Giáo án bài Thực hành tiếng Việt trang 23 Tập 2 - Chân trời sáng tạo

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

Giáo viên cho HS thực hiện nhắc lại phần tri thức ngữ văn

+ Xác định yêu cầu nhận diện hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường.

+ Trình bày tác dụng của: Hình thức đảo trật tự từ, mở rộng khả năng kết hợp của từ, hiện tượng tách biệt.

- HS nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ

- HS nghe và đặt câu hỏi liên quan đến bài học.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- HS trình bày sản phẩm thảo luận

- GV gọi hs nhận xét, bổ sung câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức → Ghi lên bảng.

I. Tìm hiểu chung

1. Yêu cầu nhận diện hiện tượng phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường

- Phải nắm vững những quy ước ngôn ngữ có tính chuẩn mực của tiếng Việt.

- Biết thực hiện việc đối chiếu, so sánh các phương án sử dụng ngôn ngữ khác nhau.

2. Tác dụng

- Hình thức đảo trật tự từ: Tăng sức biểu cảm.

- Mở rộng khả năng kết hợp của từ: Tăng hiệu quả diễn đạt.

- Hiện tượng tách biệt: Bộc lộ cảm xúc.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đưa câu hỏi:

Câu 1 (trang 23 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 2 – Chân trời sáng tạo):

Tìm hiện tượng đảo trật tự từ ngữ trong các trường hợp sau và phân tích tác dụng của hiện tượng này

a. Cây hình nhà mình đăng trí

Bỏ quên năm ngoài màu hoa

Năm nay buổi chừng hối tiếc

Ra hoa nhiều gấp đôi ba

(Trần Lê Văn, Hơi sức của cây)

b. Nhưng trên mặt biển, ùn ùn từ đâu đến – dân chài bảo từ Thủy phủ đùn lên – một đám suơng mù dày đặc, mang vị mặn và hơi lạnh thấm thía.

(Bùi Hiển, Chiều sương)

Câu 2 (trang 23 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 2 – Chân trời sáng tạo):

Chỉ ra hiện tượng mở rộng khả năng kết hợp của từ trong các đoạn trích sau và phân tích tác dụng biểu đạt của những cách diễn đạt này

a. Nắng đã vàng hanh như phấn bay,

Đã nghe tiếng sếu vọng sông gày..

Trước sân mây trắng về đông lắm.

Em ở xa nhà, em có hay

(Vũ Quần Phương, Nắng đã hanh rồi)

b. Vào một chiều trung tuần tháng Giêng, chàng trai ấy lang thang trong những ngõ hẻm làng. Chàng đi không mục đích, hồn lặng thấm cái êm ả lắng tự vòm trời trắng hơi biêng biếc như dát bạc, cái êm ả của những cuối ngày thôn dã.

(Bùi Hiển, Chiều sương)

Câu 1 (trang 23 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 2 – Chân trời sáng tạo):

a. Hiện tượng đảo trật tự từ ngữ “Bỏ quên năm ngoái mùa hoa” (trật tự thông thường là “Bỏ quên mùa hoa năm ngoái”). Tác dụng: Làm cho cách diễn đạt giàu sức biểu cảm hơn, đồng thời cũng giàu nhạc tính hơn.

b. Hiện tượng đảo trật tự từ ngữ: “ùn ùn từ đâu đến – dân chài bảo từ Thuỷ phủ đùn lên – một đám sương mù dày đặc, mang vị mặn và hơi lạnh thấm thía” (trật tự thông thường là “một đám sương mù dày đặc, mang vị mặn và hơi lạnh thấm thía từ đầu ùn ùn đến – dẫn chài bảo từ Thủy phủ đùn lên”).

Câu 2 (trang 23 sgk Ngữ văn lớp 11 Tập 2 – Chân trời sáng tạo):

a. Trong ngữ liệu này, “sông”, “mây trắng” được hình dung như con người nên có cách kết hợp: “sông gày”, “mây trắng về đông lắm. Những cách kết hợp từ này phá vỡ quy tắc kết hợp từ thông thường, tạo ra hình ảnh thơ độc đáo, mới lạ, gây ấn tượng và khơi gợi cảm xúc cho người đọc.

b. Trong ngữ liệu b, cách kết hợp “hơi biêng biếc” phá vỡ quy tắc kết hợp từ thông thường, làm cho cách diễn đạt độc đáo, mới lạ và gây ấn tượng cho người đọc. Bình thường, từ láy “biêng biếc” không thể kết hợp được với những từ ngữ chỉ mức độ như: hơi, rất, quá, lắm,... nhưng trong ngữ cảnh này, cách diễn đạt “hơi biêng biếc” lại tỏ ra rất hoà hợp với “vòm trời trắng”, với “cái êm ả của không gian.