Giáo án bài Tự tình (bài 2) - Giáo án Ngữ văn lớp 9

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS:

Yêu cầu 1:

+ Trình bày một số nét tiêu biểu về tác giả Hồ Xuân Hương

+ Xác định thể loại của văn bản

+ Trình bày xuất xứ của văn bản

+ Xác định phương thức biểu đạt và bố cục của văn bản.

Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ

- HS nghe và đặt câu hỏi liên quan đến bài học.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trình bày sản phẩm thảo luận

- GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức → Ghi lên bảng.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Hồ Xuân Hương là thiên tài kì nữ nhưng cuộc đời gặp nhiều bất hạnh.

- Thơ Hồ Xuân hương là thơ của phụ nữ viết về phụ nữ, trào phúng mà trữ tình, đậm chất dân gian từ đề tài,cảm hứng ngôn từ và hình tượng.

- Sự nghiệp sáng tác

+ Sáng tác cả chữ Hán và chữ Nôm nhưng thành công ở chữ Nôm.

→ Được mệnh danh là “bà chúa thơ Nôm”.

+ Bài thơ “Tự tình” nằm trong chùm thơ tự tình gồm 3 bài của Hồ Xuân Hương.

2. Tác phẩm

- Thể loại: Văn bản nghị luận

- Xuất xứ: Văn bản trích trong Một thể thơ độc đáo của người Việt, tạp chí Văn học và Tuổi trẻ, tháng 9/2023.

- Phương thức biểu đạt: Nghị luận.

- Bố cục: 3 phần

+ Phần 1 (từ đầu đến…giàu nhạc tính): Đặc điểm hình thức của thể thơ.

+ Phần 2 (tiếp theo đến…cùng nhau): Nhạc tính trong thể thơ.

+ Phần 3 (đoạn còn lại): khẳng định tính ứng dụng của thể thơ trong các tác phẩm nổi tiếng.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

* NV1: 

Bước 1: chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi:

- GV yêu cầu HS thảo luận:

Nhóm 1:

+ Tâm trạng của nhân vật trữ tình được miêu tả qua thời gian, không gian như thế nào?

+ Trình bày cách tác giả chuyển mạch cảm xúc bài thơ.

Nhóm 2:

+ Qua bài thơ ta thấy được điều gì về tư tưởng, tình cảm mà tác giả muốn thể hiện.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận và trả lời từng câu hỏi

- HS trình bày sản phẩm.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trình bày sản phẩm thảo luận

- GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức → Ghi lên bảng.

GV chốt lại kiến thức

* NV2: 

Bước 1: chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi:

Hãy rút ra nội dung và nghệ thuật văn bản.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận và trả lời từng câu hỏi

- HS trình bày sản phẩm.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trình bày sản phẩm thảo luận

- GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức → Ghi lên bảng.

- GV chuẩn kiến thức.

II. Tìm hiểu chi tiết

1. Tâm trạng của nhân vật trữ tình

- Hai câu đề miêu tả thời gian vào buổi sáng sớm, không gian ở trên bom.

+ Thời gian: “tiếng gà gáy”

+ Không gian “trên bom”

=> Hai câu đề gợi tâm trạng “oán hận”, nỗi thao thức, đau đớn sau một đêm dài nghĩ về duyên phận mình của người con gái.

- Hai câu thực thể hiện cảm xúc sầu não, tủi hờn, đau buồn, cô đơn tột độ.

+ “mõ thảm” – “không khua mà cốc”

+ “chuông sầu”- “chẳng đánh mà om”

- Hai câu luận thể hiện cảm xúc tủi nhục, hờn trách số phận tình duyên dang dở.

+ “rầu rĩ”

+ “giận”, “mõm mòm”

-Sự chuyển mạch cảm xúc của bài thơ trong hai câu thơ kết thể hiện ở chỗ:

+ đang giận, hờn, trách sao “tài tử văn nhân ai đó tá”, nhưng lại để mình “mõm mòm”, Hồ Xuân Hương lại liền khẳng định ngay sự chủ động của mình: “Thân này đâu đã chịu già tom”.

+ Cụm từ ‘đâu đã chịu” cho thấy sự kiên định, bướng bỉnh của bà, không muốn để mình già đi mà tình duyên còn lận đận, đồng thời không còn thấy nỗi sầu đau, ủ rũ.

- Hồ Xuân Hương cũng chuyển mạch cảm xúc thất vọng, vô vọng ở các câu thơ trên thành hi vọng, khát vọng trong câu thơ cuối cùng của bài thơ.

= > Sự chuyển mạch cảm xúc trong bài thơ

2. Tư tưởng, tình cảm của tác giả

+ Nhà thơ đau buồn, tủi hờn, trách móc phận duyên lỡ làng.

+ Tác giả thương xót, đồng cảm với những người phụ nữ có cùng số phận, hoàn cảnh với mình.

+ Hồ Xuân Hương luôn khao khát được làm chủ hạnh phúc đôi lứa và cuộc đời.

III. Tổng kết

1.Nội dung

- Bài thơ là thái độ đau buồn, phẫn uất, lời than vãn của Hồ Xuân Hương về duyên tình lỡ làng và tình cảnh éo le, qua đó thể hiện khát vọng tình yêu mãnh liệt của người phụ nữ.

2. Nghệ thuật

- Sử dụng từ ngữ mang đậm dấu ấn cá nhân.

- Ngôn ngữ thuần Việt, mộc mạc, giản dị.

- Từ ngữ biểu cảm, chất chứa nhiều cảm xúc.