Giáo án bài Văn bản - Giáo án Ngữ văn lớp 10

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

I. Khái niệm, đặc điểm.

1. Khảo sát ngữ liệu.( Sgk – 23 )

GV gọi học sinh đọc ngữ liệu.

? Mỗi văn bản trên được người nói (viết) tạo ra trong loại hoạt động nào?

- Văn bản: HĐGT bằng ngôn ngữ.

? Để đáp ứng nhu cầu gì?

- Nhu cầu: trao đổi kinh nghiệm sống, trao đổi tình cảm và thông tin chính trị – xã hội.

? Nhận xét về dung lượng (số câu) ở mỗi văn bản?

- Dung lượng: 1 câu, nhiều câu.

? Mỗi văn bản trên đề cập đến nội dung gì? Nội dung đó có được triển khai nhất quán trong toàn bộ văn bản không? Phân tích cụ thể?( → GV hướng dẫn học sinh căn cứ vào dấu hiệu ngôn từ, hình ảnh, qhệ giữa các câu, các đoạn… để phân tích).

- Nội dung giao tiếp:

+, Văn bản 1: hoàn cảnh sống có thể tác động đến nhân cách con người theo hướng tích cực , tiêu cực.

+, Vbản 2: số phận đáng thương của người phụ nữ trong XH cũ.

- Văn bản 3 được tổ chức theo kết cấu như thế nào? Về hình thức có dấu hiệu mở đầu và kết thúc ra sao? (mở đầu bằng tiêu đề và kết thúc bằng dấu (!)

+, VBản 3: kêu gọi toàn dân đứng lên k/chiến chống Pháp.( Bố cục 3 phần: mở đầu → nêu lí do…, thân bài → nêu nhiệm vụ cụ thể, kết bài → kđịnh quyết tâm chiến đấu và sự tất thắng…).

? Mục đích của những văn bản trên?

- Mục đích giao tiếp:

+,Vbản 1: nhắc nhở 1 kinh nghiệm sống.

+, Vbản 2: nêu 1 hiện tượng trong đời sống để mọi người cùng suy ngẫm.

+, Vbản 3: kêu gọi thống nhất ý chí và hành động.

? Qua tìm hiểu ngữ liệu hãy rút ra khái niệm và đặc điểm của vbản?

Hs trả lời → GV gọi hsinh khác đọc phần ghi nhớ

2. Nhận xét:

* Khái niệm , đặc điểm của vbản ( ghi nhớ Sgk – 24).

- Văn bản là sản phẩm của hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ,gồm một câu hay nhiều câu, nhiều đoạn.

Đặc điểm văn bản :

- Văn bản bao giờ cũng tập trung nhất quán vào một chủ đề và triển khai chủ đề đó một cách trọn vẹn.

- Các câu trong văn bản có sự liên kết với nhau chặt chẽ bằng các liên từ và liên kết về mặt nội dung. Đồng thời, cả văn bản còn phải đư¬ợc xây dung theo một kết cấu mạch lạc, rõ ràng.

- Mỗi văn bản th¬ường hư¬ớng vào thực hiện một mục đích giao tiếp nhất định.

- Mỗi văn bản có những dấu hiệu hình thức riêng biểu hiện tính hoàn chỉnh về mặt nội dung:

GV yêu cầu hsinh quan sát lại 3 văn bản trên.

II. Các loại văn bản.

? So sánh 3 văn bản trên với 1 bài học trong sgk thuộc môn Toán, Hóa…hoặc so sánh với 1 lá đơn xin nghỉ học trên các phương diện sau:

- Phạm vi sử dụng của mỗi loại văn bản trong HĐGT?

1. Khảo sát ngữ liệu.

a. Phạm vi sử dụng:

+,Vbản 1,2: lĩnh vực gtiếp có tính nghệ thuật.

+, Vbản 3: lĩnh vực gtiếp về chính trị.

+, Vbản sgk môn Toán: lĩnh vực gtiếp khoa học.

+, Đơn từ: lĩnh vực hành chính.

- Mục đích giao tiếp cơ bản của mỗi loại vbản?

b. Mục đích giao tiếp:

- Văn bản 2: Bộc lộ cảm xúc.

- Văn bản 3: kêu gọi toàn dân kháng chiến.

- Văn bản SGK: truyền thụ kiến thức khoa học.

- Đơn từ và giấy khai sinh: Trình bày ý kiến, nguyện vọng.

- Từ ngữ sử dụng?

c. Từ ngữ:

Văn bản (1) đề cập đến một kinh nghiệm trong cuộc sống (nhất là việc giao kết bạn bè)

Văn bản (2) nói đến thân phận của người phụ nữ trong xã hội cũ,

Văn bản (3) đề cập tới một vấn đề chính trị (kêu gọi mọi người đứng lên chống Pháp). Các vấn đề này đều được triển khai nhất quán trong từng văn bản.

Văn bản (2) và (3) có nhiều câu nhưng chúng có quan hệ ý nghĩa rất rõ ràng và được liên kết với nhau một cách chặt chẽ (bằng ý nghĩa hoặc bằng các liên từ).

- Cách kết cấu và trình bày ở mỗi loại văn bản?

d. Kết cấu:

Ở văn bản (2), mỗi cặp câu lục bát tạo thành một ý và các ý này được trình bày theo thứ tự "sự việc" (hai sự so sánh,ví von). Hai cặp câu này vừa liên kết với nhau bằng ý nghĩa, vừa liên kết với nhau bằng phép lặp từ ("thân em"). Ở văn bản (3), dấu hiệu về sự mạch lạc còn được nhận ra qua hình thức kết cấu 3 phần : Mở bài, thân bài và kết bài.

- Mở bài : Gồm phần tiêu đề và câu "Hỡi đồng bào toàn quốc!".

- Thân bài : tiếp theo đến "… thắng lợi nhất định về dân tộc ta!".

- Kết bài : Phần còn lại.

G: Nhìn lại ngữ liệu, hãy cho biết chúng ta đã tìm hiểu được những kiểu văn bản nào? ( Văn bản: nghệ thuật, chính luận, khoa học, hành chính)

?Trường hợp có việc đột xuất ko kịp viết đơn xin phép mà muốn nhờ bạn, em sẽ nói ntnào?

? Lĩnh vực giao tiếp của ngôn ngữ ấy?

GV đọc cho hsinh nghe 1 bản tin ATGT và yêu cầu xác định xem văn bản đó thường gặp ở đâu, thuộc kiểu văn bản nào?

? Qua hệ thống ngữ liệu hãy cho biết theo lĩnh vực và mục đích giao tiếp người ta phân loại văn bản như thế nào?

Gọi HS đọc ghi nhớ.

2. Nhận xét

* Ghi nhớ ( Sgk – 25 )

Hoạt động 3. Hoạt động thực hành

III. Luyện tập.

GV cho HS làm bài tập.

Yêu cầu 1 hsinh lên bảng làm, dưới lớp làm vào vở  gọi hs nhận xét về nội dung, hình thức  G bổ sung, cho điểm

Bài 1. Trắc nghiệm

Nối tên văn bản với các loại văn bản tương ứng:

Tên văn bản: Loại văn bản

a, Thư viết cho bạn a, VBNThuật

b, Hóa đơn điện b, VBKHọc

c, Tổng quan VHVN. c, VBBChí

d, Bánh trôi nước. d, VBCLuận

e, TNĐLập. e, VBSHoạt

g, Mục: Người tốt.. g, VBHChính

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

GV cho HS làm bài tập.

Viết một lá đơn xin nghỉ học.

HS làm việc cá nhân, trình bày trước lớp.

GV gọi HS khác nhận xét, sau đó chuẩn xác kiến thức, cho điểm.

Bài 2.

Yêu cầu : đúng hình thức của một lá đơn xin nghỉ học, nội dung hợp lí, từ ngữ sử dụng đúng phong cách ngôn ngữ hành chính.