(Ôn thi ĐGNL HSA, VACT) Trật tự thế giới trong Chiến tranh lạnh

Chuyên đề Trật tự thế giới trong Chiến tranh lạnh trong tài liệu ôn thi Đánh giá năng lực, Đánh giá tư duy theo cấu trúc mới nhất đầy đủ lý thuyết trọng tâm, các dạng bài & bài tập đa dạng từ cơ bản đến nâng cao giúp Giáo viên & học sinh có thêm tài liệu ôn thi ĐGNL HSA Chuyên đề: Thế giới trong và sau Chiến tranh lạnh đạt kết quả cao.

(Ôn thi ĐGNL HSA, VACT) Trật tự thế giới trong Chiến tranh lạnh

Xem thử Tài liệu & Đề thi HSA Xem thử Tài liệu & Đề thi VACT Xem thử Tài liệu & Đề thi SPT

Chỉ từ 200k mua trọn bộ Đề thi & Tài liệu ôn thi ĐGNL năm 2025 của các trường theo cấu trúc mới bản word có lời giải chi tiết:

• B1: gửi phí vào tk: 1053587071 - NGUYEN VAN DOAN - Ngân hàng Vietcombank (QR)
• B2: Nhắn tin tới Zalo VietJack Official - nhấn vào đây để thông báo và nhận đề thi

CHUYÊN ĐỀ 1. THẾ GIỚI TRONG VÀ SAU CHIẾN TRANH LẠNH

► KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

Nội dung 2. Trật tự thế giới trong Chiến tranh lạnh

1. Quá trình hình thành và tồn tại của Trật tự thế giới hai cực Ianta

a) Sự hình thành Trật tự thế giới hai cực Ianta

Khuôn khổ của trật tự hai cực Ianta được hình thành trên cơ sở những quyết định của các cường quốc Đồng minh (Liên Xô, Mĩ, Anh…) tại Hội nghị Ianta (tháng 2/1945); Hội nghị Pốtxđam (tháng 7 - tháng 8/1945)...

♦ Bối cảnh triệu tập Hội nghị Ianta:

- Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc. Ba vấn đề quan trọng đặt ra với các nước Đồng minh cần phải giải quyết là:

+ Nhanh chóng đánh bại hoàn toàn các nước phát xít;

+ Tổ chức lại thế giới sau chiến tranh;

+ Phân chia thành quả chiến thắng giữa các nước thắng trận.

- Từ ngày 04 đến ngày 11-02-1945, một hội nghị quốc tế được triệu tập tại Ianta (Liên Xô) với sự tham dự của lãnh đạo ba cường quốc Liên Xô, Mỹ, Anh.

♦ Những quyết định quan trọng của Hội nghị Ianta:

- Thống nhất mục tiêu chung trong việc tiêu diệt tận gốc chủ nghĩa phát xít Đức và chủ nghĩa quân phiệt Nhật;

- Thành lập tổ chức Liên hợp quốc để duy trì hòa bình và an ninh quốc tế;

- Thoả thuận về việc phân chia phạm vi chiếm đóng và phạm vi ảnh hưởng giữa các nước lớn (chủ yếu là giữa Liên Xô và Mỹ) ở châu Âu, châu Á sau chiến tranh.

	Phạm vi chiếm đóng	Phạm vi ảnh hưởng
Châu Âu	- Quân đội Liên Xô chiếm đóng miền Đông nước Đức, Đông   và các nước Đông Âu; - Quân đội Mỹ, Anh và Pháp chiếm đóng miền Tây nước Đức, Tây Béclin và các nước Tây Âu.	- Vùng Đông Âu thuộc phạm vi ảnh hưởng của Liên Xô; - Vùng Tây Âu thuộc phạm vi ảnh hưởng của Mỹ. - Hai nước Áo và Phần Lan trở thành những nước trung lập.
Châu Á	- Quân đội Mỹ chiếm đóng Nhật Bản. - Ở bán đảo Triều Tiên: + Liên Xô chiếm đóng phía Bắc vĩ tuyến 38. + Mỹ chiếm đóng phía Nam vĩ tuyến 38.	- Các nước phương Tây khôi phục ảnh hưởng ở những khu vực còn lại của châu Á (Đông Nam Á; Nam Á; Tây Á).
	Một số điều khoản khác: - Liên Xô tham chiến chống Nhật với các điều kiện: + Duy trì nguyên trạng và công nhận nền độc lập của Mông Cổ; + Khôi phục những quyền lợi bị mất sau chiến tranh Nga - Nhật (1904 - 1905). + Quốc tế hóa thương cảng Đại Liên (Trung Quốc); thuê cảng Lữ Thuận (Trung Quốc) làm căn cứ hải quân. + Cùng Trung Quốc khai thác tuyến đường sắt Hoa Đông và Nam Mãn Châu,.. - Trung Quốc cần trở thành quốc gia thống nhất và dân chủ; được trả lại vùng Mãn Châu, đảo Đài Loan và quần đảo Bành Hồ…

♦ Tác động:

- Tích cực:

+ Thúc đẩy Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc nhanh hơn.

+ Đặt cơ sở cho sự ra đời của Liên hợp Quốc.

- Tiêu cực:

+ Khởi đầu cho sự thay đổi quan hệ giữa Liên Xô và Mĩ.

+ Chia cắt lãnh thổ nhiều nước (Đức, Triều Tiên)

+ Tạo điều kiện cho phương Tây trở lại xâm lược thuộc địa.

+ Trở thành khuôn khổ cho sự thiết lập trật tự thế giới mới (Trật tự thế giới hai cực Ianta).

b) Quá trình tồn tại của Trật tự thế giới hai cực Ianta

Trật tự thế giới hai cực Ianta tồn tại từ năm 1945 đến năm 1991, trải qua hai giai đoạn:

♦ Giai đoạn từ năm 1945 đến đầu những năm 70 của thế kỉ XX: Trật tự thế giới hai cực Ianta xác lập và phát triển với sự đối đầu về tư tưởng, chính trị, kinh tế, quân sự,... giữa hai khối tư bản chủ nghĩa (do Mỹ đứng đầu) và xã hội chủ nghĩa (do Liên Xô đứng đầu).

	Khối tư bản chủ nghĩa	Khối xã hội chủ nghĩa
Kinh tế -chính trị	- Tháng 6-1947, Mỹ thực hiện Kế hoạch phục hưng châu Âu (Kế hoạch Mác-san), nhằm viện trợ cho các nước Tây Âu khôi phục kinh tế.	- Tháng 01-1949, Liên Xô và các nước Đông Âu thành lập Hội đồng tương trợ kinh tế (SEV), nhằm tăng cường sự hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau.
Quân sự	- Năm 1949, Mỹ và các nước tư bản phương Tây thành lập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO);	- Năm 1955, Liên Xô và các nước Đông Âu thành lập Tổ chức Hiệp ước Vácsava.
	- Cả hai khối chạy đua vũ trang, duy trì sự đối đầu về lực lượng quân sự, vũ khí hiện đại và đặc biệt là vũ khí hạt nhân. - Trong thời kì Chiến tranh lạnh, thế giới đã xuất hiện nhiều cuộc chiến tranh cục bộ và xung đột.

* Lưu ý: Tuy nhiên, ngay trong giai đoạn này, Trật tự thế giới hai cực Ianta bắt đầu bị rạn nứt, xói mòn trước tác động của tình hình thế giới, ví dụ như: thắng lợi của cách mạng Trung Quốc (1949); sự vươn lên mạnh mẽ của Tây Âu và Nhật Bản,…

♦ Giai đoạn từ đầu những năm 70 của thế kỉ XX đến năm 1991: Trật tự thế giới hai cực Ianta suy yếu và đi đến sụp đổ.

- Đầu những năm 70 của thế kỉ XX, xu thế hòa hoãn Đông - Tây xuất hiện.

- Từ nửa sau những năm 80 của thế kỉ XX, Liên Xô và Mỹ đẩy mạnh đối thoại, hợp tác với các cuộc gặp gỡ cấp cao. Năm 1989, Liên Xô và Mỹ cùng tuyên bố chấm dứt Chiến tranh lạnh.

- Sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu (vào cuối những năm 80 của thế kỉ XX), sự tan rã của Liên Xô (tháng 12/1991) đã chấm dứt sự tồn tại của Trật tự thế giới hai cực Ianta.

2. Nguyên nhân và tác động của sự sụp đổ Trật tự thế giới hai cực Ianta

a) Nguyên nhân sụp đổ

- Chạy đua vũ trang gây tốn kém;

- Thắng lợi của phong trào giải phóng dân tộc và sự ra đời của các quốc gia độc lập;

- Xu thế hòa hoãn, toàn cầu hóa và ảnh hưởng của cách mạng Công nghiệp lần thứ ba;

- Sự khủng hoảng rồi tan rã của Liên Xô.

b) Tác động

- Một trật tự thế giới mới dần hình thành theo xu thế đa cực;

- Mở ra chiều hướng để giải quyết hòa bình trong các vụ tranh chấp, xung đột;

- Tạo điều kiện cho các cường quốc mới nổi có vị trí, vai trò lớn hơn trong quan hệ quốc tế;

- Ảnh hưởng đến vấn đề dân tộc bản sắc cộng đồng, tôn giáo,... ở nhiều khu vực, đặc biệt là ở châu Âu.

► LƯU Ý: KHÁI QUÁT MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA TRẬT TỰ HAI CỰC IANTA

- Có sự phân tuyến một cách triệt để và đối đầu gay gắt giữa: hệ thống xã hội chủ nghĩa (do siêu cường Liên Xô làm trụ cột) và hệ thống các nước tư bản chủ nghĩa (do siêu cường Mỹ đứng đầu).

- Trật tự hai cực được hình thành thông qua quá trình đàm phán giữa các cường quốc và nhiều văn bản được ký kết.

- So với các trật tự đã từng tồn tại trước kia, trật tự hai cực Ianta đã vượt qua khuôn khổ của chủ nghĩa trung tâm châu Âu để vươn tới trật tự quy mô toàn cầu.

- Mỹ và Liên Xô là hai siêu cường đại diện cho hai hệ thống đối địch, có tiềm năng và sức mạnh tổng hợp về kinh tế, quân sự, khoa học - kỹ thuật → có vai trò vô cùng quan trọng đến nền chính trị quốc tế sau Chiến tranh thế giới thứ hai.

- Trật tự hai cực Ianta thường xuyên bị đặt trong trạng thái căng thẳng của đối đầu Đông - Tây, với các biểu hiện như:

+ Chạy đua vũ trang bao gồm vũ khí chiến tranh thông thường và vũ khí chiến tranh huỷ diệt hàng loạt.

+ Các cuộc chiến tranh, xung đột xảy ra ở các khu vực trên thế giới với sự tồn tại của các điểm nóng.

+ Lợi ích giai cấp, lợi ích dân tộc chi phối và làm cho quan hệ quốc tế ngày càng phức tạp.

- Trật tự hai cực Ianta có kết thúc một cách khác thường: không do chiến tranh, không có hiệp định ký kết, mà do một cực là Liên Xô tự tan rã.

► BÀI TẬP VẬN DỤNG

Câu 1. Tổ chức Liên hợp quốc ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu nào sau đây của toàn thể nhân loại?

A. Thúc đẩy khoa học công nghệ phát triển.

B. Nâng cao đời sống tinh thần con người.

C. Bảo vệ hòa bình, an ninh toàn thế giới.

D. Chống biến đổi khí hậu trên toàn cầu.

Câu 2. Tổ chức Liên hợp quốc ra đời trong bối cảnh nào?

A. Cuộc chiến tranh lạnh giữa Mĩ và Liên Xô đang diễn ra gay gắt.

B. Nhân dân thế giới có khát vọng được sống trong hòa bình.

C. Trật tự thế giới hai cực Ianta đã được xác lập hoàn chỉnh.

D. Xu thế toàn cầu hóa kinh tế đang diễn ra mạnh mẽ.

Câu 3. Ngày 1-1-1942, tại Oa-sinh-tơn, đại diện 26 nước Đồng minh chống phát xít đã kí kết văn kiện nào sau đây?

A. Hiến chương Liên hợp Quốc.

B. Tuyên ngôn Dân quyền.

C. Tuyên bố Liên hợp Quốc.

D. Tuyên ngôn nhân quyền

Câu 4. Tháng 2/1945, tại Hội nghị Ianta (Liên Xô), nguyên thủ ba nước Liên Xô, Mĩ, Anh đã

A. kêu gọi sớm thành lập một tổ chức quốc tế để duy trì hòa bình, an ninh thế giới.

B. khẳng định quyết tâm thành lập một tổ chức quốc tế để duy trì hòa bình, an ninh.

C. ra quyết định về việc thành lập Liên hợp quốc để duy trì hòa bình, an ninh thế giới.

D. kí bản Tuyên bố Liên hợp quốc cam kết cùng nhau chống lại lực lượng phát xít.

Câu 5. Nhận xét nào sau đây không đúng về sự ra đời tổ chức Liên hợp quốc?

A. Các cường quốc Đồng minh giữ vai trò chủ đạo trong việc thành lập.

B. Quá trình hình thành kéo dài từ 1941 đến 1945, trải qua nhiều sự kiện.

C. Quá trình thành lập lâu dài và chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi chiến tranh lạnh.

D. Phù hợp với nguyện vọng được sống trong hòa bình của nhân dân thế giới.

Câu 6. Nội dung nào sau đây không phản ánh đúng mục tiêu hoạt động của tổ chức Liên hợp quốc?

A. Thúc đẩy và khuyến khích sự tôn trọng nhân quyền.

B. Hợp tác quốc tế để giải quyết các vấn đề kinh tế, xã hội.

C. Thúc đẩy quan hệ hữu nghị giữa các dân tộc trên thế giới.

D. Giải quyết các tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình. 

Câu 7. Nội dung nào sau đây không phải là nguyên tắc hoạt động của Liên hợp quốc?

A. Điều hòa hành động của các quốc gia để đạt mục tiêu chung.

B. Không can thiệp vào công việc nội bộ của bất kì nước nào.

C. Giải quyết các tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hòa bình.

D. Bình đẳng về chủ quyền của tất cả các nước thành viên.

Câu 8. Cơ quan nào của Liên hợp quốc chịu trách nhiệm chính trong việc duy trì hoà bình và an ninh thế giới?

A. Đại hội đồng.

B. Hội đồng Quản thác.

C. Hội đồng bảo an.

D. Tòa án quốc tế.

Câu 9. Việt Nam gia nhập tổ chức Liên hợp quốc trong bối cảnh quốc tế nào sau đây?

A. Công cuộc thống nhất đất nước về mặt nhà nước đang được thực hiện.

B. Cuộc Chiến tranh lạnh và những đối đầu Đông - Tây đã được kết thúc.

C. Xu thế hòa hoãn Đông - Tây đang diễn ra, quan hệ quốc tế dần hòa dịu.

D. Chưa hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trên cả nước.

Câu 10. Liên hợp quốc có nhiều chương trình hỗ trợ về vốn, tri thức, kỹ thuật, cán bộ... để phát triển kinh tế của nhóm nước nào là chủ yếu?

A. Các nước phát triển.

B. Các nước đang phát triển.

C. Các nước thuộc nhóm G7.

D. Các thành viên mới gia nhập.

Câu 11. Liên hợp quốc có vai trò như thế nào trong việc đảm bảo các quyền con người?

A. Ngăn chặn nguy cơ bùng nổ một cuộc chiến tranh thế giới mới.

B. Thúc đẩy quá trình phi thực dân hóa và hạn chế vũ khí hạt nhân.

C. Tạo môi trường thuận lợi để phát triển kinh tế, tài chính quốc tế.

D. Thông qua nhiều văn bản tạo cơ hội phát triển cho tất cả mọi người.

Câu 12. Nhận định nào sau đây không đúng khi nói về vai trò của tổ chức Liên hợp quốc?

A. Triển khai hoạt động gìn giữ hòa bình ở nhiều nơi trên thế giới.

B. Thúc đẩy mối quan hệ hợp tác hữu nghị giữa các quốc gia, dân tộc.   

C. Ngăn chặn và giải quyết triệt để mọi cuộc xung đột ở nhiều khu vực.

D. Giúp đỡ các quốc gia, dân tộc về: kinh tế, y tế, văn hóa, giáo dục.

................................

................................

................................

Xem thử Tài liệu & Đề thi HSA Xem thử Tài liệu & Đề thi VACT Xem thử Tài liệu & Đề thi SPT

Xem thêm tài liệu ôn thi đánh giá năng lực HSA, VACT, đánh giá tư duy TSA hay khác:

• (Ôn thi ĐGNL HSA, VACT) Chuyên đề: ASEAN: Những chặng đường lịch sử
• (Ôn thi ĐGNL HSA, VACT) Chuyên đề: Cách mạng tháng Tám, chiến tranh giải phóng dân tộc và chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam (từ tháng 8 năm 1945 đến nay)
• (Ôn thi ĐGNL HSA, VACT) Chuyên đề: Công cuộc đổi mới ở Việt Nam từ năm 1986 đến nay
• (Ôn thi ĐGNL HSA, VACT) Chuyên đề: Lịch sử đối ngoại của Việt Nam thời cận - hiện đại
• (Ôn thi ĐGNL HSA, VACT) Chuyên đề: Hồ chí minh trong lịch sử Việt Nam

---