Giáo án bài Tổng quan văn học Việt Nam (tiết 2) - Giáo án Ngữ văn lớp 10

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

III. Con người Việt Nam qua văn học

1. Con người VNam trong quan hệ với thế giới tự nhiên.

GV dẫn dắt: Lịch sử văn học của bất cứ dân tộc nào đều là lịch sử tâm hồn của dân tộc đó.

“ Văn học là nhân học. Con người là đối tượng phản ánh… trong nhiều mối quan hệ đa dạng”. Đó là những mối quan hệ nào?

? Kể tên một số tác phẩm đã học trong chương trình phản ánh mối quan hệ ấy?

Ví Dụ: Truyền thuyết “Sơn Tinh – Thủy Tinh”

Ca dao về tình yêu quê hương đất nước.

Thơ Nguyễn Trãi, Hồ Chí Minh…

- Trong quan hệ với thế giới tự nhiên:

+, nhận thức, cải tạo, chinh phục tự nhiên (thần thoại, truyền thuyết)

+, thiên nhiên là bạn.

+, hình thành tình yêu thiên nhiên.

+,từ tình yêu thiên nhiên hình thành các hình tượng nghệ thuật.

Vdụ: .Thuyền về có nhớ bến chăng?

Bến thì một dạ…

. Mới ra tù tập leo núi( HCM)

Từ đó rút ra nhận xét gì?

? Tại sao chủ nghĩa yêu nước lại trở thành một trong những nội dung quan trọng và nổi bật nhất của văn học viết Việt Nam ?

2. Con người Việt Nam trong quan hệ quốc gia, dân tộc.

? Có mối quan hệ như thế nào? Biểu hiện ra sao? D/chứng.

- Dòng văn học yêu nước nổi bật và xuyên suốt lịch sử văn học Việt Nam vì : sớm ý thức xây dựng quốc gia độc lập, tự chủ; do vị trí địa lí đặc biệt, đất nước ta đã phải nhiều lần đấu tranh với ngoại xâm để giành và giữ vững nền độc lập ấy.

- Tinh thần yêu nước (sợi chỉ đỏ): tình yêu quê hương, tự hào về truyền thống văn hóa, lịch sử, ý chí căm thù quân xâm lược, dám hi sinh vì độc lập - tự do…

? Một trong những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam là gì? Nó được biểu hiện cụ thể như thế nào qua thơ văn?

Vdụ : Nam quốc sơn hà; Bình Ngô đại cáo; Hịch tướng sĩ…

→ Nhìn thẳng vào thực tại với tinh thần phê phán và cải tạo xã hội là một truyền thống lớn của VHVN.

3. Con người Việt Nam trong quan hệ xã hội.

- Lòng nhân đạo, tình yêu thương con người → tiền đề quan trọng cho sự hình thành chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa nhân đạo trong văn học.

Vdụ : Bình Ngô đại cáo (Nguyễn Trãi)

Truyện Kiều (Nguyễn Du)

? Những biểu hiện nội dung của điều này trong văn học là gì ?

- Tố cáo, phê phán các thế lực chuyên quyền và bày tỏ sự thông cảm với những người dân bị áp bức.

- Mơ ước về một xã hội công bằng, tốt đẹp.

- Nhận thức, phê phán, cải tạo xã hội.

4. Con người Việt Nam và ý thức về bản thân.

- Xu hướng chung: xây dựng đạo lí làm người với nhiều phẩm chất tốt đẹp: nhân ái, thủy chung, tình nghĩa, vị tha, đức hi sinh…

- Trong hoàn cảnh đấu tranh chống ngoại xâm, cải tạo thiên nhiên khắc nghiệt, con người Việt Nam thường đề cao ý thức cộng đồng, nhân vật trung tâm thường nổi bật ý thức trách nhiệm xã hội, hi sinh cái tôi cá nhân

- Trong hoàn cảnh khác, cái tôi cá nhân được đề cao (thế kỉ XVIII, giai đoạn 1930-1945). Con người nghĩ đến quyền sống cá nhân, quyền hưởng tình yêu tự do, hạnh phúc, ý nghĩa cuộc sống trần thế

? Những điểm cần ghi nhớ qua bài học?

-> Gọi hsinh đọc phần ghi nhớ .

IV. Tổng kết.

- Ghi nhớ (sgk)

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

GV hướng dẫn học sinh làm BT

- Cho biết:

V. Bài tập.

a, Tên một vài tác phẩm thể hiện lòng yêu nước.

a, Tên một vài tác phẩm thể hiện lòng yêu nước :

Nam quốc sơn hà, Bình Ngô đại cáo, Làng….

b, Tên một vài tác phẩm có nội dung phê phán xã hội phong kiến, thực dân nửa phong kiến…

b, Tên một vài tác phẩm có nội dung phê phán xã hội phong kiến, thực dân nửa phong kiến :

Tắt đèn, Lão Hạc…

c, Một vài câu ca dao, bài thơ về tình yêu

c, Một vài câu ca dao, bài thơ về tình yêu:

- Thuyền về có nhớ bến chăng….

- Mình về có nhớ ta chăng…

- Khăn thương nhớ ai…

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

Chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo thấm nhuần trong các tác phẩm nào sau đây ? Trình bày những biểu hiện cụ thể ?

Hịch tướng sĩ, Bình Ngô đại cáo, Truyện Kiều, Bài thơ về tiểu đội xe không kính…

HS thảo luận nhóm, phân loại tác phẩm và chỉ ra những biểu hiện cụ thể ở từng tác phẩm.