Soạn bài Viết văn bản thuyết minh về một sự vật, hiện tượng trong tự nhiên - Kết nối tri thức

Với soạn bài Viết văn bản thuyết minh về một sự vật, hiện tượng trong tự nhiên trang 80, 81, 82, 83, 84, 85 Ngữ văn lớp 11 Kết nối tri thức sẽ giúp học sinh trả lời câu hỏi từ đó dễ dàng soạn văn 11.

Soạn bài Viết văn bản thuyết minh về một sự vật, hiện tượng trong tự nhiên - Kết nối tri thức

* Yêu cầu:

- Nêu rõ sự vật, hiện tượng trong tự nhiên được thuyết minh và cung cấp một số thông tin cơ bản, nổi bật về sự vật, hiện tượng đó.

- Làm sáng tỏ sự vật, hiện tượng trong tự nhiên theo trình tự khác phù hợp với đặc điểm của đối tượng được thuyết minh.

- Nêu được ý nghĩa của việc nhận thức đúng về sự vật, hiện tượng được thuyết minh.

- Sử dụng kết hợp trong văn bản thuyết minh một hay nhiều yếu tố như miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận.

* Phân tích bài viết tham khảo:

Văn bản: Những dãy đảo xa nằm nghe biển hát

1. Giới thiệu thông tin khái quát về biển đảo Việt Nam.

Việt Nam có khoảng 3000 hòn đảo, trong số đó nhiều nơi đã là địa bàn cư trú lâu đời của người Việt. 

Từ các miền đất nước trải dài từ ven biển đến khơi xa, hòn đảo chứa những cảnh quan du lịch trở thành điểm đến hấp dẫn cho du lịch biển Việt Nam. 

2. Giới thiệu đặc điểm những hòn đảo ở miền Bắc của nước ta.

Những hòn đảo ở miền Bắc của nước ta có đặc điểm địa chất độc đáo và có diện tích tương đối lớn.

3. Lồng ghép yếu tố miêu tả và biểu cảm.

- Yếu tố miêu tả: đảo Vĩnh Thực, vịnh Hạ Long và các đảo nổi tiếng khác ở miền Trung. 

- Yếu tố biểu cảm: sử dụng hình ảnh thơ của nhà thơ Chế Lan Viên. 

4. Giới thiệu đặc điểm của những hòn đảo ở miền Trung.

Vị trí: nằm ở đầu sóng ngọn gió 

Nằm ở duyên hải Trung Bộ 

Miền Trung là vùng biển vô cùng quan trọng khi trải dài trên nhiều vĩ độ, hướng thẳng ra biển Đông, với những hòn đảo trấn giữ vị trí tiền tiêu như: Cồn Cỏ, Lý Sơn, Cù Lao Chàm, Cù Lao Xanh, Phú Quý,... Đồng thời, hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa nối dài phạm vi chinh phục thiên nhiên của người Việt ở vùng biển khơi, nơi đã ghi dấu sự cư trú và khai thác sản vật của các thế hệ từ nhiều thế kỉ trước.

5. Lồng ghép yếu tố miêu tả và biểu cảm.

- Yếu tố miêu tả: 

+ Các hòn đảo ở ven biển miền Trung: hấp dẫn, đa dạng, là những hòn đảo lưu dấu các chuyến hải trình trong nhiều thế kỉ, những cuộc trục vớt từ các con tàu đắm trong quá khứ. 

+ Các hòn đảo ở Nam Trung Bộ: đa dạng về giá trị khai thác, miêu tả vịnh Vân Phong, đảo Điệp Sơn và các đảo, hòn, vịnh khác... 

- Yếu tố biểu cảm: sử dụng các từ ngữ bộc lộ sắc thái, cảm xúc. 

6. Giới thiệu đặc điểm của những hòn đảo ở miền Nam. 

 Nằm ở duyên hải Nam Bộ không có nhiều đảo gần bờ. 

- Sớm có mặt trong các văn bản của người phương Tây 

- Tiêu biểu đó là Côn Đảo. 

7. Lồng ghép yếu tố miêu tả và biểu cảm.

- Yếu tố miêu tả: 

+ Đảo Hòn Khoai và các đảo khác 

+ Tiêu biểu là Phú Quốc 

- Yếu tố biểu cảm: sử dụng các từ mang sắc thái biểu cảm. 

8. Khẳng định giá trị của biển đảo Việt Nam.

Mỗi hòn đảo mang một cá tính riêng biệt, lưu giữ những hoạt động văn hóa, ẩm thực và lối sống hấp dẫn du khách. 

Trả lời câu hỏi:

Câu 1 (trang 84 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Văn bản đã đề cập đến sự vật, hiện tượng gì? Những thông tin cơ bản nào được trình bày trong văn bản?

Trả lời:

Văn bản đã đề cập đến biển đảo Việt Nam 

Những thông tin được trình bày như sau: 

- Biển đảo miền Bắc 

- Biển đảo miền Trung 

- Biển đảo miền Nam

Câu 2. (trang 84 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Xác định hệ thống ý của văn bản. Tác giả đã cung cấp thông tin theo trình tự như thế nào?

Trả lời:

Giới thiệu khái quát về biển đảo Việt Nam 

Giới thiệu về những hòn đảo ở miền Bắc 

Giới thiệu về những hòn đảo ở miền Trung 

Giới thiệu về những hòn đảo ở miền Nam 

Khẳng định lại giá trị của biển đảo Việt Nam 

Câu 3 (trang 84 sgk Ngữ văn 11 Tập 2):  Tác giả đã lồng ghép yếu tố nào trong số các yếu tố miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận để chuyền tải các thông tin đến người đọc? Nêu tác dụng của yếu tố đó trong văn bản.

Trả lời:

Trong văn bản thuyết minh, tác giả đã lồng ghép yếu tố miêu tả và biểu cảm ở nhiều đoạn. Chẳng hạn, yếu tố biểu cảm thể hiện ngay tên các tiêu mục (chỗ nước trời lẫn sắc miền Bắc; đầu sóng ngọn gió miền Trung; những đảo ngọc miền Nam), ở sự liên tưởng tới câu thơ của Chế Lan Viên, ở những từ ngữ thể hiện tình cảm, thái độ của du khách khi đến những vùng đảo,... yếu tố miêu tả thể hiện ở những đoạn giới thiệu vị trí địa lí của những hòn đảo trải dài từ Bắc vào Nam. Bên cạnh đó, yếu tố tự sự cũng được sử dụng khi giới thiệu về sự xuất hiện của cư dân đảo. Việc lồng ghép yếu tố miêu tả, biểu cảm, tự sự giúp cho thông tin được chuyển tải đến người đọc một cách sinh động, hấp dẫn, thể hiện tình yêu và niềm tự hào của tác giả về biển đảo Việt Nam.

* Thực hành viết

1. Chuẩn bị viết

- Chọn đề tài thuyết minh.

- Tìm hiểu, quan sát, ghi chép, tập hợp những thông tin về đối tượng thuyết minh.

2. Tìm ý, lập dàn ý

Tìm ý

Đề bài: Thuyết minh về rừng Sác ở Cần Giờ.

Khi tìm ý, cần quan tâm tới các vấn đề sau:

- Sự vật, hiện tượng được đề cập đến là gì?

- Có thể cung cấp những thông tin về sự vật, hiện tượng được thuyết minh theo trình tự nào?

- Việc nhận thức đầy đủ về sự vật, hiện tượng được thuyết minh có ý nghĩa như thế nào đối với mỗi chúng ta?

Lập dàn ý

Mở bài	- Giới thiệu sự vật, hiện tượng trong tự nhiên được thuyết minh. - Nêu thông tin khái quát về sự vật, hiện tượng đó.
Thân bài	- Chọn lọc, sắp xếp và triển khai các ý đã tìm được theo một trình tự hợp lí, tùy thuộc vào định hướng cung câp thông tin của người viết. - Cần xác định yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận nào có thể đưa vào vị trí thích hợp để làm tăng hiệu quả biểu đạt và sức hấp dẫn của bài viết. - Cần dự kiến cả những phương tiện phi ngôn ngữ có thể  được sử dụng trong văn bản. (hình ảnh, số liệu, sơ đồ,...) giúp cho các nội dung thuyết minh được sinh động, hấp dẫn.
Kết bài	Khái quát ý nghĩa của sự vật, hiện tượng được đề cập, gợi mở những ý tưởng có thể tiếp nối.

Dàn ý cho đề bài: Thuyết minh về rừng Sác ở Cần Giờ.

a. Mở bài

Giới thiệu về Rừng Sác.

b. Thân bài

- Giới thiệu thông tin về Rừng Sác: Rừng sác Cần Giờ hay còn được gọi là Lâm viên Cần Giờ, gồm quần thể các loài động, thực vật điển hình của vùng ngập mặn. Tổng diện tích khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ là 75.740ha. Ngày 21/2/2000, UNESCO đã công nhận nơi đây là khu dự trữ sinh quyển thế giới.

- Giới thiệu Rừng Sác trong lịch sử dân tộc:

+ Cuối thế kỉ XVIII và đầu thế kỉ XIX, thuyền chiến của quân Nguyễn Ánh như lá tre đậu kín các luồng lạch và mặt cửa sông Cần Giờ.

+ Trong những năm dài kháng chiến chống Mỹ, rừng Sác – Cần Giờ là căn cứ địa của Đoàn 10 đặc công anh hùng.

- Rừng Sác ngày nay: cả một vùng rộng lớn rừng ngập mặn: 31 ngàn ha rừng với 175 loài thực vật, cùng với bảy con sông lớn vầ chằng chịt hàng trăm con rạch nuôi nấng, bảo tồn 700 loài khu hệ thủy sinh không xương sống; 130 loài khu hệ cá; chín loài lưỡng thể, ba mươi mốt loài bò sát,...

c. Kết bài

- Khái quát ý nghĩa của Rừng Sác

- Gợi mở những suy nghĩ cá nhân.

3. Viết

- Triển khai dàn ý thành các đoạn văn, sắp xếp các đoạn theo trình tự hợp lí.

- Kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận phù hợp.

- Chú ý sử dụng kết hợp bảng biểu, tranh ảnh,... phù hợp.

- Sử dụng ngôn ngữ diễn đạt mạch lạc, sáng rõ.

Bài viết tham khảo:

Nói đến rừng Sác là người ta nghĩ ngay đến Cần Giờ. Sác là tên chung của các loại cây rừng ngập mặn như đước, vẹt, dưng, dà… Giữa mênh mông rừng sác, tiếng bìm bịp rúc con nước lớn, con nước ròng, tiếng chim cúc cu gọi bạn tình, tiếng lá reo hòa cùng tiếng sóng vỗ, bao la mênh mông một màu xanh.

Về mặt địa lý, Cần Giờ là một phần đồng bồi Đồng Nai, có tên là Rừng Sác Gia Định, từng rộng đến 170.000ha, chiếm một phần ba diện tích rừng ngập mặn của cả nước.

Cuối thế kỉ XVIII và đầu thế kỉ XIX, thuyền chiến của quân Nguyễn Ánh như lá tre đậu kín các luồng lạch và mặt cửa sông Cần Giờ. Thuở ấy, rắn rết nhiều vô kể, cá sấu nối đuôi nha bơi lượn hàng đàn, chim trời hàng vạn con, chiều chiều đậu trắng xóa ngọn cây xanh, tiếng kêu vang động một vùng sông nước.

Trong những năm dài kháng chiến chống Mỹ, rừng Sác – Cần Giờ là căn cứ địa của Đoàn 10 đặc công anh hùng. Các chú, các cô đã dũng sĩ treo mình trong tán cây rừng, đã vùi mình trong bùn lầy, đã bơi lội trong dòng nước, ôm bom, vác súng, xuất quỷ nhập thần, đà hàng chục lần đốt cháy kho xăng Nhà Bè, đánh phá quân cảng Cát Lái, hàng trăm lần phục kích bắn cháy, bắn đắm tàu giặc trên bảy con sông chảy qua Cần Giờ. Các chúc, các cô đã đem chí khí, lòng quả cảm và xương máu của tuổi hai mươi để viết nên những trang sử, những chiến công hiển hách. Có bao chiến sĩ đã ngã xuống trong mưa bom bão đạn của Mỹ – Ngụy. Có nhiều cô gái đã bị cá sấu nuốt chửng trong những đêm phục kích giặc, đi tải đạn.

Đến thăm rừng Sác- Cần Giờ hôm nay, du khách nghiêng mình, cúi đầu thành kính thắp nén hương trên mộ các liệt sĩ anh hùng của Đoàn 10 đặc công,và nhẩm đọc những dòng này khắc trên Bia tưởng niệm:

860 anh hùng liệt sĩ Rừng Sác đã ra đi,

Lòng Tàu, Tuy Hạ, Nhà Bè đó

Khói lửa ngút trời sử sách ghi…

Giặc Mỹ xâm lược đã trút xuống rừng Sác – Cần Giờ một triệu gallons hợp chất độc hòng tiêu diệt lực lượng kháng chiến của ta. Sau năm 1975, cả một vùng rộng lớn rừng ngập mặn ở đây chỉ còn trơ lại đất hoàng hóa. Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã phải đổ biết bao công sức, mồ hôi và tiền của, suốt hơn 30 năm trời, kể từ năm 1979, mới phục hồi được hệ sinh thái rừng ngập mặn, để ngày nay có 31 ngàn ha rừng với 175 loài thực vật, cùng với bảy con sông lớn vầ chằng chịt hàng trăm con rạch nuôi nấng, bảo tồn 700 loài khu hệ thủy sinh không xương sống; 130 loài khu hệ cá; chín loài lưỡng thể, ba mươi mốt loài bò sát; bốn loài có vú của hệ sinh động vật có xương sống, trong đó có những loài quý hiếm được ghi vào Sách Đỏ. Huyện Cần Giờ chiếm 1/3 diện tích Thành phố Hồ Chí Minh đã được phủ màu xanh. Phục hồi rừng ngập mặn là chiến công vô cùng to lớn của nhân dân ta trong hòa bình tái thiết đất nước.

Đến thăm khu nghĩa trang rừng Sác – Cần Giờ ngày nay (2009), ta được hạnh ngộ một nhân chứng lịch sử và kháng chiến, một anh hùng của Đoàn 10 đặc công ngày xưa. Đó là ông Nguyễn Văn Tám, đã vào rừng đánh giặc từ năm 1958, lúc còn là một thiếu niên. Ông đã trải qua hàng trăm, hàng nghìn trận đánh ác liệt. Bao máu và nước mắt của ông đã đổ xuống. Ông đã nhiều lần ôm đồng đội tử thương bơi qua sông. Ông đã bao phen cùng đồng đội vào sinh ra tử đốt cháy kho xăng Nhà Bè, bắn cháy tàu chiến giặc trên sông Cần Giờ. Ông từng là Phó Chủ tịch huyện Cần Giờ bốn khóa liên tục, là người chỉ huy trồng lại 3.000 ha rừng đước đầu tiên. Và mấy năm nay, ông trở lại đời thường là hướng dẫn viên du lịch của Khu Di tích căn cứ Đoàn 10 đặc công Rừng Sác. Ngày nắng hya ngày mữa, du khách vẫn nhìn thấy ông Tám, người nhỏ, da ánh màu phèn mặn, bộ quân phục bạc màu, đi thắp từng nén hương lê từng tấm mồ người liệt sĩ, bởi ông "không dứt được rừng", "không xa rời được đồng đội đã hi sinh."

Nghiêng mình trước hương hồn các chiến sĩ anh hùng rừng Sác- Cần Giờ. Cúi đầu cảm phục ông Nguyễn Văn Tám, người anh hùng đoàn 10 đặc công rừng Sác. Nghe sóng vỗ trầm hùng, nghe gió thổi rừng cước reo, nghe cá quẫy và tiếng lao xao của đàn chim trời, ta mới thấm thía màu xanh của rừng Sác là màu xanh của tình nghĩa thủy chung, là màu xannh của niềm tin và hi vọng, màu xanh bất diệt, bền vững của giang sơn xứ sở muôn quý nghìn yêu.

4. Chỉnh sửa, hoàn thiện

- Đọc lại bài viết, đối chiếu với yêu cầu của kiểu bài và dàn ý đã lập để đảm bảo các ý được triển khai đầy đủ và theo trình tự phù hợp.

- Xem lại những đoạn, nội dung có yếu tố miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận trong bài viết để đảm bảo việc sử dụng các yếu tố đó là phù hợp, có hiệu quả trong việc thể hiện nội dung thông tin của bài viết.

- Rà soát để đảm bảo không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu, cách tổ chức văn bản.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 11 Kết nối tri thức hay nhất, ngắn gọn khác:

• Tranh biện về một vấn đề trong đời sống

• Củng cố, mở rộng trang 88

• Thực hành đọc: Ca nhạc ở Miệt Vườn

• Tri thức ngữ văn trang 93

• Bài ca ngất ngưởng

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 11 hay khác:

• Soạn văn 11 Kết nối tri thức (hay nhất)
• Soạn văn 11 Kết nối tri thức (ngắn nhất)
• Soạn Chuyên đề Văn 11 Kết nối tri thức
• Giải lớp 11 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 11 Chân trời sáng tạo (các môn học)
• Giải lớp 11 Cánh diều (các môn học)

---