Bài học đường đời đầu tiên - Ngữ văn lớp 6

Bài học đường đời đầu tiên

Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức trọng tâm Ngữ văn lớp 6, VietJack biên soạn tài liệu tác giả, tác phẩm Bài học đường đời đầu tiên trình bày đầy đủ, chi tiết về bố cục, tóm tắt, dàn ý, đôi nét về tác giả, thể loại, dàn ý đọc hiểu văn bản, sơ đồ tư duy và bài văn phân tích mẫu về tác phẩm. Hi vọng qua loạt bài này sẽ giúp bạn dễ dàng soạn bài Bài học đường đời đầu tiên.

A. Nội dung tác phẩm

Tóm tắt truyện: Dế Mèn là một chàng dế thanh niên cường tráng, khỏe mạnh nhưng lại có tính cách rất kiêu ngạo, hay cà khịa với những hàng xóm xung quanh. Dế Mèn có hàng xóm là Dế Choắt. Dế Choắt ốm yếu hơn, cánh ngắn củn, mặt lúc nào cũng ngẩn ngẩn, ngơ ngơ. Một hôm, Dế Choắt nhờ Dế Mèn đào giúp cho một cái hang thông sang ngách để phòng khi hoạn nạn. Nhưng Dế Mèn từ chối còn nói giọng khinh khỉnh trở về nhà. Sau đó, Dế Mèn còn rủ Dế Choắt trêu chị Cốc. Dế Choắt sợ đã từ chối, can ngăn nhưng anh ta không nghe. Dế Mèn vẫn hát bài đồng dao đó và chạy vào hang nằm yên vị trí. Không may cho Dế Choắt là chị Cốc nhìn thấy, liền dùng mỏ đánh Dế Choắt. Dế Choắt nằm thoi thóp và Dế Mèn mới bò ra cửa hang. Dế Mèn ân hận và trước khi Dế Choắt chết đã cho Dế Mèn một bài học ở đời. 

B. Đôi nét về tác phẩm

1. Tác giả: Tô Hoài sinh năm 1920, tên khai sinh là Nguyễn Sen, quê nội ở huyện Thanh Oai, tinh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội)

- Tô Hoài viết văn từ trước Cách mạng tháng Tám 1945.

- Ông có khối lượng tác phẩm rất phong phú và đa dạng gồm nhiều thể loại

- Ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.

2. Tác phẩm

a) Xuất xứ:

- Văn bản “ Bài học đường đời đầu tiên” ( tên do người biên soạn đặt) trích từ chương I của truyện Dế Mèn phiêu lưu kí. 

b) Thể loại: Truyện hiện đại

c) Bố cục: 2 phần:

- Phần 1: Từ đầu đến (“sắp đứng đầu thiên hạ rồi”): Miêu tả vẻ đẹp cường tráng của Dế Mèn

- Phần 2: Phần còn lại: Câu chuyện bài học đường đời đầu tiên đối với Dế Mèn.

d) Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm. 

e) Giá trị nôi dung

Bài văn miêu tả Dế mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chọc Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra bài học đường đời cho mình.

f) Giá trị nghệ thuật

- Nghệ thuật miêu tả loài vật của Tô Hoài rất sinh động

- Cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất tự nhiên, hấp dẫn.

- Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình.

C. Đọc hiểu văn bản

  1. Hình ảnh Dế Mèn

- Ngoại hình: cường tráng, khỏe mạnh:

+ Đôi càng “mẫm bóng”

+ Những cái vuốt “nhọn hoắt”

+ Cái đầu “nổi từng tảng, rất bướng”

+ Hai cái răng đen nhánh, nhai ngoàm ngoạp như hai cái liềm máy.

+ Sợi râu “dài và uốn cong” 

- Hành động:

+ Đi đứng rất oai vệ, làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu

+ Cà khịa với tất cả bà con hàng xóm: quát chị Cào Cào, đá anh Ghẹo Vó, …

+ Co cẳng lên, đạp phành phạch vào các ngon cỏ

+ Lúc đi bách bộ thì cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ.

+ Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng ngai ngoàm ngoạp; chốc chốc lại “trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.

Tác giả sử dụng hàng loạt các động từ, tính từ.

=> Tất cả các chi tiết đều thể hiện được vẻ đẹp cường tráng, trẻ trung, chất chứa sức sống mạnh mẽ của tuổi trẻ ở Dế Mèn, nhưng đồng thời cũng cho thấy những nét chưa đẹp, chưa hoàn thiện ở tính nết, trong nhận thức và hạnh động.

2. Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn

a) Nhân vật Dế Choắt và quan hệ giữa Dế Choắt và Dế Mèn.

- Dế Choắt chạc tuổi Dế Mèn nhưng ốm yếu và gầy gò. 

+ Người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện.

+ Cánh ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi – lê.

+ Đôi càng bè bè, năng nề

+ Râu ria cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ

+ Tính nết: như Dế Mèn nhận xét thì “ tính nết ăn xổi ở thì”

- Quan hệ giữa Dế Mèn và Dế Choắt là họ hàng của nhau. Nhưng Dế Mèn luôn coi mình ở bề trên

+ Khi Dế Choắt nhờ đào giúp cho một cái hang thông sang ngách thì Dế Mèn thẳng thừng từ chối.

+ Xưng hô: “ Chú mày” rất coi thường, trịnh thượng. 

+ Cư xử: rất ích kỉ, không nghĩ đến tình làng nghĩa xóm.

b) Câu chuyện bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.

- Dế Mèn rủ Dế Choắt trêu chị Chốc nhưng Dế Choắt từ chối còn khuyên ngăn.

- Dế Mèn không nghe vẫn tiếp tục thực hiện ý định của mình. Sau đó còn chạy, “ chui tọt ngay trong hang”

- Dế Choắt phải chịu những cú mổ vào đầu của chị Cốc dẫn đến vẹo cả xương

- Kết quả: gây ra cái chết thương tâm cho Dế Choắt.

- Tâm trạng của Dế Mèn: lúc đầu thì hả hê, vui sướng vì trêu được chị Cốc. Nhưng khi nhìn thấy Dế Choắt nằm thoi thóp thì hối hận. Ân hận, đứng trước mộ của Dế Choắt

- Trước khi chết, Dế Choắt đã cho Dế Mèn một lời khuyên: “ ở đời mà có thói hung hang, bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy.”

D. Sơ đồ tư duy

 

Xem thêm các bài soạn về tác giả tác phẩm Ngữ văn lớp 6 đầy đủ, chi tiết hay khác:

• Sông nước Cà Mau

• Bức tranh của em gái tôi

• Vượt Thác

• Buổi học cuối cùng

• Đêm nay Bác không ngủ

Xem thêm các loạt bài Để học tốt Ngữ văn lớp 6 hay khác:

• Soạn Văn 6 (bản ngắn nhất)
• Soạn Văn 6 (siêu ngắn)
• Soạn Văn lớp 6 (cực ngắn)
• Văn mẫu lớp 6
• Tác giả - Tác phẩm Văn 6
• Lý thuyết, Bài tập Tiếng Việt - Tập làm văn 6
• 1000 câu trắc nghiệm Ngữ văn 6
• Giải vở bài tập Ngữ văn 6
• Đề thi Ngữ Văn 6 (có đáp án)

---