Giáo án bài Cảnh khuya, Rằm tháng giêng

HĐ1. Cảnh Khuya

HD đọc và tìm hiểu chú thích:

- GV hướng dẫn đọc.

- GV đọc mẫu yêu cầu đọc

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc:

- Ngắt nhịp: C1: 3/4, C2,3 4/3, C4: 2/5

=>Giọng đọc chậm rãi, thanh thản.

H:Nêu những hiểu biết của em về Chủ tịch Hồ Chí Minh?

2. Chú thích:

a. Tác giả:

- HCM (1890- 1969) là vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc VN, một danh nhân văn hoá thế giới, một nhà thơ lớn của dân tộc.

H: Hoàn cảnh ra đời của bài thơ?

b.Tác phẩm:

- Bài thơ được Bác Hồ Viết ở chiến khu Việt Bắc, trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946- 1954)

b. Từ khó: SGK

HĐ2. HD đọc tìm hiểu văn bản:

H: Bài thơ được viết theo kiểu văn bản nào? Thể loại nào?

II. Tìm hiểu văn bản.

1.Kiểu văn bản: Biểu cảm( thơ trữ tình hiện đại)

- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt

? Có thể triển khai theo bố cục nào?

2. Bố cục:

- 2 câu đầu: Vẻ đẹp của cảnh rừng trong đêm trăng.

- 2 câu cuối: Tình yêu thiên nhiên, yêu nước.

Đọc diễn cảm 2 câu thơ đầu

3. Phân tích:

a) Hai câu thơ đầu:Vẻ đẹp của cảnh rừng trong đêm trăng.

"Tiếng suối trong như tiếng hát xa

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa"

? Ở đâu câu 1 tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật nào? Tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó?

? Tìm đọc thuộc những câu thơ khác tả tiếng suối và so sánh với câu thơ của Bác?

Câu 1:

- Nghệ thuật:

+ So sánh:Tiếng suối trong như tiếng hát xa của con người.

-> Tác dụng: Tiếng suối (thiên nhiên) trở nên gần gũi, thân mật như con người, giống như con người trẻ trung, trong trẻo đầy sức sống

+ Lấy động để tả tĩnh: Tiếng suối xa diễn tả cảnh đêm khuya tĩnh lặng, thanh bình.

H: Em hãy chỉ ra vẻ đẹp của hình ảnh trong câu thơ thứ 2? (sử dụng điệp từ nào? tác dụng?)

? Qua câu thơ này hãy liên tưởng đến những câu thơ mà em biết bằng cách viết tương tự?

“Trăng dài nguyệt, nguyệt in một tấm/ Nguyệt lồng hoa, hoa thắm từng bông/ Nguyệt hoa, hoa nguyệt trùng trùng/ Trước hoa dưới nguyệt trong lòng xiết đau”

(Đ.T Điểm: Chinh p.n.khúc)

Câu 2:

- Điệp từ "lồng" => bức tranh rừng vừa có vẻ đẹp nhiều tầng lớp: cao – thấp - sáng – tối hoà hợp quấn quýt; đường nét hình khối đa dạng vừa tạo nên vẻ đẹp lung linh, huyền ảo chỗ đậm , chỗ nhạt:

=> Bóng cây cổ thụ vươn cao, toả rộng lấp loáng ánh trăng.

=> Bóng lá, bóng cây, bóng trăng in vào

khóm hoa, in lên mặt đất thành những hình bông hoa trăng dệt thêu như gấm.

=> Câu thơ thể hiện vẻ đẹp hình ảnh => trong thơ có hoạ.

? Em có nhận xét gì về bức tranh thiên nhiên cảnh rừng VB?

=> Cảnh núi rừng VB trong đêm trăng thật đẹp và thơ mộng.

- HS đọc câu thơ cuối

H: câu thơ thứ 3 có vai trò gì?

b. Hai câu thơ cuối:

"Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ

Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà"

+ Câu 3: Vai trò chuyển ý:

+ Nửa trước khép lại ý của hai câu đầu

+ Nửa sau mở ra ý của câu cuối

H:Tác giả sử dụng điệp ngữ nào ở 2 câu này? Tác dụng của việc sử dụng điệp ngữ đó?

- Điệp ngữ : “chưa ngủ”, ( điệp bắc cầu)

- T/d:

+ Thể hiện chất nghệ sĩ trong tâm hồn HCM. (chưa ngủ vì say mê cảnh đẹp)

+ Làm nổi bật nỗi niềm trằn trọc của Người

"Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà" Ngườì lo cho dân cho nước - liên hệ lịch sử).

? Theo em vì sao Bác chưa ngủ?

- Đọc những câu thơ của Bác về những đêm không ngủ?

" Đêm nay... HCM( Minh Huệ)

? Qua đó em hiểu gì về Bác?

Gv: Chất thép - chất tình, nghệ sĩ - chiến sĩ:

+ Yêu thiên nhiên, yêu trăng.

+ Luôn yêu nước, lo cho sự nghiệp CM.

- Chất cổ điển:

+ Thể thơ tứ tuyệt.

+ H/a: Trăng.

- Chất hiện đại:

+ Tinh thần yêu nước, ý chí CM, niềm lạc quan CM.

+ Ngôn ngữ giản dị, gợi cảm.

H: Em có nhận xét gì về con người HCM và phong cách thơ của Người thông qua 2 câu thơ cuối?

=> Hai câu thơ cuối bộc lộ vẻ đẹp về chiều sâu tâm trạng của tác giả: đó là niềm say mê cảnh thiên nhiên và nỗi lo việc nước. Hai nét tâm trạng này là sự thống nhất giữa nhà thơ và người chiến sĩ trong con người lãnh tụ HCM.

- Đồng thời bộc lộ rõ sự hài hoà giữa yếu tố cổ điển và hiện đại trong thơ HCM.

H:Nêu những nét đặc sắc về nội dung nghệ thuật của bài thơ?

4.Tổng kết:

a. Nội dung:

- Tình yêu thiên nhiên.

- Lòng yêu nước, niềm lạc quan cách mạng.

- Chất thi sĩ - chiến sĩ, chất thép - chất tình hoà hợp trong con người HCM.

b. Nghệ thuật:

- Chất cổ điển và hiện đại.

+ Cổ điển: + Thể thơ

+ Hình ảnh Trăng

+ Hiện đại: Ngôn ngữ sáng tạo thể hiện tinh thần, tư tưởng cách mạng.