Giáo án KHTN 7 Kết nối tri thức Bài 15: Năng lượng ánh sáng. Tia sáng, vùng tối

Hoạt động của GV và HS

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giao nhiệm vụ học sinh làm việc cặp đôi:Tự đọc sách giáo khoa tìm hiểu các loại chùm sáng và trả lời câu hỏi.

- Có mấy loại chùm sáng? Nêu tên gọi mỗi loại, vẽ hình biểu diễn mỗi loại? Nêu ví dụ chùm sáng song song, chùm sáng phân kì trong thực tế.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS hoạt động nhóm tìm hiểu SGK.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên một HS đại diện cho một nhóm trình bày, các nhóm khác bổ sung (nếu có).

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung.

- Giáo viên nhận xétvà chốt nội dung chùm sáng.

- GV thông báo quy ước biểu đường truyền ánh sáng bằng tia sáng, trình chiếu hình 15.5 SGK để trực quan hóa biểu diễn tia sáng.

II. Chùm sáng

1. Chùm sáng

Ánh sáng truyền đi trong không gian thành những chùm sáng. Các chùm sáng có hình dạng và kích thước khác nhau.

- Có 3 loại chùm sáng:

+ Chùm sáng song song: Là chùm sáng giới hạn bởi hai đường thẳng song song.

Ví dụ: Chùm đèn pha chiếu xa, chùm mặt trời qua kẽ lá.

+ Chùm sáng hội tụ: là chùm sáng được giới hạn bởi hai đường thẳng cắt nhau.

+ Chùm sáng phân kì: Là chùm sáng giới hạn bằng hai đường thẳng loe ra.

Ví dụ: Chùm sáng phát ra từ mặt trời, bóng đèn, ngọn nến.

2. Tia sáng

Tia sáng là đoạn thẳng có mũi tên chỉ hướng truyền của ánh sáng.

Đoạn thẳng có hướng SM biểu diễn một tia sáng.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

Câu 1: Hãy mô tả bóng của vật cản sáng trên màn chắn ở Hình 15.8a và giải thích tại sao có bóng đó?

Câu 2: Hãy mô tả bóng của vật cản sáng thu được trên màn chắn trong thí nghiệm ở Hình 15.9a

Câu 3: Hãy tìm thêm ví dụ về vùng tối do nguồn sáng hẹp và vùng tối do nguồn sáng rộng?

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV vẽ hình trên bảng (hoặc dung hình vẽ động trên máy tính) yêu cầu HS:

+ Quan sát từng tia sáng xuất hiện theo hình vẽ.

+ Gọi tên vùng tối, vùng tối không hoàn toàn trên hình vẽ.

+ Vẽ hình vào vở và giải thích.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Học sinh:

+ Quan sát từng tia sáng xuất hiện theo hình vẽ.

+ Gọi tên vùng tối, vùng tối không hoàn toàn trên hình vẽ.

+ Tự vẽ hình vào vở và giải thích

- Giáo viên: uốn nắn sửa chữa kịp thời sai xót của HS.

- Dự kiến sản phẩm: (bên cột nội dung)

*Báo cáo kết quả và thảo luận

Bên cột nội dung

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.

- Giáo viên nhận xét và chốt kiến .thức và ghi bảng.

Vẽ hình và giải thích vùng tối do nguồn sáng hẹp và nguồn sáng rộng:

MN vùng tối (hoàn toàn).

Giải thích:

Chùm sáng phân kì xuất phát từ nguồn sáng hẹp rọi vào vật cản sáng bị chặn lại, trên màn quan sát phần hoàn toàn không nhận được ánh sáng từ nguồn là vùng tối hoàn toàn (bóng đen). Phần còn lại trên màn được rọi sáng là vùng sáng. Biên giới giữa hai vùng tối và sáng rất rõ rệt, sắc nét.

Đối với nguồn sáng rộng thì phía sau vật cản, màn chắn vẫn nhận được một phần ánh sáng của nguồn sáng, nên trên màn chắn ngoài vùng tối hoàn toàn (bóng đen) vẫn có vùng tối không hoàn toàn (bóng mờ), tạo ra biên giới không rõ rệt giữa vùng tối và vùng sáng.

Hoạt động của GV và HS

Nội dung

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV phát phiếu học tập cho học sinh và yêu cầu HS làm việc cá nhân, hoàn thiện bài tập trong phiếu.

- GV yêu cầu HS làm việc nhóm, vẽ sơ đồ tư duy tổng hợp lại toàn bộ kiến thức của bài.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

- Học sinh:

+ Làm việc cá nhân hoàn thiện phiếu học tập.

+ Làm việc nhóm vẽ sơ đồ tư duy tổng hợp lại các kiến thức của bài.

- Giáo viên: uốn nắn sửa chữa kịp thời sai xót của HS.

- Dự kiến sản phẩm: (bên cột nội dung)

*Báo cáo kết quả và thảo luận

Bên cột nội dung.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- Học sinh nhận xét, bổ sung.

- Giáo viên nhận xét, đánh giá và chốt kiến thức đúng.

Đáp án phiếu học tập

Câu 1: D,

Câu 2: A,

Câu 3: B,

Câu 4: C,

Câu 5: A,

Câu 6: A: Đúng, B: Sai, C: Đúng, D: Đúng, E: Sai

Câu 7: B,

Câu 8: B,

Câu 9: C,

Câu 10: A,

Câu 11: B,

Câu 12: D,

Câu 13: B,

Câu 14: A

SƠ ĐỒ TƯ DUY

PHIẾU HỌC TẬP

Câu 1: Năng lượng ánh sáng có thể chuyển hóa thành các dạng năng lượng nào?

A. Điện năng

B. Nhiệt năng

C. Quang năng

D. Tất cả đều đúng

Câu 2: Điền từ còn thiếu vào chỗ trống trong câu sau đây:

Ánh sáng phát ra từ nguồn sáng và truyền trong không gian thành những…

A. Chùm sáng

B. Ánh sáng

C. Tia sáng

D. Năng lượng

Câu 3: Có mấy loại chùm sáng thường gặp. Đó là các chùm sáng nào?

A. Có hai loại chùm sáng: chùm sáng song song và chùm sáng giao nhau

B. Có 3 loại chùm sáng: chùm sáng song song, chùm sáng hội tụ, chùm sáng phân kỳ.

C. Có 2 loại chùm sáng: chùm sáng song song và chùm sáng phân kỳ

D. Có 3 loại chùm sáng: chùm sáng song song, chùm sáng giao nhau, chùm sáng phân kỳ.

Câu 4: Người ta quy ước vẽ chùm sáng như thế nào?

A. Quy ước vẽ chùm sáng bằng hai đoạn thẳng giới hạn chùm sáng.

B. Quy ước vẽ chùm sáng bằng hai mũi tên chỉ đường truyền của ánh sáng.

C. Quy ước vẽ chùm sáng bằng hai đoạn thẳng giới hạn chùm sáng, có mũi tên chỉ đường truyền của ánh sáng.

D. Quy ước vẽ chùm sáng bằng các đoạn thẳng có sự giới hạn.

Câu 5: Chọn đáp án sai:

A. Quy ước biểu diễn đường truyền của ánh sáng bằng một đoạn thẳng gọi là tia sáng.

B. Có 3 loại chùm sáng: chùm sáng song song, chùm sáng hội tụ, chùm sáng phân kỳ.

C. Quy ước vẽ chùm sáng bằng hai đoạn thẳng giới hạn chùm sáng, có mũi tên chỉ đường truyền của ánh sáng.

D. Ánh sáng phát ra từ nguồn sáng và truyền trong không gian thành những chùm sáng.

Câu 6: Các phát biểu sau, phát biểu nào là đúng, phát biểu nào là sai?

A. Vùng tối nằm ở phía sau vật cản, không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới.

B. Ánh sáng không mang năng lượng.

C. Tia sáng là đoạn thẳng có mũi tên chỉ hướng truyền của ánh sáng.

D. Trong không khí, đôi khi ánh sáng truyền đi theo đường cong.

E. Khi xảy ra hiện tượng nhật thực, tất cả mọi nơi trên Trái Đất đều quan sát được.

Câu 7: Chùm sáng nào sau đây được coi là mô hình tia sáng?

A. Chùm sáng phát ra từ mặt trời.

B. Chùm sáng phát ra từ một bút laser.

C. Chùm sáng phát ra từ đèn pin.

D. Chùm sáng phát ra từ đèn ống.

Câu 8: Dụng cụ thí nghiệm thu năng lượng ánh sáng chuyển hoá thành điện
năng, gồm:

A. pin quang điện, bóng đèn LED, dây nối.

B. đèn pin, pin quang điện, điện kế, dây nối.

C. đèn pin, pin quang điện, bóng đèn LED.

D. pin quang điện, dây nói.

Câu 9:Chùm ánh sáng phát ra từ đèn pha xe máy khi chiếu xa là chùm ánh sáng

A. hội tụ.

B. phân kì.

C. song song.

D. Cả A, B, c đểu sai.

Câu 10: Máy tính cầm tay sử dụng năng lượng mặt trời đã chuyển hoá năng lượng
ánh sáng thành

A. điện năng.

B. nhiệt năng.

C. hoá năng.

D. cơ năng.

Câu 11: Hình 15.1 biểu diễn một tia sáng truyền trong không khí, mũi tên cho ta biết:

A. Màu sắc của ánh sáng

B. Hướng truyền của ánh sáng

C. Tốc độ truyền ánh sáng

D. Độ mạnh yếu của ánh sáng

Câu 12: Một vật cản được đặt trong khoảng giữa một bóng điện dây tóc đang sáng và một màn chắn. Kích thước của bóng nửa tối thay đổi như thế nào khi đưa vật cản lại gần màn chắn hơn?

A. Tăng lên.

B. Giảm đi.

C. Không thay đổi.

D. Lúc đầu tăng lên, sau giảm đi.

Câu 13: Yếu tố quyết định tạo bóng nửa tối là:

A. Ánh sáng không mạnh lắm.

B. Nguồn sáng to.

C. Màn chắn ở xa nguồn.

D. Màn chắn ở gần nguồn.

Câu 14: Thế nào là bóng tối?

A. Là vùng không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới.

B. Là vùng chỉ nhận được một phần ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới

C. Là vùng nhận được ánh sáng từ nguồn sáng truyền tới

D. Là vùng nằm phía trước vật cản.

*Chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS vận dụng kiến thức đã học giải thích hiện tượng nhật thực toàn phần, một phần.

*Thực hiện nhiệm vụ học tập

HS thực hiện theo yêu cầu của giáo viên.

*Báo cáo kết quả và thảo luận

GV gọi ngẫu nhiên 3 HS lần lượt trình bày ý kiến cá nhân.

*Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

GV chốt lại ý kiến đúng.

Khi Mặt Trời, Mặt Trăng, Trái Đất thẳng hàng thì phía sau Mặt Trăng xuất hiện vùng tối và vùng tối không hoàn toàn. Đứng trên Trái Đất, ở chỗ vùng tối, không nhìn thấy Mặt Trời, đó là vùng có nhật thực toàn phần; ở chỗ vùng tối không hoàn toàn, nhìn thấy một phần Mặt Trời, đó là vùng có nhật thực một phần.