tiêu: Giúp HS

- Đọc hiểu được nội dung văn bản:

+ Xác định được phương thức biểu đạt, bố cục của văn bản

+ Nắm được mốc thời gian- thông tin quan trọng trong quá trình ra đời bản Tuyên ngôn, giá trị nội dung- nghệ thuật.

+ Ý nghĩa lịch sử.

b. Nội dung:

- HS kết hợp hoạt động cá nhân với chia sẻ cặp đôi và hoạt động nhóm

- Kết hợp khai thác thông tin có trong văn bản với thông tin HS sưu tầm để hình thành kiến thức bài học.

c. Sản phẩm:

- Trình bày miệng được những nội dung về văn bản.

- Hoàn thành nhiệm vụ thảo luận, vấn đáp, hoạt động cá nhân để tìm hiểu về nội dung văn bản.

d. Tổ chức thực hiện:

HĐ của GV & HS

Nội dung cần đạt

Nhiệm vụ 1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)

- Yêu cầu HS đọc SGK và đặt câu hỏi:

Gv sử dụng kĩ thuật chỉ huy 01 hs thực hiện hướng dẫn cách đọc,

? Qua phần soạn bài ở nhà, các bạn hãy cho biết cách đọc VB này

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ:

- Trả lời câu hỏi, đọc bài

* Dự kiến sản phẩm:

- Theo tớ cần đọc diễn cảm và sáng tạo, chú ý  chuyển đổi ngữ điệu giọng đọc phù hợp:

- Tớ nghĩ cần nhấn giọng các thông tin về ngày tháng, địa điểm để làm nổi bật sự kiện được nói đến trong bài.

HS đọc: Phần 1 HS2 ->đọc tiếp phần 2 HS 3 đọc phần 3

B3 : HS báo cáo kết quả

? Nhận xét cách đọc của bạn?

HS + GV nhận xét

Hs: chúng ta vừa đọc xong toàn bộ văn bản, về nhà các bạn lưu ý đọc lại nhiều lần.

Bây giờ chúng mình sẽ cùng tìm hiểu 1 số chú thích giải thích các từ: Báo vụ, lâm thời, bản thảo, các nước đồng minh.

- HS cho các bạn tìm hiểu 1 số chú thích trong sgk

=> Các chú thích còn lại các bạn về tìm hiểu sgk

B4: Kết luận, nhận định:

- HS đánh giá các bạn và chuyển giao nhiệm vụ cho GV

- GV đánh giá kết quả hoạt động của HS và chuyển sang nhiệm vụ 2.

Nhiệm vụ 2:

Bước 1: Giao nhiệm vụ  tìm hiểu kết cấu bố cục.

GV yêu cầu HS thảo luận trong bàn theo kĩ thuật cặp đôi chia sẻ các câu hỏi 4,5,6 của phiếu học tập số 1

Câu 4: Văn bản HCM và Tuyên ngôn Độc lập thuộc thể loại gì? Thuật lại sự kiện gì? theo trình tự nào? Xác định PTBĐ của văn bản?

Câu 5: Văn bản này có thể chia làm mấy phần? Em hãy nêu giới hạn và nội dung chính của từng phần?

Câu 6: Phần in đậm và thời gian đăng tải của văn bản có tác dụng gì?

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ:

- 2 phút hoạt động cặp đôi chia sẻ

GV:

- Theo dõi, quan sát HS hoạt động của HS

- Hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho HS nếu cần

Bước 3: Báo cáo, thảo luận (GV & HS)

GV:

- Yêu cầu HS trả lời, báo cáo sản phẩm của nhóm cặp đôi

- Yêu cầu HS nhận xét, đánh giá cặp đôi bạn

HS:

- Báo cáo sản phẩm nhóm;

* Dự kiến sản phẩm:

4 - Văn bản thông tin PTBĐ: thuyết minh

 Văn bản Hồ Chí Minh và Tuyên ngôn Độc lập thuật lại sự kiện Bác Hồ soạn thảo và đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa; theo trình tự thời gian.

5. Bố cục: 3 phần

+ Phần 1: Bác yêu cầu giao cho Bác cuốn Tuyên ngôn độc lập của Mĩ.

+ Phần 2: Quá trình chuẩn bị, hoàn thiện bản Tuyên ngôn độc lập.

+ Phần 3: Bác đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

6. Phần in đậm nằm ngay dưới nhan đề văn bản=> Gọi là Sapo Tác dụng của phần sa pô:

+ Thu hút sự chú ý của người đọc, xác định chủ đề của bài viết

+ Tóm tắt nội dung bài viết

+ Vừa thể hiện phong cách của tác giả vừa chứng minh tính thời sự

Thời gian đăng tải: Thứ 7 ngày 01/9/2008

Sự kiện nêu ở phần in đậm khẳng định giá trị của Tuyên ngôn độc lập có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với dân tộc Việt Nam

B4: Kết luận, nhận định (GV)

- GV  nhận xét thái độ làm việc nhóm của HS

- Đánh giá sản phẩm nhóm của HS

- GV chốt kiến thức: Trong văn bản thông tin Sa-pô (sapo) là đoạn văn mở đầu nhằm giới thiệu tóm tắt nội dung bài viết.  Giúp bạn đọc hình dung bài viết sẽ nói gì đồng thời giải thích cho bạn đọc hiểu tại sao tác giả chọn viết về sự kiện hay hiện tượng này. 

Sa-pô là một phần vô cùng quan trọng trong một bài viết thường được in đậm, ở vị trí dưới tiêu đề, gây ấn tượng lôi cuốn sự chú ý của người đọc đồng thời giúp mọi người hiểu rõ giá trị và ý nghĩa của bản Tuyên ngôn độc lập

Nhiệm vụ 3:

B1: Giao nhiệm vụ phân tích nội dung phần 1 văn bản.

GV yêu cầu HS thảo luận nhóm ( Theo 2 vòng) phiếu học tập số 2

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ:

- HS hoạt động nhóm

- Vòng 1 : 1 phút đầu hoạt động độc lập

- Vòng 2 :  2 phút sau 2 bạn ngồi cạnh nhau trao đổi kết quả thảo luận

Bước 3: Báo cáo, thảo luận (GV & HS)

GV: gọi bất kì HS ở vị trí nào trình bày kết quả tìm hiểu và thảo luận

- Yêu cầu HS nhận xét, đánh giá bạn, nhóm

- HS báo cáo sản phẩm

* Dự kiến sản phẩm:

1. Khi đọc văn bản chú ý tới: thời điểm, địa điểm, thông tin chính mà văn bản cung cấp, những mốc thời gian, sự kiện được nhắc tới.

2. Thời gian được nhắc đến: 4-5-1945

- Thông tin cụ thể: Hồ Chí Minh rời Pắc Bó về Tân Trào.

-> Ý nghĩa: bước đầu chuẩn bị cho bản Tuyên ngôn Độc lập

3. HS trình bày hiểu biết về bản tuyên ngôn độc lập của Hoa Kì

Tuyên ngôn độc lập của Hoa Kỳ được công bố ngày 4/7/1776

Đây là văn bản chính trị tuyên bố 13 thuộc địa Bắc Mỹ chính thức ly khai khỏi Anh Quốc, hình thành quốc gia độc lập. 

(GV cho HS quan sát toàn văn Tuyên ngôn độc lập của Hoa kì)

GV: giới thiệu thêm

Trong Bản Tuyên ngôn Độc lập bất hủ khai sinh Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Bác Hồ trích dẫn câu nói từ bản Tuyên ngôn độc lập của nước Mỹ năm 1776

Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc

Bác sử dụng câu trích từ những bản Tuyên ngôn nổi tiếng của cách mạng Mỹ là một ẩn ý sâu xa về chính trị, ngoại giao của Người, nhằm quảng bá hình ảnh của một nước Việt Nam vừa giành được độc lập sau gần 100 năm chịu cảnh nô lệ, đồng thời khẳng định quyền độc lập, tự do bất khả xâm phạm của dân tộc trước toàn thế giới ?

B4: Kết luận, nhận định (GV)

- GV nhận xét thái độ làm việc của HS

- Đánh giá sản phẩm nhóm của HS

- GV chốt kiến thức, chuyển ý sang phân tích nội dung phần 2 của VB.

? Thông tin chính mà văn bản cung cấp cho người đọc được nêu ở phần nào của văn bản?

B1: Giao nhiệm vụ phân tích nội dung phần 2.

GV yêu cầu HS thảo luận nhóm 4 ( 2 bàn) điền nội dung vào phiếu học tập số 3

B2: Thực hiện nhiệm vụ (GV & HS)

HS:

- Đọc kĩ câu hỏi và trả lời dựa vào phần chuẩn bị bài giao về nhà tiết học trước;

- Hoạt động nhóm

+ 2 phút làm việc cá nhân

+ 3 phút thảo luận nhóm để hoàn thành phiếu học tập

GV:

- Theo dõi, quan sát HS hoạt động nhóm

- Hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ

- Hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho HS nếu có

B3: Báo cáo, thảo luận (GV & HS)

GV:

- Yêu cầu HS trả lời, báo cáo sản phẩm của nhóm mình

- Yêu cầu HS nhận xét, đánh giá, bổ sung cho nhóm bạn

HS: Trả lời câu hỏi

- Báo cáo sản phẩm nhóm:

*Dự kiến SP:

Câu 1:

Ý nghĩa: việc thuật lại sự kiện đó để người đọc có thể hình dung, nắm bắt được trình tự lịch sử, diễn biến từng sự kiện dẫn đến sự kiện lịch sử quan trọng: Bản tuyên ngôn độc lập ngày 2/9/1945

2. Vì đọc bản Tuyên ngôn độc lập không chỉ đọc cho nhân dân mà còn cho Chính phủ Pháp, nhân dân Pháp, các nước đồng minh.

3. Chuẩn bị kĩ lưỡng, chu đáo

B4: Kết luận, nhận định (GV)

- GV  nhận xét thái độ làm việc của HS

- Đánh giá sản phẩm nhóm của HS

- GV chốt kiến thức

Nội dung Tuyên ngôn độc lập năm 1945, Hồ Chí Minh đã khẳng định quyền cơ bản của con người và quyền của các dân tộc. Điều đó có ý nghĩa rất to lớn, vì trong thời điểm sau chiến tranh thế giới lần thứ II, các nước thuộc địa và phụ thuộc chưa được luật pháp quốc tế bảo vệ. Với Bản Tuyên ngôn Độc lập, Hồ Chí Minh đã đóng góp một điểm son ngời sáng trong lịch sử luật pháp quốc tế và vẫn còn nguyên giá trị đến cả hôm nay và mai sau.

GV chuyển sang phân tích nội dung phần 3 của VB.

B1: Giao nhiệm vụ phân tích nội dung phần 3 văn bản.

GV yêu cầu HS thảo luận trong bàn theo kĩ thuật cặp đôi chia sẻ các câu hỏi 1, 2, 3

1. Thông tin nào được nhắc đến ở phần 3?

2. Nêu thời gian, địa điểm, thành phần tham gia, phương thức thực hiện nội dung thông tin đó?

3. Sự kiện này có ý nghĩa gì với lịch sử dân tộc ta?

B2: HS thực hiện nhiệm vụ:

- 2 phút đầu hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi

- 1 phút sau thống nhất kết quả cặp đôi

GV:

- Theo dõi, quan sát HS hoạt động của HS

- Hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho HS nếu cần

B3: Báo cáo, thảo luận (GV & HS)

GV:

- Yêu cầu HS trả lời, báo cáo sản phẩm của nhóm cặp đôi

- Yêu cầu HS nhận xét, đánh giá cặp đôi bạn

HS:

- Báo cáo sản phẩm nhóm;

* Dự kiến sản phẩm:

1 - Bác Hồ đọc bản Tuyên ngôn Độc lập

2. - Thời gian: 14h ngày 2-9-1945.

   - Địa điểm: Cuộc mít tinh vườn hoa Ba Đình.

   - Thành phần tham gia: Hàng chục vạn đồng bào.

   - Phương thức: Trên diễn đàn cao và trang nghiêm, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

3. Khẳng định quyền độc lập- tự do của nhân dân ta, kết thúc hơn 80 năm thực dân Pháp xâm lược và đô hộ nước ta. Khai sinh ra nước VNDCCH.

GV cho thay đổi thời gian và địa điểm trong phần 3

? Điều gì sẽ xảy ra nếu trong văn bản trên tác giả thay đổi thông tin về thời gian và địa điểm Bác Hồ đọc Tuyên ngôn độc lập?

- Làm sai bản chất của sự kiện

- Người đọc hiểu không đúng từ đó sẽ dẫn tới những hậu quả khó lường…

? Vì vậy trong văn bản thông tin đòi hỏi người viết phải cung cấp tri thức như thế nào?

- Tri thức phải khách quan khoa học, chính xác, hữu ích .

B4: Kết luận, nhận định (GV)

- GV nhận xét thái độ làm việc nhóm của HS

- Đánh giá sản phẩm nhóm của HS

- GV chốt kiến thức: Đúng như vậy trong văn bản thông tin đòi hỏi người viết phải cung cấp tri thức khách quan, chính xác về sự vật, sự việc thì mới giúp cho người đọc có thể hiểu đầy đủ chính xác, chân thực về sự vật, sự việc.

GV chuyển sang phần tổng kết

B1: Giao nhiệm vụ  tổng kết  nội dung, nghệ thuật văn bản.

GV yêu cầu HS trả lời cá nhân:

1. Qua văn bản, em có thêm hiểu biết gì về vai trò của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với lịch sử dân tộc? Theo em, bản Tuyên ngôn Độc lập mà Hồ Chí Minh viết có ý nghĩa như thế nào?

2. Để cung cấp thông tin về sự kiện Bác Hồ viết Tuyên ngôn Độc lập, người viết đã sử dụng cách diễn đạt (dùng từ, đặt câu, sử dụng hình ảnh…) như thế nào? Tác dụng của cách diễn đạt đó? 

B2: HS thực hiện nhiệm vụ:

- HS suy nghĩ trả lời cá nhân

B3 : HS báo cáo kết quả

- Đại diện HS trình bày theo chỉ định của gv.

* Dự kiến:

1. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tìm ra con đường cứu nước, cứu dân; có vai trò sáng lập ra ĐCS VN, là người lãnh đạo nhân dân ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác...

- Bản Tuyên ngôn Độc lập có ý nghĩa đã khẳng định quyền dân tộc và quyền con người luôn gắn bó chặt chẽ với nhau. Đó cũng là mục tiêu, lí tưởng mà mọi dân tộc, quốc gia trên thế giới đều hướng đến.

2. Cách diễn đạt chặt chẽ, ngắn gọn, rõ ràng có sử dụng  các mốc thời gian, địa điểm và hình ảnh minh rõ ràng-> góp phần làm cho VB thêm sinh động, hấp dẫn.

- HS khác nhận xét, đánh giá, bổ sung kết quả cho bạn.

B4: Kết luận, nhận định:

- GV  nhận xét thái độ làm việc của HS

- Đánh giá sản phẩm nhóm của HS

- GV chốt kiến thức, chuyển sang phân tích nội dung phần hoạt động 3.

B. Đọc - hiểu văn bản

1. Đọc và chú thích

2. Kết cấu, bố cục

- Thể loại: Văn bản thông tin

- PTBĐ: Thuyết minh

- Bố cục 3 phần

3. Phân tích

3.1. Bác yêu cầu Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ

- 4/5/1945, Hồ Chí Minh rời Pắc Bó về Tân Trào.

- Giữa tháng 5, Người đề nghị có bản Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ.

→ Bước đầu chuẩn bị cho bản Tuyên ngôn Độc lập.

3.2. Quá trình chuẩn bị, hoàn thiện bản Tuyên ngôn Độc lập

→ Chuẩn bị kĩ lưỡng, chu đáo vì Tuyên ngôn Độc lập không chỉ đọc cho nhân dân toàn quốc mà còn đọc cho Chính phủ Pháp, nhân dân Pháp, các nước đồng minh.

3.3. Bác đọc bản Tuyên ngôn Độc lập

- 14h ngày 2-9-1945, tại vườn hoa Ba Đình, Bác đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam. 

4. Tổng kết

4.1. Nội dung

- Văn bản Hồ Chí Minh và Tuyên ngôn Độc lập đã cung cấp đầy đủ thông tin về sự kiện ra đời bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

4.2. Nghệ thuật

Ngôn ngữ rõ ràng, các mốc thời gian, địa điểm cụ thể, chính xác, thuyết phục.

Kết hợp với tranh ảnh để văn bản thông tin sinh động.