Giáo án bài Tổng kết từ vựng (luyện tập tổng hợp) - Giáo án Ngữ văn lớp 9

HĐ1: HDHS làm các bài tập luyện tập:

- HS đọc yêu cầu bài tập.

- So sánh 2 dị bản của câu ca dao.

H: Cho biết trong trường hợp này "Gật đầu" hay " Gật gù" thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt? Vì sao?

1. Bài tập 1(SGK )

- "Gật đầu" : cúi xuống rồi ngẩng lên ngay, thường để chào hỏi hay tỏ sự đồng ý (động từ).

- "Gật gù" Động từ, từ láy tượng hình (mô tả tư thế) gật nhẹ và nhiều lần, biểu thị thái độ đồng tình, tán thưởng.

⇒ Như vậy: gật gù thể hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt; tuy món ăn rất đạm bạc nhưng đôi vợ chồng nghèo ăn rất ngon miệng vì họ biết chia sẻ những niềm vui đơn sơ trong cuộc sống.

H: Nhận xét cách hiểu nghĩa từ ngữ của người vợ trong truyện cười sau.

? Vì sao người vợ lại hỏi như vậy.

2. Bài tập 2 (SGK 158)

- Chồng: → Đội này chỉ có một chân sút.

- Vợ → rõ khổ có 1 chân thì còn chơi bóng …

⇒ Người vợ không hiểu cách nói của người chồng: Nói theo nghĩa chuyển phương thức hoán dụ (lấy bộ phận chỉ toàn thể) nghĩa là cả đội bóng chỉ có một người giỏi ghi bàn. ở đây người vợ hiểu theo nghĩa gốc.

- HS đọc yêu cầu của bài tập.

H: Các từ : vai , miệng, chân, tay được dùng theo nghĩa gốc hay nghĩa chuyển…Phương thức ẩn dụ hay hoán dụ?

3. Bài tập 3: (SGK 159)

- Những từ được dùng theo nghĩa gốc: miệng, chân, tay.

- Những từ được dùng theo nghĩa chuyển.

   + Vai: phương thức hoán dụ.

   + đầu: phương thức ẩn dụ (phần mũi súng nơi đạn được thoát ra).

- HS đọc yêu cầu bài tập.

H: Vận dụng kiến thức đã học về trường từ vựng để phân tích cái hay trong cách dùng từ của bài thơ?

4. Bài tập 4(SGK 160)

- Nhóm từ : đỏ, xanh, hồng nằm cùng trường nghĩa.

- Nhóm từ: lửa, cháy, tro thuộc cùng trường từ vựng chỉ lửa và những sự vật, hiện tượng có quan hệ với lửa.

⇒ Các từ thuộc 2 trường từ vựng lại có quan hệ chặt chẽ với nhau. màu áo đỏ của cô gái thắp lên trong mắt chàng trai và bao người khác ngọn lửa. Ngọn lửa đó lan toả trong con người anh say đắm, ngất ngây.(đến mức có thể cháy thành tro) và lan ra cả không gian, làm không gian cũng biến sắc( Cây xanh …..theo hồng

→ Xây dựng được những hình ảnh gây ấn tượng mạnh mẽ vơí người đọc, qua đó thể hiện mạnh mẽ tình yêu mãnh liệt.

- 1HS đọc yêu cầu bài tập.

H: Tìm 5 VD về những sự vật, hiện tượng được gọi tên theo cách dựa vào đặc điểm riêng biệt của chúng.

5. Bài tập 5 (SGK 159)

- Các sự vật hiện tượng đó được gọi tên theo cách dùng từ ngữ có sẵn với một nội dung mới dựa vào đặc điểm của sự vật, hiện tượng được gọi tên.

- VD: chim lợn: là loài chim cú có tiếng kêu eng éc như lợn.

- Xe cút kít: xe thô sơ có một bánh gỗ 2 càng, do người sử dụng đẩy, khi chuyển động thường có tiếng kêu cút kít.

- Mực: Động vật sống ở biển, thân mềm, chân ở đầu có hình tua, có túi chứa chất lỏng đen như mực.

- Cá kiếm: Cá cảnh nhiệt đới cỡ nhỡ đuôi dài và nhọn như cái kiếm

- 1HS đọc đề bài.

- Đọc truyện cười.

H: Chi tiết nào trong truyện gây cười? Phê phán điều gì?

6. Bài tập 6: (SGK 160)

- Chi tiết gây cười: “Đừng … gọi bác sĩ, gọi cho bố ông đốc tờ!”

⇒ Phê phán thói sính dùng từ ngữ nước ngoài của ông bố sắp chết vẫn còn đòi gọi "đốc tờ"