Giáo án bài Tục ngữ về con người và xã hội

HĐ 1. HĐ đọc và tìm hiểu chú thích:

- GV đọc mẫu

- 2 HS đọc lại

- Gọi HS đọc chú thích

H: Em hiểu như thế nào là “mặt người”, “mặt của”, “không tày”

I. Đọc và tìm hiểu chú thích:

1. Đọc:

2. Chú thích

- Mặt người: Chỉ con người (hoán dụ)

- Mặt của: Chỉ của cải, vật chất

- Không tay => không bằng

HĐ2. Đọc - hiểu văn bản:

- HS: đọc câu1 và trả lời câu hỏi:

?Nghĩa của câu tục ngữ thứ nhất là gì?

- GV hướng dẫn HS cách đọc, cách ngắt nhịp của từng câu tục ngữ.

? Biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng ở câu tục ngữ này?

H: Tìm những câu tục ngữ tương tự:

- Người sống đống vàng

- Người là vàng, của là ngãi

- Người làm ra của chứ của không là ra người

- Lấy của che thân chứ ai lấy thân che của

II. Đọc - hiểu văn bản:

1. Phân tích:

Câu1:

- Người qúy gấp nhiều lần của cải, con người được đạt lên trên thứ của cải.

- Biện pháp so sánh, đối lập(người - của; 1>< 10)-nhiều- ít.

Nêu giá trị của câu tục ngữ?

- Giá trị quyết định tư tưởng: thái độ coi trọng con người, giá trị con người của nhân dân ta.

? Câu tục ngữ có nghĩa là gì?

Câu 2:

- Nghĩa: Răng và tóc đều thể hiện sức khoẻ, hình thức, tính tình, tư cách của con người.

? Tìm những câu ca dao, tục ngữ tương tự

? Nêu giá trị được rút ra từ ý nghĩa của câu tục ngữ ?

- Sử dụng:

+ Khuyên nhủ, nhắc nhở con người phải biết giữ gìn răng, tóc cho đẹp, phù hợp với bản thân.

+ Thể hiện cách nhìn nhận, đánh giá, bình phẩm con người của nhân dân.

H: Câu tục nghĩa có có mấy nghĩa? Đó là những nghĩa nào?

CH: Câu tục ngữ khuyên nhủ giáo dục ta điều gì?

CH:Tìm câu tục ngữ tương tự?

- No nên bụt, đói nên ma

- Giấy rách phải giữ lấy lề.

? Cấu tạo của câu tục ngữ?

Câu 3:

- Hai lớp nghĩa

+ Nghĩa đen: Dù có đói, rách cũng phải ăn mặc cho sạch sẽ, thơm tho.

+ Nghĩa bóng: Dù nghèo khổ, thiếu thốn vẫn phải sống cho trong sạch, không vì nghèo khổ mà làm điều xấu xa, tội lỗi.

=> Giá trị: giáo dục con người phải có lòng tự trọng, giữ gìn nhân cách, phẩm giá trọng mọi hoàn cảnh, tình huống.

H: Thế nào là học ăn, học nói?

Vì sao phải học ăn, học nói?

Câu 4:

- Có 4 vế, vừa đẳng lập vừa bổ sung cho nhau.

- Điệp: học (4 lần) nhấn mạnh, mở ra những điều con người phải học.

a. Học ăn học nói vì:

- Cách ăn nói thể hiện trình độ văn hoá, nếp sống, tính cách, tâm hồn con người.

- Ăn nói phải có nghệ thuật, được rèn luyện suốt đời.

-> Ăn nói phải học nghiêm chỉnh.

+ Học ăn: Học từ cách cầm đũa, thìa, gắp thức ăn, và cơm lên miệng, nhai cơm, uống nước.

-> Vì ăn là một nghệ thuật - văn hoá ẩm thực

+ Học nói: Xác định nói với ai, nói cái gì, nói để làm gì? nói như thế nào? ở đâu? lúc nào?

-> Giao tiếp là một nghệ thuật - văn hoá giao tiếp, ứng xử

Hiểu thế nào là học gói, học mở?

CH: Câu tục ngữ khuyên nhủ con người điều gì?

CH: Nghĩa của câu tục ngữ là gì?

Câu tục ngữ giáo dục điều gì?

Câu tục ngữ hay ở chỗ nào?

Tìm những câu tục ngữ, thành ngữ tương tự?

b. Học gói, học mở:

- Nghĩa đen: Học gói trong lá (xưa: gói nước chấm vào lá chuối) -> mở ra sao cho không đổ, không bắn tung toé.

- Nghĩa bóng: Học để biết làm, biết giữ mình, biết giao tiếp với người khác.

=>Mọi người cần phải học để chứng tỏ mình là người lịch sự, tế nhị, thành thạo công việc,biết đối nhân xử thế, tức là có văn hoá, có nhân cách.

=> Sống có văn hoá, lịch sự thì phải cần học từ cái nhỏ -> cái lớn

- Muốn sang thì bắc cầu Kiều

Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy.

- Nhất tự … sư

CH: Tìm nghĩa của câu tục ngữ?

? Câu tục ngữ muốn gửi gắm điều gì?

CH:Câu tục ngữ khuyên nhủ ta điều gì ?

Tìm những câu tục ngữ, thành ngữ tương tự?

Câu 5:

- Nghĩa: Khẳng định vai trò công ơn của thầy

- Giáo dục: Phải biết kính trọng thầy, tìm thầy mà học

- Cái hay câu tục ngữ: Cách diễn đạt suồng sã (mày), vừa thách thức như 1 lời đố, theo công thức A không đố B.

- Lá lành đùm lá rách

- Tiên trách kỉ, hậu trách nhân

- Bầu ơi …. một giàn

CH: Bài học rút ra từ câu tục ngữ?

Câu 6:

- Nghĩa: Đề cao vai trò, ý nghĩa của việc học bạn

- Khuyến khích mở rộng đối tượng, phạm vi và cách học hỏi, khuyên như về việc kết bạn, có tình bạn đẹp,học tập ở bản điều hay lẽ phải.

Câu 7:

- Khuyên như con người thương yêu người khác như chính bản thân mình.

Thương người -> đặt trước thương thân để nhấn mạnh đối tượng đồng cảm thương yêu

-> Triết lý đầy nhân văn về cách sống, cách ứng xử trong quan hệ người - người

- Cách ứng xử trong quan hệ giữa con người với con người.

? Em hiểu câu tục ngữ như thế nào?

? Câu tục ngữ được vận dụng trong hoàn cảnh nào?

Tìm câu tục ngữ phê phán thái độ đó?

(Ăn cháo đá bát, ăn cây táo rào cây sung, qua cầu rút ván)

? Biện pháp nghệ thuật sử dụng ở đây là gì?

?Tìm những câu tượng tự?

Câu 8:

- Nghĩa đen: Khi được ăn quả -> nhớ người trồng cây.

- Nghĩa bóng: Khi được hưởng thụ -> biết ơn người cống hiến, gây dựng nên.

-> Quan niệm về cống hiến, hưởng thụ

- Vận dụng trong hoàn cảnh: Thể hiện tình cảm của con cháu đối với ông bà cha mẹ; của học trò đối với thầy cô; của nhân dân đối với những người anh hùng, liệt sĩ…

- Thuận vợ … cạn

- Đoàn kết là sức mạnh vô địch

- Nghĩa của câu tục ngữ?

- Câu tục ngữ khẳng định điều gì?

Câu 9:

- Câu lục bát.

- Căn cứ vào nghĩa đen -> Câu tục ngữ vô nghĩa: 1 cây không thể làm nên rừng chứ sao lại nên non? 3 cây chụm lại làm nên rừng chứ sao lại nên hòn núi cao?

- Đây là ẩn dụ - so sánh -> ý nghĩa tượng trưng

- Một người lẻ loi không thể làm nên việc lớn, việc khó, nhiều người hợp sức sẽ làm được việc cần làm.

- Khẳng định chân lí về sức mạnh của đoàn kết.

Giáo viên gọi 1 học sinh đọc phần ghi nhớ SKH?

Giáo viên hướng dẫn học sinh thực hiện theo nhóm

2. Tổng kết:

- Nghệ thuật: Giàu hình ảnh so sánh, ẩn dụ, hàm xúc.

- Nội dung

+ Chú ý tôn vinh giá trị con người

+ Nhận xét, khuyên về phẩm chất lối sống con người cần phải có.

Ghi nhớ SGK

HĐ3. Luyện tập:

III.Luyện tập

Ví dụ: Câu 1: Đồng nghĩa: Người sống hơn đống vàng.

Trái nghĩa: Của trọng hơn người.