Giáo án Toán 6 Cánh diều Bài 6: Phép cộng, phép trừ số thập phân

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV cho HS nhắc lại khái niệm, tính chất của hai số nguyên đối nhau và cho ví dụ. 

- Yêu cầu HS hình thành khái niệm và tính chất của hai số thập phân đối nhau

- GV hướng dẫn HS thực hiện VD1 và yêu cầu HS vận dụng khái niệm vừa nêu để tìm số đối của một số thập phân cho trước.

- GV yêu cầu HS áp dụng làm bài Luyện tập 1

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: 

- HS thảo luận thực hiện nhiệm vụ của giáo viên.

- GV theo dõi, hỗ trợ, hướng dẫn HS làm bài Luyện tập 1

Bước 3: Báo cáo, thảo luận: 

- Gọi 1 HS đứng tại chỗ nhắc lại khái niệm, tính chất của hai số nguyên đối nhau.

- Gọi HS khác đọc khung kiến thức trong tâm trong SGK 

- Gọi HS đứng tại chỗ đọc kết quả của bài luyện tập 1

- GV gọi HS khác nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định: 

- GV nhận xét thái độ làm việc, phương án trả lời của học sinh, ghi nhận và tuyên dương học sinh có câu trả lời tốt nhất. Động viên các học sinh còn lại tích cực, cố gắng hơn trong các hoạt động học tiếp theo.

- GV chốt kiến thức về số đối của số thập phân

- HS cần ghi nhớ: Số đối của số thập phân - a là a, tức là - (- a) = a.

I. SỐ ĐỐI CỦA SỐ THẬP PHÂN

Giống như số nguyên, mỗi số thập phân đều có số đối, sao cho tổng của hai số đó bằng 0.

Kết luận:

Số đối của số thập phân a kí hiệu là - a. Ta có: a + (- a) = 0.

Lưu ý:

Số đối của số thập phân - a là a, tức là - (- a) = a.

Luyện tập 1

Số đối của 12,49 là -12,49

Số đối của -10,25 là 10,25

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV hướng dẫn HS thực hiện các phép tính heo các bước như ở tiểu học ở HĐ1 

+ GV lưu ý HS cách viết: Viết số hạng này dưới số hạng kia sao cho các chữ số ở cùng hàng dặt thẳng cột với nhau, dấu “,” đặt thẳng nhau.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: 

- HS lắng nghe thực hiện theo sự hướng dẫn của GV

Bước 3: Báo cáo, thảo luận: 

+ GV gọi 1 HS nêu lại các bước cộng, trừ hai số thập phân dương

Bước 4: Kết luận, nhận định: 

- GV nhận xét thái độ làm việc, phương án trả lời của học sinh

- GV chốt kiến thức

II. PHÉP CỘNG, PHÉP TRỪ SỐ THẬP PHÂN

Để cộng, trừ hai số thập phân dương, ta làm như sau: 

Bước 1. Viết số này ở dưới số kia sao cho các chữ số ở cùng hàng đặt thẳng cột với nhau, dấu “,” đặt thẳng cột với nhau 

Bước 2. Thực hiện phép cộng, trừ như phép cộng, trừ các số tự nhiên 

Bước 3. Viết dấu “,” ở kết quả thẳng cột với các dấu “,” đã viết ở trên.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS làm ví dụ sau để hình dung lại quy tắc cộng hai số nguyên:

Tính:  (-7) + (-15)                  13 + (-24)

- Từ đó, GV đưa ra quy tắc cộng hai số thập phân cùng dấu, trái dấu.

- GV hướng dẫn HS thực hiện VD2

- Yêu cầu HS áp dụng làm bài Luyện tập 2

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: 

- HS thảo luận, thực hiện nhiệm vụ.

- GV theo dõi, hỗ trợ và hướng dẫn HS thực hiện bài luyện tập 2 

Bước 3: Báo cáo, thảo luận: 

- HS trả lời kết quả sau khi thực hiện nhiệm vụ

- Gọi 1 HS lên bảng thực hiện bài Luyện tập 2

- HS khác theo dõi, nhận xét và bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định: 

- GV nhận xét, chốt kiến thức về quy tắc cộng hai số thập phân

1. Cộng hai số thập phân

Quy tắc cộng hai số thập phân (cùng dấu hoặc khác dấu) được thực hiện giống quy tắc cộng hai số nguyên.

- Muốn cộng hai số thập phân âm, ta cộng hai số đối của chứng rồi thêm dấu trừ đằng trước kết quả.

- Muốn cộng hai số thập phân trái dấu, ta làm như sau:

+ Nếu số dương lớn hơn hay bằng số đối của số âm thì ta lấy số dương trừ đi số đối của số âm.

+ Nếu số dương nhỏ hơn số đối của số âm thì ta lấy số đối của số âm trừ đi số dương rồi thêm dấu trừ (-) trước kết quả.

Luyện tập 2 

(-16,5) + 1,5 = - (16,5 – 1,5) = - 15

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS nhắc lại các tính chất của phép cộng hai số nguyên đã được học,

- Sau đó, GV cho HS phát biểu các tính chất của phép cộng số thập phân bằng lời và kí hiệu.

- GV phân tích, hướng dẫn HS thực hiện VD3.

- Yêu cầu HS áp dụng làm bài Luyện tập 3

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: 

- HS thảo luận, thực hiện nhiệm vụ.

- GV theo dõi, hỗ trợ và hướng dẫn HS thực hiện bài luyện tập 3

Bước 3: Báo cáo, thảo luận: 

- HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV gọi 1 HS phát biểu các tính chất của phép cộng số thập phân

- Gọi 1 HS lên bảng thực hiện bài luyện tập 3

- HS khác nhận xét, bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định: 

- GV nhận xét thái độ làm việc, phương án trả lời của học sinh.

- GV chốt kiến thức về các tính chất của phép cộng số thập phân.

- GV nhấn mạnh: Dựa vào các tính chất này, ta có thể tính nhanh giá trị biểu thức trong một số trường hợp.

Giống như phép cộng số nguyên, phép cộng số thập phân cũng có các tính chất: giao hoán, kết hợp, Cộng vổi số 0, cộng với số đối.

Luyện tập 3

89,45 + (-3,28) + 0,55 + (-6,72)

= (89,45 + 0,55) – (3,28 + 6,72)

= 90 – 10 = 80

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS làm ví dụ sau để hình dung lại quy tắc trừ hai số nguyên:

Tính:  (-53) – 8                    (-32) – (-19)

- Từ đó, GV đưa ra quy tắc trừ hai số thập phân

- GV hướng dẫn HS thực hiện VD4

- Yêu cầu HS áp dụng làm bài Luyện tập 4

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: 

- HS thảo luận, thực hiện nhiệm vụ.

- HS theo dõi lắng nghe GV hướng dẫn và thực hiện, ghi chép vào vở.

- GV hỗ trợ, hướng dẫn HS thực hiện bài luyện tập 4

Bước 3: Báo cáo, thảo luận: 

- HS trả lời kết quả sau khi thực hiện nhiệm vụ

- GV gọi 1 HS lên bảng thực hiện bài luyện tập 4

- HS khác nhận xét, bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định: 

- GV nhận xét thái độ làm việc, phương án trả lời của học sinh.

- GV chốt kiến thức về quy tắc trừ hai số thập phân

2. Trừ hai số thập phân

Cũng như phép trừ số nguyên, để trừ hai số thập phân ta cộng số bị trừ với số đối của số trừ.

Luyện tập 4

(-14,25) – (- 9,2) 

= (-14,25) + 9, 2

= - (14,25 – 9,2) 

= - 5,05

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV yêu cầu HS nhắc lại quy tắc dấu ngoặc với số nguyên, từ đó GV kết luận về quy tắc dấu ngoặc đối với số thập phân

- GV hướng dẫn HS thực hiện VD5, sử dụng quy tắc dấu ngoặc, tính chất giao hoán của phép cộng để tính nhanh trên cơ sở đưa về tính các kết quả tròn trăm trước.

- Yêu cầu HS áp dụng làm bài Luyện tập 5

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: 

- HS thảo luận, thực hiện nhiệm vụ.

- HS theo dõi lắng nghe GV hướng dẫn và thực hiện, ghi chép vào vở.

- GV hỗ trợ, hướng dẫn HS thực hiện bài luyện tập 5

Bước 3: Báo cáo, thảo luận: 

- HS trả lời kết quả sau khi thực hiện nhiệm vụ

- GV gọi 1 HS lên bảng thực hiện bài luyện tập 5

- HS khác nhận xét, bổ sung

Bước 4: Kết luận, nhận định: 

- GV nhận xét thái độ làm việc, phương án trả lời của học sinh.

- GV nhấn mạnh: Dựa vào quy tắc này, ta có thể tính nhanh giá trị của biểu thức trong một số trường hợp.

- GV nhắc nhở HS: Căn cứ vào đặc điểm, quan hệ của các số xuất hiện trong biểu thức rồi áp dụng các tính chất của phép cộng, quy tắc dấu ngoặc để thực hiện tính toán một cách nhanh chóng và hợp lí.

III. Quy tắc dấu ngoặc

Quy tắc dấu ngoặc đối với số thập phân giống như quy tắc dấu ngoặc đối với số nguyên.

- Khi bỏ dấu ngoặc có dấu (+) đứng trước thì dấu các số hạng trong ngoặc vẫn giữ nguyên; Khi bỏ dấu ngoặc có dấu (-) đứng trước, ta phải đổi dấu tất cả các số hạng trong dấu ngoặc.

- Khi đưa nhiều số hạng vào trong dấu ngoặc và để dấu (-) đứng trước thì ta phải đổi dấu của tất cả các số hạng đó.

Luyện tập 5

19,32 + 10,68 – 8,63 – 11,37

= (19,32 + 10,68) – (8,63 + 11,37)

= 30 – 20 = 10