Giáo án bài Phương pháp thuyết minh - Giáo án Ngữ văn lớp 10

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

GV HD HS tìm hiểu mục I.

I. Tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh

- Vai trò của phương pháp thuyết minh?

- Vai trò của phương pháp thuyết minh: là điều kiện cần thiết để hoàn thành tốt một bài văn thuyết minh.

- Mối quan hệ giữa phương pháp thuyết minh và mục đích thuyết minh?

- Mối quan hệ giữa phương pháp thuyết minh và mục đích thuyết minh:

+ Phương pháp thuyết minh phục vụ mục đích thuyết minh.

+ Mục đích thuyết minh được hiện thực hóa thành bài văn thông qua các phương pháp thuyết minh.

GV HD HS tìm hiểu mục II.

Gv nhận xét, bổ sung khẳng định đáp án.

II. Một số phương pháp thuyết minh

1. Ôn tập các phương pháp thuyết minh đã học

- Đoạn 1 có mục đích thuyết minh : công lao tiến cử người tài giỏi cho đất nước của Trần Quốc Tuấn.

a. Đoạn 1

- Phương pháp thuyết minh: liệt kê, giải thích.

- Tác dụng: đảm bảo tính chuẩn xác và tính thuyết phục của văn bản thuyết minh.

- Đoạn 2 có mục đích thuyết minh: nguyên nhân thay đổi bút danh của Ba-sô.

b. Đoạn 2

- Phương pháp thuyết minh: phân tích, giải thích.

- Tác dụng: cung cấp những hiểu biết mới bất ngờ, thú vị.

- Đoạn 3 có mục đích thuyết minh: giúp người đọc hiểu về cấu tạo tế bào.

c. Đoạn 3

- Phương pháp thuyết minh: nêu số liệu và so sánh

- Tác dụng: thuyết phục, hấp dẫn, gây ấn tượng mạnh với sự tiếp nhận của người đọc.

- Đoạn 4 có mục đích thuyết minh: giúp người đọc hiểu về nhạc cụ của điệu hát trống quân (một loại hình nghệ thuật dân gian).

d. Đoạn 4

- Phương pháp thuyết minh: phân tích, giải thích.

- Tác dụng: cung cấp những hiểu biết mới, thú vị.

Hs đọc và trả lời các câu hỏi trong sgk.

Gv nhận xét, bổ sung: Câu văn “Ba-sô là bút danh” ko phải là cách thuyết minh bằng định nghĩa. Vì thông tin “là bút danh” ko nêu lên được những đặc điểm bản chất giúp người đọc phân biệt Ba-sô với các nhà thơ, nhà văn khác.

Hs đọc và thảo luận trả lời các câu hỏi trong sgk.

Gv nhận xét, khẳng định đáp án.

2. Tìm hiểu thêm một số phương pháp thuyết minh:

a. Thuyết minh bằng cách chú thích

- Căn cứ vào đâu để quyết định nên chọn phương pháp thuyết minh nào trong bài nói (viết) của mình?

- VD phương pháp định nghĩa:

+ Cá là loài động vật có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây, thở bằng mang.

+ Nguyễn Du là đại thi hào dân tộc và Truyện Kiều của ông là một kiệt tác.

- VD phương pháp chú thích:

+ Cá là loài động vật ở dưới nước.

+ Nguyễn Du là nhà thơ.

+ Tên Hiệu của Nguyễn Du là Thanh Hiên.

- Các mục đích vận dụng phương pháp thuyết minh của bài văn thuyết minh?

b. Thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân- kết quả

- Mục đích (1) : niềm say mê cây chuối của Ba-sô là chủ yếu. Vì nó cho thấy “chân dung tâm hồn” của thi sĩ.

- Quan hệ nhân- quả : từ niềm say mê cây chuối dẫn đến kết quả thi sĩ đã lấy bút danh là Ba-sô.

→ Các ý được trình bày hợp lí, sinh động, bất ngờ và thú vị.

GV HD HS tìm hiểu mục III.

Hs đọc và thảo luận làm bài tập.

Gv nhận xét, bổ sung:

Ngoài sự vận dụng phối hợp các phương pháp thuyết minh trên, tác giả còn vận dụng yếu tố miêu tả hấp dẫn: Với cánh môi cong lượn như gót hài...đang bay lượn.

III. Yêu cầu đối với việc vận dụng phương pháp thuyết minh

5. Căn cứ vào mục đích thuyết minh để lựa chọn phương pháp thuyết minh phù hợp.

2. Mục đích vận dụng phương pháp thuyết minh :

- Cung cấp thông tin đầy đủ, khách quan về đối tượng được thuyết minh.

- Giúp người đọc (nghe) tiếp nhận dễ dàng, hứng thú.

* Ghi nhớ : Sgk.

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV yêu cầu HS làm bài tập 1.

HS làm bài, trình bày.

GV chuẩn xác kiến thức.

1. Các phương pháp thuyết minh :

- Chú thích : Hoa lan được người phương Đông…

- Phân tích, giải thích : Họ lan…mục.

- Dùng số liệu : chỉ riêng 10 loài hoa của chi lan Hài Vệ Nữ…

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

- Gv giao 3 đề tài cho 3 tổ, yêu cầu dưới lớp viết ra giấy, gọi 3 hs lên bảng viết

- Viết 1 đoạn văn ngắn ( 7- 10 dòng):

+ Giới thiệu về di tích lịch sử văn hóa ở địa phương.

+ Giới thiệu về cuộc đời Nguyễn Trãi.