Giáo án bài Thực hành tiếng Việt trang 65 Tập 2 - Cánh diều

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

* NV1:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi:

+ Tìm hiểu khái niệm và đặc điểm của câu rút gọn và câu đặc biệt.

Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trình bày sản phẩm thảo luận

- GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức → Ghi lên bảng.

* Câu rút gọn và câu đặc biệt 

- Câu rút gọn là câu đã lược bỏ một hoặc một số thành phần bắt buộc trong câu (tức là các thành phần không thể vắng mặt trong bối cảnh giao tiếp bình thường như chủ ngữ, vị ngữ hay các thành phần phụ bắt buộc của cụm từ). Việc lược bỏ thành phần bắt buộc trong câu có những tác dụng sau:

+ Làm cho câu văn ngắn gọn, vừa thông tin được nhanh vừa tránh lặp lại các từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trước, đồng thời liên kết với câu đứng trước chặt chẽ hơn. Ví dụ, câu rút gọn lược bỏ thành phần bắt buộc của cụm từ làm vị ngữ: “Đây là chiếc áo ba tôi chỉ bận khi có giỗ kị. Bây giờ ba tôi thong thả bận vô.” (Anh Đức)

+ Trong một số trường hợp, việc lược bỏ chủ ngữ còn ngụ ý: hành động, đặc điểm nêu ở vị ngữ là của mọi người. Ví dụ: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.” (Tục ngữ)

- Câu đặc biệt là câu không được cấu tạo theo mô hình chủ ngữ - vị ngữ. Câu đặc biệt thường được dùng để xác định thời gian, nơi chốn, sự có mặt của người, vật, hiện tượng; gọi đáp; biểu lộ cảm xúc hoặc sự đánh giá. Ví dụ: “Đám người nhốn nháo lên. Tiếng reo. Tiếng vỗ tay.” (Nam Cao), “Trời ơi! Một sự ghê gớm kinh sợ.” (Ngô Tất Tố)

* NV2:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS làm bài tập nhanh

Câu 1 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 2 – Cánh diều): Tìm câu rút gọn trong những câu dưới đây. Xác định thành phần bị lược bỏ và chỉ ra văn cảnh cho phép hiểu đúng, hiểu rõ nghĩa của mỗi câu rút gọn tìm được.

a) Tiếng hát ngừng. Cả tiếng cười. (Nam Cao)

b) Hai người qua đường đuổi theo nó. Rồi ba bốn người, sáu bảy người. (Nguyễn Công Hoan)

c) Cũng chỉ được bằng ấy câu, ông lão lại lật đật bỏ đi nơi khác. Còn phải kể cho người khác biết chứ. (Kim Lân)

d) Anh cảm thấy yên tâm, và cái ý định đưa vợ con đi chơi đây đó mỗi nơi một tí cho mở mang tầm mắt cứ nhạt dần. Ngại, rất ngại. Ban ngày bận bù đầu lên ở cơ quan. (Trần Đức Tiến)

- HS nhận nhiện vụ

Câu 1 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 9 Tập 2 – Cánh diều):

a.

- Câu rút gọn: Cả tiếng cười.

=> Rút gọn VN “ngừng".

- Văn cảnh: Trong tình huống này, việc ngừng cất lên tiếng hát cũng đồng nghĩa với việc cười ngừng lại.

b.

- Câu rút gọn: Rồi ba bốn người, sáu bảy người.

=> Rút gọn VN “đuổi theo nó".

- Văn cảnh: Tính chất hành động trước tiên của hai người là đuổi theo, rồi số lượng người tham gia sau đó tăng tiếp theo.

c.

- Câu rút gọn: Còn phải kể cho người khác biết chứ.

=> Rút gọn CN “Ông lão".

- Văn cảnh: Ông lão chỉ dừng lại ở một câu chuyện mới, sau đó lại nhanh chóng rời khỏi nơi đó để chuyển sang kể tiếp cho người khác.