Giáo án bài Chiến thắng Mtao-Mxây (tiết 1) - Giáo án Ngữ văn lớp 10

Hoạt động 2. Hình thành kiến thức mới

I. Tìm hiểu chung

1. Thể loại

GV hướng dẫn HS tìm hiểu chung về thể loại sử thi.

- Nêu định nghĩa thể loại sử thi dân gian Việt Nam? (kiểm tra tích hợp với bài “khái quát VHDG Việt Nam’’)

a.Khái niệm:

(Học sinh nêu kiến thức đã học ở bài trước)

-Là các tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, sử dụng ngôn từ có vần, nhịp, xây dựng các hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để kể về một hay nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.

Dựa vào “Tiểu dẫn”, hãy nêu một số điểm cơ bản của sử thi dân gian Việt Nam

b.Một số đặc điểm:

-Là thành tựu của các dân tộc thiểu số Việt Nam(chưa tìm thấy sử thi của người Kinh)

-Điểm phân biệt hai loại sử thi dân gian Việt Nam?

-Có hai loại : sử thi thần thoại và sử thi anh hùng

-Hãy tóm tắt nội dung cơ bản của sử thi Đăm Săn?

2.Tóm tắt sử thi Đăm Săn : SGK

? Nêu vị trí đoạn trích

Cho 1 học sinh đọc- hướng dẫn đọc diễn cảm: giọng điệu hào sảng, nhịp nhàng, âm tiết rõ nét

3.Vị trí đoạn trích: (ở phần đầu tác phẩm)

-Bị Mtao Mxây lừa lúc vắng nhà,cướp phá buôn,cướp vợ Hơ Nhị

-Đăm Săn tổ chức đánh trả.

- Đoạn trích kể về cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây. Đăm Săn chiến thắng, cứu được vợ và thu phục được dân làng của tù trưởng Mtao Mxây.

-Giáo viên nhận xét, điều chỉnh cho học sinh về cách đọc- Có thể đọc mẫu một đoạn ngắn.

Chú thích ở sách giáo khoa- học sinh đã phải đọc kỹ khi chuẩn bị bài- giáo viên chỉ giải thích thêm khi cần thiết.

4. Đọc – chú thích đoạn trích

-Đọc đoạn trích (chọn đoạn giao tranh)

- Phân bố cục của đoạn trích?

5. Bố cục

- Các đoạn nhỏ:

+ Tả cảnh nhà Mtao Mxây: Đăm Săn thách đấu, nói khích để Mtao MXây ra khỏi nhà.

+ Tả trận đánh giữa hai người.

+ Đăm Săn dẫn tôi tớ của mình và của Mtao Mxây về bản mở tiệc lớn, đánh chiêng ăn mừng chiến thắng.

+ Hình ảnh oai hùng, dũng mãnh của người anh hùng Đăm Săn.

- HS nêu đại ý đoạn trích?

⇒ Đại ý: Miêu tả cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây. Cuối cùng, Đăm Săn đã chiến thắng, trở thành tù trưởng giàu có và hùng cường đồng thời thể hiện niềm tự hào của dân làng về người anh hùng Đămsăn

GV có thể kẻ bảng ra làm 2 phần để hs dễ theo dõi

II. Đọc hiểu văn bản

1.Hình ảnh Đăm Săn và Mtao Mxây trong cuộc chiến

- Nguyên nhân: ĐS khiêu chiến vì MM cướp vợ của chàng.

⇒ Trọng danh dự cá nhân, cộng đồng; gắn bó với hạnh phúc gia đình; bộ tộc.

? Phân tích hình ảnh Đăm Săn trong lúc khiêu chiến?(lời nói, tư thế, thái độ)

a.Lúc khiêu chiến:

ĐĂM SĂN: - ta thách nhà ngươi

- Xuống! Xuống!

- ta sẽ lấy cái sàn hiên…bổ đôi…

- sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi…

⇒ Một tư thế đàng hoàng, tự tin, chủ động, một thái độ dứt khoát, quyết liệt.

-So sánh với hình ảnh Mtao Mxây?(lời nói thái độ)

(các chi tiết tiêu biểu)

MTAO MXÂY:- ta không xuống đâu…

- ngươi không được đâm ta…

- ta sợ ngươi đâm ta…

- dáng tần ngần do dự…

⇒ Một thái độ do dự, thiếu tự tin, nhát sợ trước Đăm Săn

b.Lúc giao tranh:

ĐĂM SĂN:

một lần xốc tới chàng vượt một đồi

tranh…

chạy vun vút …

múa trên cao, gió như bão

phá tan chuồng lợn

đâm phập-cắt đầu bêu…

MTAO MXÂY:

múa khiên: kêu lạch xạch như quả mướp khô

bước cao, bước thấp…

tháo chạy, tránh chuồng lợn…

ngã lăn quay, bị chặt đầu

Nhận xét khái quát hình ảnh Đăm Săn?

*Hình tượng Đăm Săn : mang vẻ đẹp dũng mãnh, kỳ vĩ, sức mạnh siêu phàm, tầm vóc thần linh- hội tụ sức mạnh cộng đồng. Đây cũng là ước mơ, khát vọng của cộng đồng có được người anh hùng chiến thắng mọi thế lực…

Nhận xét đặc điểm câu văn ở các chi tiết trên?( từ ngữ, hình ảnh, nhạc điệu)

*Ngôn ngữ : giàu hình ảnh, từ ngữ có ấn tượng mạnh,động từ mạnh, nhịp điệu vừa cân đối vừa hào hùng.Phép trùng điệp, trùng lặp trong tổ chức câu. Phép phóng đại, so sánh ở mức độ kỳ vĩ với sức mạnh của thiên nhiên, thần linh…

? Chiến thắng của Đăm Săn mang lại những điều gì?

2.Ý nghĩa của cuộc giao tranh và chiến thắng của Đăm Săn

*Kết quả:

- Giải thoát cho vợ (không được chú tâm miêu tả)

- Thu phục nô lệ, của cải, mở rộng đất đai

Kết qủa ấy có ý nghĩa gì?

*ý nghĩa:

- Trọng danh dự, bảo vệ hạnh phúc gia đình

- Mang lại sự phồn thịnh, lớn mạnh cho cộng đồng

- Khát vọng cuộc sống bình yên

? Phân tích cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và nô lệ của Mtao Mxâyđể thấy được thái độ đối với cuộc chiến và người anh hùng?

*Thái độ của cộng đồng đối với cuộc chiến và người anh hùng:

- Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và nô lệ : 3 lần hỏi , 3lần đáp( một nhà, tất cả các nhà, mỗi nhà)

+ các nô lệ tự nguyện đi theo, mang theo của cải

+ tuân phục tuyệt đối với cá nhân anh hùng

→ Thể hiện sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng và cộng đồng : sau cuộc chiến, họ sống trong cùng một nhóm đông hơn, giàu mạnh hơn

? Họ đi theo ĐS có phải vì sợ chàng không?

Lòng yêu mến, ngưỡng mộ người anh hùng, ý chí thống nhất của toàn thể cộng đồng- ý thức dân tộc.

? Thái độ của dân làng Đăm Săn đối với chàng?

- Dân làng Đăm Săn đối với chiến thắng của tù trưởng:

+ Lời nghệ nhân: bà con xem…(điệp khúc)- tự hào, kiêu hãnh

+ Cảnh ăn mừng tưng bừng, tiệc tùng linh đình.

- Các tù trưởng khác cũng ngưỡng mộ, chúc mừng

Niềm vui mừng ,phấn khởi, tự hào,đấy là chiến thắng của chính họ. Ca ngợi tù trưởng anh hùng của mình.

HS thảo luận, trả lời.

GV chuẩn xác kiến thức.

Hiệp 1

- Khích, thách Mxây múa trước

- Bình tĩnh, thản nhiên

Múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô, tự xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ (chủ quan, ngạo mạn)

Hiệp 2

- Đamsan múa trước: múa khiên vừa khoẻ, vừa đẹp (vượt đồi tranh, đồi lồ ô, chạy vun vút qua phía đông, phía tây...)

- Nhai được miếng trầu của vợ ⇒ mạnh hơn

- Hoảng hốt trốn chạy bước cao bước thấp (yếu sức)

- Chém trượt, chỉ trúng chão cột trâu

- Cầu cứu Hơ Nhị

Hiệp 3

- Đamsan múa, đuổi đánh, đâm trúng kẻ thù nhưng không thủng ⇒ cầu cứu thần linh

- Chạy, vừa chạy vừa chống đỡ

Hiệp 4

- Được ông Trời mách kế

- Đuổi theo

- Giết chết kẻ thù

- Vùng chạy cùng đường, xin tha mạng

- Bị giết