Giáo án Sinh học 9 Bài 47: Quần thể sinh vật

Hoạt động 1

- GV cho hs quan sát tranh đàn bò, đàn kiến, bụi tre, rừng dừa → chúng được gọi là quần thể.

- GV y/c hs hoàn thành bảng 47.1sgk (T139) ư

- GV đánh giá kết quả của hs & thông báo đáp án đúng

+ Không phải quần thể SV: 1,3,4

+ Là quần thể SV: 2,5.

- GV y/c hs kể thêm 1 số quần thể khác mà em biết → GV cho hs phát biểu khái niệm quần thể.

- GV nhận xét và giúp hs hoàn chỉnh khái niệm.

GV đưa VD khác trên bảng phụ:

? Trong những tập hợp SV dưới đây tập hợp nào là quần thể?

 a. Các con voi sống trong vườn bách thú

 b. Các cá thể tôm sú sống trong đầm.

 c. Một bầy Voi sống trong rừng rậm Châu Phi

 d. Các cá thể cá( trôi, mè, chép) sống trong hồ

 e. Các cá thể chim sống trong rừng.

Đáp án:

+ a,d,e không phải quần thể vì: Không có mối quan hệ về mặt sinh sản( a) và thuộc nhiều loài khác nhau( d,e)

+ b & c là quần thể SV vì: Cùng loài cùng sống trong một nơi và có mối quan hệ về mặt sinh sản.

GV mở rộng: 1 lồng gà, 1 chậu cá chép có phải là quần thể không? Tại sao

- Không phải nó mới chỉ có biểu hiện bên ngoài của quần thể( cùng loài, cùng sống một nơi)

GV thông báo: Để nhận biết 1 quần thể cần có dấu hiệu bên ngoài và dấu hiệu bên trong( quan hệ sinh sản)

I. Thế nào là một quần thể sinh vật.

- Quần thể sinh vật là tập hợp những cá thể cùng loài, sinh sống trong 1 khoảng không gian nhất định, ở 1 thời điểm nhất định, có khả năng giao phối với nhau để sinh sản.

- Ví dụ: Rừng cọ, đồi chè, đàn chim én…

Hoạt động 2

- GV giới thiệu 3 đặc trưng cơ bản của qthể: Tỉ lệ giới tính, TP nhóm tuổi, Mật độ qthể

- GV y/c hs ng/cứu thông tin sgk → trả lời:

? Tỉ lệ giới tính là gì? tỉ lệ này ảnh hưởng tới quần thể ntn? Cho ví dụ?

? Người ta xác định giới tính ở những giai đoạn nào?

- ở 3 giai đoạn: Gđ trứng mới thụ tinh; gđ trứng mới nở hoặc con non; gđ trưởng thành.

- GV đưa ra các dẫn chứng về tỉ lệ giới tính ở con người: Gđ bào thai: 114 nam: 100 nữ; gđ lọt lòng: 105 nam: 100 nữ; gđ 10 tuổi: 101 nam:100 nữ.

? Tỉ lệ giới tính phụ thuộc vào những yếu tố nào?

?

? Trong chăn nuôi người ta áp dụng điều này ntn.(hs: Tùy từng loài mà điều chỉnh tỉ lệ đực cái cho phù hợp)

- GV mở rộng: (như SGV)

- Đa số các loài tỉ lệ đực: cái là 1:1. Tuy nhiên trong thực tế cũng có một số oài tỉ lệ đực > cái hoặc ngược lại.

VD: ở gà số lượng con trống thường ít hơn số lượng con mái rất nhiều. Hoặc ở dê dê cái nhiều hơn dê đực.

* Tỉ lệ đực cái phụ thuộc vào cách tham gia sinh sảncủa các cá thể trong quần thể VD như kiểu ‘’1 vợ- 1 chồng’’( Chim cánh cụt; chim yến) hay kiểu ‘’ đa phu

- đa thê’’ ( như ong; dê...) → Cấu trúc giới tính là đặc điểm thích nghi của loài đảm bảo cho sự sinh sản đạt hiệu quả cao nhất → được ứng dụng trong SX

GV nêu vấn đề: So sánh tỉ lệ sinh, số lượng cá thể của quần thể hình 47 sgk( T141)

- HS: Hình A: Tỉ lệ sinh cao, SL cá thể tăng

Hình B: Tỉ lệ sinh TB, SL cá thể ổn định

Hình C: Tỉ lệ sinh thấp, SL cá thể giảm

- GV y/c hs nhận xét phần trả lời của bạn.

- GV hỏi: ? Trong quần thể có những nhóm tuổi nào. nhóm tuổi có ý nghĩa gì.(hs: 3 nhóm tuổi, liên quan đến số lượng cá thể → sự tồn tại của quần thể.

* GV mở rộng: Có 2 khái niệm tuổi:

+ Tuổi thời gian: tính theo năm , tháng....

+ Tuổi sinh thái: tính theo giai đoạn sông ( trước S² ; sau S² ; gđ S² )

? Nghiên cứu thành phần nhóm tuổi cho ta biết điều gì?

- GV y/c hs ng/cứu thông tin sgk T 141 trả lời câu hỏi → hs khác bổ sung.

? Mật độ là gì. Mật độ liên quan đến yếu tố nào trong quần thể.

(hs: Mật độ liên quan đến thức ăn, chu kì sống......)

- GV liên hệ: Trong SXNN cần có biện pháp kĩ thuật gì để luôn giữ mật độ thích hợp?

(hs: trồng dày hợp lí, loại bỏ cá thể yếu, cung cấp thức ăn)

- GV mở rộng: Trong các đặc trưng trên thì các đặc trưng nào là cơ bản nhất. Vì sao.

(Mật độ , vì mật độ quyết định các dặc trưng khác)

- GV gợi ý:Tỉ lệ gtính cũng phụ thuộc vào mật độ

II. Những đặc trưng cơ bản của quần thể.

1. Tỉ lệ giới tính.

- Tỉ lệ giới tính là tỉ lệ giữa số lượng cá thể đực và cái.

- Tỉ lệ giới tính thay đổi theo lứa tuổi và phụ thuộc vào tỉ lệ tử vong.

- Tỉ lệ giới tính đảm bảo hiệu quả sinh sản.

2. Thành phần nhóm tuổi.

- Bảng 47.2 sgk T 140

- Nghiên cứu thành phần nhóm tuổi cho ta thấy sự phát triển của quần thể trong tương lai.

3. Mật độ quần thể

- Mật độ là số lượng hay khối lượng SV có trong 1 đơn vị diện tích hay thể tích.

- VD:

  Mật độ muỗi: 10 con/ 1m²

  Mật độ rau cải: 40 cây/ 1m²

- Mật độ quần thể phụ thuộc vào: + chu kì sống SV, nguồn thức ăn của quần thể, yếu tố thời tiết, hạn hán, lũ lụt

Hoạt động 3

- GV y/c hs ng/cứu thông tin sgk và trả lời câu hỏi sgk T141.

? Các nhân tố môi trường ảnh hưởng tới đặc điểm nào của quần thể.

- Đại diện nhóm trình bày.

- GV mở rộng: Số lượng cá thể trong quần thể có thể bị biến động lớn do nguyên nhân nào( Do những biến cố bất thường như lũ lụt, cháy rừng…)

- GV liên hệ: Trong SX việc điều chỉnh mật độ cá thể có ý nghĩa ntn.(hs: trồng dày hợp lí, thả cá phù hợp với diện tích

III. Ảnh hưởng của môi trường tới quần thể sinh vật.

- Môi trường ( nhân tố sinh thái) ảnh hưởng tới số lượng cá thể trong quần thể.

- Mật độ cá thể trong quần thể được điều chỉnhở mức cân bằng.