Soạn bài Trái tim Đan-kô - Cánh diều

Với soạn bài Trái tim Đan-kô trang 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 Ngữ văn lớp 11 Cánh diều sẽ giúp học sinh trả lời câu hỏi từ đó dễ dàng soạn văn 11.

Soạn bài Trái tim Đan-kô - Cánh diều

1. Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 5 sgk Ngữ văn 11 Tập 2):

- Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

- Khi đọc hiểu truyện ngắn, các em cần chú ý:

+ Nhận biết được cốt truyện gồm các nhân vật, sự kiện và mối quan hệ giữa chúng: nhận biết và phân tích đực đặc sắc không gian, thời gian của truyện, những chi tiết quan trọng trong sự việc, thể hiện nội dung văn bản.

+ Phân biệt được nhân vật chính, người kể chuyện, sự kết nối giữa lời người kể chuyện và lời nhân vậtl sự thay đổi điểm nhìn, chủ đề chính và chủ đề phụ trong văn bản (nếu có).

+ Vận dụng được kinh nghiệm đọc, trải nghiệm về cuộc sống để hiểu văn bản thấy được ý nghĩa và tác động của văn bản đối với bản thân.

- Đọc trước văn bản Trái tim Đan-kô (Danko), tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Mác-xim Go-ro-ki (Maksim Gorky) và tác phẩm Bà lão l-dec-ghin (Izergil).

- Đọc nội dung giới thiệu sau đây để hiểu bối cảnh văn bản Trái tim Đan-kô:

 Truyện ngắn Bà lão I-déc-ghim gồm ba phần được ghép với nhau một cách khéo léo. Phần đầu là truyền thuyết về đứa con trai đại bàng, tên là Lác-ra (Larra), một kẻ cao ngạo, ích kỉ, tàn bạo nên phải chịu trừng phạt là sống trong sự đơn độc suốt hàng ngàn năm giữa thảo nguyên mênh mông. Phần thứ hai là hồi ức về tuổi trẻ tự do, phóng túng, cuồng nhiệt của bà lão I-déc-ghin. Phần ba là truyền thuyết về chàng Đan-kô, một chàng trai dũng cảm và vị tha trong cuộc đương đầu với lòng người yếu hèn và thiên nhiên khắc nghiệt. Ba câu chuyện do bà lão I-déc-ghin kể đều là những chuyện độc đáo về tuổi trẻ, về tự do, về những tâm hồn mạnh mẽ, rực lửa và đầy say mê.

Trả lời:

- Nhân vật: Đan-kô, bà lão I-déc-ghin.

- Không gian tưởng tượng trong truyện: Rừng già, đầm lầy nguyên sinh gắn với huyền thoại về người anh hùng của bộ lạc.

- Thời gian: Mơ hồ, không xác định, được bao phủ trong màn sương của huyền thoại, của kí ức xa xưa qua lời kể của bà lão I-déc-ghin.

- Mác-xim Go-rơ-ki (1868-1936), tên thật là A-lếch-xây Mác-xi-mô-vích Pê-xcốp)

2. Đọc hiểu

* Nội dung chính: Tác giả đã dựng lên hình tượng chàng Danko xé toang lồng ngực lấy trái tim soi lối cho cả đoàn người. Từ đó, Trái tim Danko được hiểu là những người luôn hết lòng vì người khác, bất chấp hiểm nguy, sẵn sàng hi sinh bản thân, quyền lợi của mình cho mọi người, xuất phát duy nhất từ lòng yêu thương.

* Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 6 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Chú ý cách tác giả miêu tả phong cảnh thiên nhiên.

Trả lời:

Cách tác giả miêu tả phong cảnh thiên nhiên:

+ một đám mây đen nặng nề, có đường viền gân guốc nhô lên, giống như một chỏm núi

+ đám mây trườn vào thảo nguyên

+ có những mảng mây tách ra, bay vượt lên trước và lần lượt che tắt hết các ngôi sao này đến ngôi sao khác,...

Câu 2. (trang 6 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Hãy hình dung về tình cảnh của đoàn người.

Trả lời:

Về tình cảnh của đoàn người: bị xua đuổi vào tít rừng sâu, trước mắt có hai lựa chọn: hoặc vượt qua đầm lầy hôi thối để đến vùng thảo nguyên tự do hoặc quay lại đất cũ, nộp mình cho kẻ thù, chấp nhận thân phận nô lệ.

→ Tình thế khó khăn, nan giải, đòi hỏi phải có sự lựa chọn dứt khoát, rõ ràng.

Câu 3. (trang 7 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Ngoại hình, lời nói và hành động của Đan-kô như thế nào?

Trả lời:

+ Ngoại hình: Trẻ đẹp

+ Tính cách: Mạnh mẽ và can đảm

+ Vị trí: Người dẫn đầu – thủ lĩnh

+ Hành động cao cả: Đan-kô tìm cách dẫn dắt mọi người ra khỏi khu rừng tối tăm. 

Câu 4. (trang 8 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Con đường và khu rừng được miêu tả như thế nào?

Trả lời:

Đặc điểm của con đường và khu rừng:

- Rừng tối om, cứ bước một bước, đầm lầy lại há cái móm tham lam hôi thối ra nuốt mất người, và cây cối sừng sững chặn đường như một bức thành kiên cố.

- Cánh cây quấn quýt lấy nhau; rễ bò lan khắp nơi như đầu rắn, và cứ mỗi bước đi, họ lại tốn bao nhiêu mồ hôi và máu.

=> Đường đi khó khăn.

Câu 5. (trang 8 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Tâm trạng, thái độ của đoàn người diễn biến ra sao?

Trả lời:

Hoàn cảnh xung quanh khiến bọn họ kinh sợ. Họ mệt lả, mất tinh thần. Họ xấu hổ nhưng không dám thú nhận sự yếu hèn của bản thân nên chuyển sang căm hờn, giận dữ với Đan-kô. Họ kết tội Đan-kô vì họ cho rằng chàng đã hại họ rơi vào hoàn cảnh này.

Câu 6. (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Những chi tiết nào cho thấy ý nghĩ và tình cảm của Đan-kô đối với mọi người?

Trả lời:

Những chi tiết cho thấy ý nghĩ và tình cảm của Đan-kô đối với đoàn người:

- "Thế là trong tim anh cũng bùng lên niềm phẫn nộ sục sô, nhưng lòng thương hại mọi người đã dập tắt ngọn lửa uất giận ấy."

- "Anh yêu họ và nghĩ rằng không có anh, có lẽ họ chết mất."

- "Trong tim anh....trong mắt anh."

Câu 7. (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Chú ý hành động của Đan-kô.

Trả lời

Hành động của Đan-kô: gào to hơn sấm, đưa hai tay lên xé toang lồng ngực, đưa trái tim ra và giơ cao lên đầu.

Câu 8. (trang 10 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Nơi mà đoàn người đã đến như thế nào?

Trả lời:

Nơi mà đoàn người đã đến tràn ngập ánh nắng Mặt Trời và không khí trong lành được nước mưa gột sạch. Thảo nguyên thở đều, cỏ ngời sáng vì những giọt mưa chói lọi như kim cương và sông lấp lánh ánh vàng...

Câu 9. (trang 10 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Nhân vật “tôi” nghĩ về những điều gì?

Trả lời:

Nhân vật "tôi" nhận xét về câu chuyện mà bào lão là những câu chuyện kì diệu. Trí tưởng tượng của con người đã sáng tạo nên bao nhiêu truyền thuyết đẹp đẽ và đầy khí phách.

* Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1. (trang 10 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Văn bản Trái tim Đan-kô có mấy người kể chuyện? Đó là những ai và họ kể chuyện như thế nào?

Trả lời: 

Văn bản Trái tim Đan-kô có 2 người kể chuyện. Đó là lời kể của bà I-déc-ghin và nhân vật "tôi".

Câu 2. (trang 10 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Hãy tóm tắt câu chuyện về chàng Đan-kô. Bối cảnh (không gian, thời gian) diễn ra các sự kiện trong câu chuyện có gì đáng chú ý?

Trả lời: 

- Tóm tắt câu chuyện về chàng Đan-kô:

Đan-kô là một chàng trai dũng và giàu lòng yêu thương. Anh đã dẫn bộ lạc của mình vào rừng sâu để tìm con đường sống. Tuy nhiên họ gặp rất nhiều khó khăn khi đi trong rừng, Đan-kô đã nhận trách nhiệm dẫn đường nhưng lại làm mọi người bị lạc. Mọi người trách dừng lại và kết tội anh. Cuộc tranh cãi nổ ra khiến anh thấy buồn vì mình đã rất cố gắng và luôn yêu thương, muốn cứu mọi người ra ngoài nhưng họ lại trách anh. Vì vậy, để chứng minh lòng mình, Đan-kô liền xé toang lồng ngực, dứt trái tim ra để soi sáng cho mọi người. Nhờ có anh mà họ đã ra được đến với vùng đất mới. 

- Bối cảnh không gian của câu chuyện là một không gian rộng lớn với biển, thảo nguyên, mây trời,…Còn thời gian là buổi tối

→ Không gian đẹp, rộng lớn nhưng cũng bí ẩn, hoang vu.

Câu 3. (trang 10 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Phân tích tình thế, diễn biến tâm trạng và hành động của đoàn người khi di chuyển trong rừng rậm.

Trả lời: 

- Tình thế của đoàn người khi di chuyển trong rừng rậm là một tình thế cũng hết sức nguy hiểm và gian nan, và Đan-kô là người tìm cách dẫn dắt mọi người ra khỏi khu rừng tối tăm đó.

- Đan-kô là một người mạnh mẽ và giàu lòng nhân ái, dám hy sinh mạng sống của mình để bảo vệ mọi người mà không cần đền đáp. Tuy nhiên, trước hoàn cảnh khắc nghiệt, những người được anh dẫn dắt với tâm lý sợ hãi đã không suy nghĩ thấu đáo mà quay ra “oán trách” anh là “trẻ người non dạ” khi anh dẫn đường sai. Họ “kết tội” anh là “kẻ hèn mọn”. Họ nói “anh phải chết”. Có thể thấy, họ đã không dám tự mình di chuyển mà vẫn phải dựa vào anh nhưng lại chì chiết anh khi anh phạm phải sai lầm, đó là một hành động rất hèn nhát. Nhưng trái ngược với sự hèn yếu ấy, Đan-kô vẫn hăng hái, tươi tỉnh dẫn mọi người đi dù có bị oán trách, tuy nhiên anh rất buồn vì bị mọi người kết tội. Anh đã hy sinh để cứu được mọi người.

Câu 4. (trang 11 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Phân tích hình tượng nhân vật Đan-kô (Gợi ý: Dựa vào các chi tiết miêu tả hành động, tâm trạng, lời nói của nhân vật để xác định đặc điểm tính cách của nhân vật; từ đó, nêu điểm đặc sắc của nghệ thuật khắc hoạ nhân vật).

Trả lời: 

Đan-kô không chỉ là một anh chàng trẻ và đẹp trai mà anh còn là một thanh niên mạnh mẽ, can đảm và giàu lòng nhân ái. Anh đã cố gắng hết sức tìm cách dẫn dắt mọi người ra khỏi khu rừng mặc kệ những lời kết tội cùng những lời nói khó nghe của mọi người. 

→ Dù bị mọi người mình trách móc tệ bạc khi dẫn đường sai nhưng Đan-kô vẫn nghĩ rằng không có anh họ sẽ chết nên anh muốn cứu họ, mặc cho họ đối xử với anh tệ thế nào anh vẫn yêu mọi người.

Hành động thể hiện tấm lòng anh hùng cao thượng của Đan-kô: 

+ Đan-kô tự xé toang lồng ngực, giơ cao trái tim cháy rực để soi đường cho mọi người. 

+ “luôn luôn đi ở phía trước và trái tim anh vẫn cháy bùng bùng”.

+ Rừng giãn ra nhường lối, “mặt trời rực rỡ”, “biển ánh sáng mặt trời và không khí trong lành”.

+ Đan-kô bật lên tiếng cười tự hào rồi gục xuống và chết.

→ Có thể thấy, Đan-kô là một người anh hùng cao cả với tình thương người sâu sắc, anh luôn muốn dẫn dắt và cứu sông họ, giúp họ thoát ra khỏi nguy hiểm. 

Câu 5. (trang 11 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Có ý kiến cho rằng: Văn bản Trái tim Đan-kô chứa đựng thông điệp có ý nghĩa triết lí nhân sinh về mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng. Em tán thành hay phản đối quan điểm đó? Vì sao?

Trả lời: 

- Em đồng ý với quan điểm: "Văn bản Trái tim Đan-kô chứa đựng thông điệp có ý nghĩa triết lí nhân sinh về mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng."

- Em tán thành vì chính nội dung của văn bản đã nhấn mạnh và làm sáng tỏ được quan điểm ấy. Văn bản đã đề cao hình ảnh người anh hùng Đan-kô mạnh mẽ, giàu tình thương người và giàu lòng vị tha. Anh là đại diện cho cá nhân dám đứng ra cứu giúp, dẫn đường chỉ lối cho một  nhóm người đại diện cho công đồng có con đường sống tốt hơn. Nếu không có cá nhân là Đan-kô thì sẽ không có được cộng đồng là những người được anh dẫn dắt khi ấy. Nếu không có Đan-kô đứng ra hy sinh tính mạng của mình thì những người kia cũng không thể tìm con đường thoát ra và sống sót được. Qua đó có thể thấy văn bản Trái tim Đan-kô chứa đựng thông điệp có ý nghĩa triết lí nhân sinh về mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng.

Câu 6. (trang 11 sgk Ngữ văn 11 Tập 2) Em có cảm nghĩ gì về hình ảnh “trái tim cháy hùng vĩ của Đan-kô”? Hãy ghi lại bằng một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng).

Trả lời:

Văn bản "Trái tim Đan-Kô" là một văn bản rất hay và ý nghĩa, nó đã truyền tải được thông điệp giá trị về triết lí nhân sinh về mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng qua hình ảnh người anh hùng Đan-kô với “trái tim cháy hùng vĩ”. Khi nhóm người phải sống trong sợ hãi và lo sợ ở rừng sâu thì Đan-kô đã anh dũng đứng lên nhận trách nhiệm dẫn đầu đưa mọi người ra khỏi khu rừng. Tuy nhiên, rừng sâu luôn ẩn chứa nhiều nguy hiểm và thử thách, việc sai sót xảy ra là chuyện hết sức bình thường. Và Đan-kô đã dẫn đường sai. Cũng vì điều này mà anh bị mọi người chì triết, mắng nhiếc thậm tệ, thậm chí họ còn muốn giết anh. Tuy nhiên, không vì điều này mà Đan-kô tức giận, anh vẫn hang hái muốn dẫn mọi người thoát ra, thậm chí còn không tiếc cả hy sinh bản thân minh. Hình ảnh Đan - kô xé toang lồng ngực, giơ cao trái tim đang cháy sáng rực rỡ đẩy lùi tất cả đêm đen soi đường cho bộ lạc tiến lên là một hình ảnh đẹp, tỏa sáng cả một tác phẩm. Hình ảnh đó đẹp đến mức thiên nhiên đất trời cũng phải cảm động mà mở đường mở lối cho anh dẫn mọi người thoát ra. Qua đó có thể thấy hình ảnh “trái tim cháy hùng vĩ của Đan-kô” là một hình ảnh đẹp nhất trong văn bản và cũng là hình ảnh khiến người ta đau xót nhất. 

Bài giảng: Trái tim Đan-kô - Cô Hoàng Hồng (Giáo viên VietJack)

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 11 Cánh diều hay nhất, ngắn gọn khác:

• Một người Hà Nội

• Tầng hai

• Thực hành tiếng Việt trang 33

• Viết bài văn nghị luận về một tác phẩm truyện

• Giới thiệu một tác phẩm truyện

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 11 hay khác:

• Soạn văn 11 Cánh diều (hay nhất)
• Soạn văn 11 Cánh diều (ngắn nhất)
• Soạn Chuyên đề Văn 11 Cánh diều
• Giải lớp 11 Cánh diều (các môn học)
• Giải lớp 11 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 11 Chân trời sáng tạo (các môn học)

---