Giáo án bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Giáo án Ngữ văn lớp 9

HĐ1. HDHS đọc và tìm hiểu chú thích:

- GV hướng dẫn hs cách đọc: giọng tha thiết ngọt ngào chú ý các đoạn điệp khúc, các câu thơ đối xứng

Gv đọc mẫu 1 đoạn - HS đọc bài

H: Em hãy nêu vài nét về tác giả NKĐ?

I. Đọc và tìm hiểu chú thích

1. Đọc:

2. Chú thích

a) Tác giả: Nguyễn Khoa Điềm (1943) huyện Phong Điền- Tỉnh Thừa Thiên Huế, trong một gia đình trí thức cách mạng

- Ông thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong K/C chống Mĩ

- Từng là Tổng thư kí hội nhà văn VN Từ năm 2000 giữ cương vị là uỷ viên bộ chính trị, trưởng ban tư tưởng văn hoá T/Ư

- Chất chính luận làm cho thơ NKĐ vừa dạt dào cảm xúc, vừa lắng đọng suy nghĩ.

H: Hoàn cảnh ra đời bài thơ: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ?

H: Tìm hiểu nghĩa của 1 số chú thích khó SGK?

b) Tác phẩm

- Bài thơ được sáng tác năm 1971 khi ông đang công tác ở chiến khu miền tây Thừa Thiên.

- Bài thơ là lời hát ru có 3 khúc(mỗi khúc có 2 khổ) ý thơ phát triển, xác thực và giàu tính biểu tượng.

c) Chú thích khác(SGK)

HĐ2. HDHS đọc - hiểu văn bản

H: Xác định thể loại và bố cục của bài thơ? (mỗi đoạn lại gồm 2 lời ru :lời ru của nhà thơ và lời ru của mẹ)

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Thể loại

* Thể loại:Thơ 8 chữ

2. Bố cục: 3 đoạn

   + 2 khổ đầu: khúc hát ru thứ nhất , khúc hát ru của người mẹ thương con, thương bộ đội

   + 2 khổ tiếp: khúc hát ru thứ 2: người mẹ ru con và thương dân làng

   + Còn lại: khúc hát ru thứ 3: khúc hát ru của người mẹ thươngcon, thương đất nước.

H: Nhận xét về cấu trúc lặp lại của các khúc hát du ?tác dụng của cách ngắt nhịp thơ trong mỗi lời du ?

- Ở từng lời ru trực tiếp, nhịp thơ lại được ngắt đều đặn ở giữa dòng-> cách lặp lại ấy đã tạo âm điệu dìu dặt, vấn vương của lời ru.

- Giọng điệu trữ tình thể hiện đặc sắc tình cảm thiết tha, trìu mến của người mẹ Tà Ôi.

H: Người mẹ Tà Ôi đc m/t làm những công việc gì?

H: Mẹ làm việc trong h/c ntn?

H: Em nx ntn về công việc mẹ làm?

H: Công việc mẹ làm có ý nghĩa ntn?

H: T/g đã sử dụng biện pháp nt nào trong những câu thơ nói vè công việc của mẹ? T/d của những biện pháp nt ấy?

H: Từ đó h/ả ng mẹ Tà Ôi hiện lên ntn?

- Mỗi công việc của mẹ Tà Ôi gắn với một ước mơ và niềm tin của mẹ.

3. Phân tích

a. H/ả người mẹ Tà Ôi:

- Mẹ giã gạo nuôi bộ đội .

- Mẹ tỉa bắp góp lương thực cho k/c.

- Mẹ chuyển lán bảo vệ căn cứ.

- Mẹ tham gia chiến dịch.

→ Mẹ vừa địu con vừa làm việc.

→ Công việc nặng nhọc vất vả.

→ Mẹ làm việc để phục vụ bộ đội , k/c.

- Nghệ thật: Điệp khúc, so sánh, h/ả tương phản- “ Lưng núi...to... lưng mẹ... nhỏ”...⇒Gây ấn tượng về t/c công việc vất vả, nhọc nhằn và ý nghĩa công việc mẹ làm vì bộ đội vì buôn làng, vì cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc.

⇒ Người mẹ quyết tâm làm việc hết mình vì k/c, yêu con thương bộ đội và buôn làng.

H: Vậy trong khi làm việc mẹ thể hiện niềm tin và ước mơ gì?

b. Mong ước của ng mẹ Tà Ôi:

- Mẹ giã gạo → mơ gạo trắng.

→ con lớn khoẻ mạnh “ vung chày lún sân”

- Mẹ tỉa bắp → mơ bắp lên đều.

→ con lớn giỏi giang (phát mười Ka - lưi)

- Chuyển lán - giành trận cuối → mơ thấy BH → mơ con đc làm ng tự do (đất nước thống nhất).

H: Mẹ gửi gắm ước mơ của mình vào đâu?

H: Mẹ thể hiện niềm tin vào điều gì trong mỗi ước mơ?

- Mẹ gửi ước mơ vào lời hát ru, vào giấc mơ của con.

- Mẹ tin tưởng vào tương lai đất nc, mẹ tin con mẹ lớn lên sẽ mạnh giỏi, trở thành người lính chiến đấu vì nền độc lập và trở thành người dân của môt đất nước hoà bình( là ng tự do).

H: Để thể hiện niềm tin và ước mơ của mẹ nhà thơ đã thể hiện giọng điệu lời thơ ntn?

H: Em hiểu ntn về nd câu thơ:

“ Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”?

H: Qua các khúc hát ru t/c và khát vọng của ng mẹ có sự p/tr ntn?

H: Từ đó em thấy t/y thương con của ng mẹ Tà Ôi gắn với những t/c nào?

H: Qua đó em thấy t/g thể hiện thái độ t/c gì của nd ta từ ước mơ của ng mẹ Tà Ôi?

H: Em đcbồi dưỡng t/c gì sau khi học b/thơ?

- Giọng điệu: ngọt ngào, vang xa- thiết tha, trìu mến.

- H/ảnh mặt trời ở câu thơ thứ hai là h/ả ẩn dụ về em bé ⇒ con là mặt trời soi sáng sưởi ấm niềm tin, ước mơ và ý chí của mẹ trong c/s.

⇒ T/c và khát vọng của mẹ ngày càng lớn rộng hoà cùng với cuộc k/c gian khổ- hào hùng của d/t.

-T/y con của mẹ luôn gắn với t/y quê hương, đất nc.

⇒ Qua hình ảnh người mẹ Tà Ôi nhà thơ thể hiện tình yêu quê hương đất nước, ý chí chiến đấu cho độc lập tự do và khát vọng thống nhất đất nước của nhân dân ta.

⇒ Bồi dưỡng t/y quê hương đất nước,niềm tự hào d/t.Có thể hi sinh h/p riêng tư vì độc lập tự do.

HĐ3. HDHS tổng kết:

H: Nêu nhưng cảm nhận của em về nd và nghệ thuật bài thơ sau khi học?

- Gọi hs đọc ghi nhớ SGK

III. Tổng kết:

1. Nghệ thuật:

- Sáng tạo trong kết cấu khúc hát ru, tạo nên sự lặp lại giống như những giai điệu của lời ru, âm hưởng của lời ru

- NT ẩn dụ, tương phản., phóng đại.

- Liên tưởng độc đáo, diễn tưởng bằng những h/ả thơ có ý nghĩa biểu tượng.

2. Nội dung:

- Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ ngợi ca tình cảm thiết tha và cao đẹp của bà mẹ Tà Ôi dành cho con, cho quê hương, đất nước trong cuộc k/c chống Mĩ cứu nước

→ khát vọng thống nhất đất nước của nhân dân ta.

* Ghi nhớ SGK/T155