Giáo án Văn 10 bài Phương pháp thuyết minh

Tìm hiểu tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh

GV: Qua ví dụ 2 em rút ra kết luận gì về tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh?

HS: Trả lời

GV: Gợi ý

I. Tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh

- Muốn viết được văn bản thuyết minh cần phải có tri thức và nhu cầu.

- Phương pháp thuyết minh có vai trò quan trọng, chúng hiện thực hóa tri thức và nhu cầu thành bài văn.

- Mục đích thuyết minh và phương pháp thuyết minh có mối quan hệ chặt chẽ.

Tìm hiểu một số phương pháp thuyết minh

GV: Em hãy nhắc lại một số phương pháp thuyết minh đã học ?

HS trả lời

Gv hoàn thiện

Thảo luận nhóm, sử dụng kĩ thuật khăn phủ bàn. HS chia 4 nhóm thảo luận câu hỏi:

Xác định phương pháp thuyết minh và phân tích tác dụng của từng phương pháp trong việc làm cho sự vật hay hiện tượng được thuyết minh càng thêm chuẩn xác, sinh động và hấp dẫn:

- Nhóm 1: Văn bản a

- Nhóm 2: Văn bản b

- Nhóm 3: Văn bản c

- Nhóm 4: Văn bản d

HS: Thảo luận theo nhóm, trả lời

GV: Nhận xét, gợi ý

Kết luận: Trong một bài văn thuyết minh, có thể kết hợp sử dụng nhiều phương pháp thuyết minh để làm cho bài văn thêm sinh động, hấp dẫn.

GV: Trong hai câu sau, câu nào tác giả đã thuyết minh bằng cách định nghĩa:

a) Baso là bút danh

b) Baso là một thi sĩ nổi tiếng

Tại sao không thể cho rằng tác giả câu Baso là bút danh đã thuyết minh bằng phương pháp định nghĩa ?

HS: Thảo luận, trả lời

GV: Gợi ý - Câu Baso là bút danh không nêu lên được những đặc điểm bản chất giúp người đọc phân biệt được Baso với các nhà thơ, nhà văn khác.

Dẫn ví dụ:

VD phương pháp định nghĩa:

+ Cá là loài động vật có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây, thở bằng mang.

+ Nguyễn Du là đại thi hào dân tộc và Truyện Kiều của ông là một kiệt tác.

- VD phương pháp chú thích:

+ Cá là loài động vật ở dưới nước.

+ Nguyễn Du là nhà thơ.

+ Tên Hiệu của Nguyễn Du là Thanh Hiên.

HS đọc ví dụ trang 50 SGK và trả lời câu hỏi và rút ra nhận xét chung

Câu 1: Theo em, trong hai mục đích (1) và (2), mục đích nào là chủ yếu? Vì sao?

Gợi ý: Trong hai mục đích đã nêu thì mục đích (1) là chủ yếu vì đấy mới chính là bức “chân dung tâm hồn” của thi sĩ Baso.

Câu 2: Các ý của đoạn văn có quan hệ nhân quả với nhau không? Nếu có thì đâu là nguyên nhân, đâu là kết quả?

Gợi ý: Các ý trong đoạn văn có quan hệ nhân – quả với nhau vì từ niềm say mê cây chuối (nguyên nhân) mới dẫn đến việc ra đời bút danh Baso (kết quả).

Câu 3: Nhận xét về nghệ thuật trình bày các ý? Gợi ý: Các ý được trình bày hợp lí, sinh động và bất ngờ thú vị.

GV: Từ tìm hiểu các ví dụ, em rút ra yêu cầu đối với việc vận dụng phương pháp thuyết minh

HS: Trả lời

GV: Chốt ý

II. Một số phương pháp thuyết minh

1. Ôn tập các phương pháp thuyết minh đã học.

- PP nêu định nghĩa

- PP liệt kê

- PP nêu ví dụ

- PP dùng số liệu

- PP so sánh

- PP phân loại, phân tích

a. Đoạn 1:

- Phương pháp thuyết minh: liệt kê, giải thích.

- Tác dụng: đảm bảo tính chân thực lịch sử và tính thuyết phục của văn bản thuyết minh.

b. Đoạn 2:

- Phương pháp thuyết minh: phân tích, giải thích.

- Tác dụng: cung cấp những hiểu biết mới bất ngờ, thú vị.

c. Đoạn 3:

- Phương pháp thuyết minh: nêu số liệu và so sánh

Tác dụng: thuyết phục, hấp dẫn, gây ấn tượng mạnh với sự tiếp nhận của người đọc.

d. Đoạn 4:

- Phương pháp thuyết minh: phân tích, giải thích.

- Tác dụng: cung cấp những hiểu biết mới, thú vị.

2. Tìm hiểu thêm một số phương pháp thuyết minh

a) Thuyết minh bằng cách chú thích

- Ví dụ:

- Nhận xét:

b) Thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân kết quả

* Ví dụ:

* Nhận xét:

- Phương pháp thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân – kết quả mang tính quy nạp, từ hiện tượng mang nguyên nhân mà dẫn đến kết luận, kết quả.

- Tác dụng của phương pháp này là làm cho đối tượng thuyết minh được thể hiện cụ thể, sinh động hấp dẫn và tăng thêm những hiểu biết mới mẻ thú vị cho người đọc

III. Yêu cầu đối với việc vận dụng phương pháp thuyết minh

- Không xa rời mục đích thuyết minh.

- Làm nổi bật bản chất và đặc trưng của sự vật hiện tượng.

- Làm cho người đọc (người nghe) tiếp nhận dễ dàng và hứng thú.

HS làm bài theo nhóm

Trình bày

GV nhận xét, gợi ý:

1. Mục đích thuyết minh của đoạn văn:Trình bày nội dung chính của Tam quốc diễn nghĩa.

2. Tác giả đã dùng những phương pháp thuyết minh: PP chú thích, PP giải thích, PP liệt kê…

3. Tác dụng: Thuyết minh rõ và tạo sự hấp dẫn chuẩn xác cho văn bản, khiến người đọc thích thú với tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa

IV- Luyện tập

Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi:

“Tam quốc diễn nghĩa ra đời vào đầu thời Minh (1368-1644), gồm 120 hồi, kể chuyện một nước chia ba gọi là “cát cứ phân tranh” trong gần 100 năm của nước Trung Quốc thời cổ. Đó là cuộc phân tranh giữa ba tập đoàn phong kiến quân phiệt: Ngụy – do Tào Tháo cầm đầu, chiếm giữ phía bắc từ Trường Giang trở lên nên gọi là Bắc Ngụy; Thục – do Lưu Bị cầm đầu, chiếm giữ phía tây nam nên gọi là Tây Thục; Ngô – do Tôn Quyền cầm đầu, chiếm giữ phía đông nam nên gọi là Đông Ngô.” (Trang 74 SGK Ngữ Văn 10 tập II)

1 . Mục đích thuyết minh của đoạn văn là gì?

2. Tác giả đã dùng những phương pháp thuyết minh nào để thực hiện mục đích thuyết minh?

3. Tác dụng của những phương pháp thuyết minh đó?