Giáo án Địa Lí 10 Bài 17: Thổ nhưỡng quyển. Các nhân tố hình thành thổ nhưỡng

Hoạt động 1: Tìm hiểu thổ nhưỡng (HS làm việc cá nhân 11 phút)

1. Mục tiêu:

- Kiến thức: Hiểu được thổ nhưỡng là gì, độ phì của đất, thổ nhưỡng quyển

- Kĩ năng: HS nhận biết được đâu là độ phì tự nhiên, đâu là độ phì nhân tạo

2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học: Cá nhân, phát vấn

3. Các bước hoạt động:

Hoạt động 1: Tìm hiểu thổ nhưỡng (HS làm việc cá nhân 11 phút)

Bước 1: GV cho HS xem mẫu đất của địa phương, yêu cầu HS trả lời: thế nào là thổ nhưỡng, độ phì thỏ nhưỡng, thổ nhưỡng quyển là gì?

Bước 2: HS trả lời GV chuẩn kiến thức yêu cầu HS ghi nhớ

* Đất được hình thành từ các chất vô cơ và hữu cơ, do tác động của các nhân tố tự nhiên.

* Mở rộng: Độ phì tự nhiên, độ phì nhân tạo.

I. Thổ nhưỡng

- Thổ nhưỡng (đất) là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa, được đặc trưng bởi độ phì.

- Độ phì của đất: Là khả năng cung cấp nhiệt, khí, nước các chất dinh dưỡng cần thiết cho thực vật sinh trưởng và phát triển.

- Thổ nhưỡng quyển là lớp vỏ chứa vật chất tơi xốp nằm ở bề mặt lục địa, nơi tiếp xúc với khí quyển, thạch quyển, sinh quyển.

Hoạt động 2: Tìm hiểu các nhân tố hình thành đất (HS làm việc nhóm 30 phút)

1. Mục tiêu:

- Kiến thức: Hiểu được các nhân tố hình thành đất, khái niệm đá mẹ, tác động của các nhân tố

- Kĩ năng: HS phân tích được tác động của các các nhân tố đến việc hình thành đất

2. Phương pháp/kĩ thuật dạy học: Thảo luận nhóm

3. Các bước hoạt động:

Hoạt động 2: Tìm hiểu các nhân tố hình thành đất (HS làm việc nhóm 30 phút)

Bước 1: GV sơ qua các nhân tố hình thành đất, chia nhóm

 + Nhóm 1, 2: tìm hiểu nhân tố đá mẹ, khí hậu

 + Nhóm 3, 4: sinh vật, địa hình

 + Nhóm 5, 6: thời gian, con người

* Các nhóm trình bày ảnh hưởng của từng nhân tố và câu hỏi SGK

Bước 2: Gọi đại diện trình bày từng nhân tố, các nhóm khác bổ sung, giáo viên chuẩn kiến thức.

* Câu 1 (T64): Đất hình thành từ đá mac ma ba dơ như đá vôi và đá ba dan có màu nâu đỏ, nhiều chất dinh dưỡng.

* Câu 2 (T64): dựa vào hình 13.2, 14.1, 19.2 để trả lời: các kiểu khí hậu khác nhau có đất khác nhau:

 + Khí hậu ôn đới: Đất pốtzôn, đất đen.

 + Nhiệt đới: Feralit, phù sa.

* Câu 3 (T64): SV cung cấp chất hữu cơ, hình thành lớp mùn trong đất.

* Đất ở miền khí hậu nào già, trẻ: Ở miền nhiệt đới, cận nhiệt già nhất, vì quá trình hình thành của chúng không bị gián đoạn, ở miền cực và ôn đới trẻ vì mới được hình thành sau thời kì băng hà (đệ tứ) cách đây chưa đến 1,5 triệu năm.

* Tích hợp : BVMT

Thổ nhưỡng là một thành phần của tự nhiên, có vai trò quan trọng đối với hoạt động sản xuất và con người, trong quá trình canh tác con người có thể làm thay đổi tính chất đất:(tích cực, tiêu cực)

- Tích cực: Nâng cao độ phì.

- Tiêu cực: Đốt rừng làm nương rẫy.

- Liên hệ địa phương.

II. Các nhân tố hình thành đất

1. Đá mẹ

Là những sản phẩm phong hóa từ đá gốc, cung cấp chất vô cơ cho đất, quyết định thành phần cơ giới, khoáng vật, ảnh hưởng trực tiếp tính chất lí, hóa của đất.

2. Khí hậu

- Ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành đất thông qua nhiệt - ẩm

 + Đá gốc → bị phá hủy → đất

 + Nhiệt, ẩm ảnh hưởng đến sự hòa tan, rửa trôi, tích tụ vật chất.

- Khí hậu ảnh hưởng gián tiếp qua tác động: khí hậu → sinh vật → đất.

3. Sinh vật

- TV: Cung cấp vật chất hữu cơ, rễ phá hủy đá.

- Vi sinh vật: Phân giải xác súc vật tạo mùn.

- Động vật: sống trong đất là biến đổi tính chất đất (giun, kiến mối).

4. Địa hình

- Địa hình dốc: đất bị xói mòn, tầng phong hóa mỏng.

- Địa hình bằng phẳng: bồi tụ là chủ yếu , tầng phong hóa dày.

- Địa hình: Ảnh hưởng đến khí hậu → vành đai dất khác nhau theo độ cao.

5. Thời gian

- Thời gian hình thành đất là tuổi đất.

- Tuổi của đất là nhân tố biểu thị thời gian tác động của các yếu tố hình thành đất dài hay ngắn, còn thể hiện cường độ của các quá trình tác động đó:

 + Vùng nhiệt đới, cận nhiệt: đất nhiều tuổi.

 + Vùng ôn đới, cực: đất ít tuổi.

6. Con người

- Hoạt động tích cực: nâng độ phì cho đất, chống xói mòn.

- Hoạt động tiêu cực: đốt rừng làm nương rẫy, xói mòn đất.