Giáo án bài Tổng quan văn học Việt Nam (tiết 1) - Giáo án Ngữ văn lớp 10

- Em hiểu thế nào là tổng quan văn học Việt Nam?

I. Các bộ phận hợp thành của văn học Việt Nam.

GV: ? Hãy cho biết bố cục bài “ Tổng quan VHVN” gồm mấy phần? Mỗi phần nêu lên những vấn đề gì của văn học?

- Ngoài phần đặt vấn đề “Trải qua… tinh thần ấy” bài “Tổng quan…” được chia làm 3 phần lớn:

- Các bộ phận hợp thành của VHVN

- Quá trình phát triển của VH viết VN

- Con người VN qua VH

GV ? Phần đặt vấn đề giới thiệu điều gì?

HS đọc phần I (Sgk-5)

GV yêu cầu học sinh lên bảng vẽ sơ đồ các bộ phận hợp thành của VHVN?

→ Gọi học sinh khác nhận xét, bổ sung.

→ GV kết luận

? Trình bày hiểu biết về VHDG? (ra đời từ bao giờ? có đặc điểm gì về thể loại?..)

1. Văn học dân gian:

+, Ra đời rất sớm (công xã nguyên thủy), con người chưa có chữ viết, cách cảm cách nghĩ còn hồn nhiên...

+, Lực lượng sáng tác: tập thể nhân dân lao động → tính truyền miệng.

+, Thể loại: thần thoại, sử thi, cổ tích, truyền thuyết…

? Vhọc viết có gì khác so với VHDG?

2. Văn học viết:

+,Thế kỉ X phát triển, được ghi lại bằng chữ viết (Hán, Nôm, Quốc ngữ).

+, Lực lượng sáng tác : trí thức → mang dấu ấn cá nhân, tác giả.

+, Thể loại:

. X → XIX (VHTĐại): VH chữ Hán (văn xuôi, thơ, văn biền ngẫu), VH chữ Nôm (thơ, văn biền ngẫu).

. Từ đầu XX đến nay (VHHĐại): VH viết bằng chữ quốc ngữ: tự sự, trữ tình, kịch.

Hs theo dõi phần tiểu dẫn SGK và trả lời câu hỏi:

- Cách nhìn nhận, đánh giá một cách tổng quát những nét lớn của văn học Việt Nam.

? Quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam được chia làm mấy thời kì?

- Vhọc viết VN: 2 thời kì

+ VH từ tkỉ X → XIX(VHTĐại)

+ VH từ đầu tkỉ XX → CMT8/45

+ VH từ sau CMT8/45 → hết tkỉ XX VHHĐại.

II. Quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam.

Thời kì VHTĐại có đặc điểm gì nổi bật? Lấy d/chứng minh họa cụ thể?

1. Văn học trung đại( X → hết XIX)

- Nội dung: cảm hứng yêu nước (gắn với tư tưởng trung quân), cảm hứng nhân đạo

? Vì sao vhọc từ tkỉ X đến hết XIX có sự ảnh hưởng của VHTQuốc? ảnh hưởng ntnào?

Tồn tại: bối cảnh xã hội phong kiến → vhọc chịu ảnh hưởng của luồng tư tưởng phương Đông( đặc biệt TQuốc)

? Kể tên tác giả, tác phẩm tiêu biểu?

- Hình thức: Chữ Hán → đạt nhiều thành tựu.

Chữ Nôm: thơ Hồ Xuân Hương, Nguyễn Trãi…

- Tư tưởng: Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo…( Truyện Kiều, Lục Vân Tiên- ( nam nữ thụ thụ bất thân, tam tòng tứ đức, trai thời trung hiếu làm đầu, trung quân ái quốc…)

? Em có suy nghĩ gì về sự phát triển VH Nôm của VHTĐ?

(→ Sự phát triển của văn học Nôm gắn liền với những truyền thống lớn nhất của VHTĐ đó là lòng yêu nước, tinh thần nhân đạo,tính hiện thực, đồng thời phản ánh quá trình dân tộc hóa và dân chủ hóa phát triển cao).

?Tại sao VHVN từ đầu thế kỉ XX đến nay lại được gọi là văn học hiện đại?

(→ phát triển trong thời đại mà quan hệ sản xuất chủ yếu dựa vào hiện đại hóa. Mặt khác những luồng tư tưởng tiến bộ của văn hóa phương Tây đã thay đổi cách cảm, cách nghĩ, cách nhận thức, cách nói của con người Việt Nam).

2.Văn học hiện đại( từ đầu thế kỉ XX đến hết thế kỉ XX)

? Sự đổi mới ấy được biểu hiện cụ thể ra sao?Lấy d/chứng minh họa?

- Tản Đà: Mười mấy năm xưa ngọn bút lông

Xác xơ chẳng bợn chút hơi đồng

Bây giờ anh đổi lông ra sắt

Cách kiếm ăn đời có nhọn không

- Buổi giao thời: cũ – mới tranh nhau, Á- Âu lẫn lộn:

+, Nào có ra gì cái chữ Nho

Ông Nghè, ông Cống cũng…

+, Ông Nghè, ông Cống tan mây …

Đứng lại nơi đây một tú tài

+, Bài “Ông đồ”( VĐLiên)

- Trích nhận định của Lưu Trọng Lư: “Phương Tây bây giờ đã đi đến chỗ sâu nhất trong hồn ta…”.

- Về tác giả: xuất hiện đội ngũ nhà văn, nhà thơ chuyên nghiệp, lấy việc viết văn, sáng tác thơ làm nghề nghiệp.

- Về hình thức: chữ quốc ngữ (chữ Hán- Nôm thất thế).

- Về đời sống văn học: nhờ có báo chí và kĩ thuật in ấn hiện đại → tác phẩm VH đi vào đời sống nhanh hơn, mqhệ giữa độc giả- tác giả mật thiết hơn.

- Về thể loại: xuất hiện thơ mới, tiểu thuyết, kịch nói…

- Về thi pháp: xuất hiện hệ thống thi pháp mới.

+, VHTĐại: ước lệ, tượng trưng, khuôn mẫu (Truyện Kiều- Nguyễn Du), tính phi ngã.

+, VHHĐại: tả thực, chi tiết (Chí Phèo - NCao), tính bản ngã (cái tôi được đề cao - XDiệu: Ta là một..)

? Những thành tựu đạt được của văn học thời kì này?

-Thành tựu nổi bật:

+, VH yêu nước và cách mạng gắn liền với công cuộc giải phóng dân tộc.

+, Thể loại: phong phú, đa dạng.

Tác giả

Tập thể nhân dân lao động

Cá nhân trí thức

Phương thức sáng tác và lưu truyền

Tập thể và truyền miệng trong dân gian (kể, hát, nói, diễn)

Viết, văn bản, đọc, sách, báo, in ấn, tủ sách, thư viện…

Chữ viết

Chữ quốc ngữ ghi chép sưu tầm văn học dân gian

Chữ Hán, chữ Nôm, chữ quốc ngữ

Đặc trưng

Tập thể, truyền miệng, thực hành trong sinh hoạt cộng đồng

Tính cá nhân, mang dấu ấn cá nhân sáng tạo

Hệ thống thể loại

Tự sự dân gian (thần thoại, truyền thuyết, cổ tích…), trữ tình dân gian (ca dao), sân khấu dân gian (chèo, rối…)

Tự sự trung đại, hiện đại, trữ tình trung đại, hiện đại, sân khấu trung đại và hiện đại.

- Ra đời từ thời Bắc thuộc, phát triển từ thế kỉ X.

- Chịu ảnh hưởng Trung Hoa nhưng vẫn đậm bản sắc hiện thực, tài hoa, tâm hồn và tính cách Việt Nam.

- Đọc theo âm Hán Việt

- Chữ ghi âm tiếng Việt từ chữ Hán do người Việt tạo ra từ thế kỉ XIII.

- Phát triển, xuất hiện nhiều tác giả, tác phẩm có giá trị.

- Chữ quốc ngữ ghi âm tiếng Việt bằng hệ thống chữ cái La-tinh.

- Phát triển từ đầu thế kỉ XX tạo thành văn học hiện đại Việt Nam.