Giáo án bài Những đứa con trong gia đình (Nguyễn Thi) - Giáo án Ngữ văn lớp 12

TIẾT 67

Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới

? Nêu những nét chính và tác giả Nguyễn Thi.

?Nêu hoàn cảnh ra đời, giá trị tác phẩm "Những đứa con trong gia đình" ?

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả: Nguyễn Thi (1928-1968)

- Gắn bó sâu sắc với nhân dân Nam Bộ, là nhà văn của nhân dân Nam Bộ thời kỳ chống Mỹ

- Nhân vật tiêu biểu: Người nông dân Nam Bộ có lòng cảm thù giặc sâu sắc, vô cùng gan góc, kiên cường, thuỷ chung son sắc với quê hương và cách mạng.

- Cây bút có năng lực phân tích tâm lí sắc sảo.

- Ngôn ngữ phong phú, góc cạnh, giàu giá trị tạo hình và đậm chất Nam Bộ.

2. Tác phẩm: "Những đứa con trong gia đình".

- Truyện ngắn xuất sắc - ra đời trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

?Hãy đề xuất hướng tìm hiểu văn bản? Truyện "Những đứa con trong gia đình" được trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn của nhân vật nào?

?Nhân vật được đặt trong tình huống như thế nào? Hãy nêu tác dụng của cách trần thuận đó đối với kết cấu truyện và việc khắc họa tính cách nhân vật?

?Những nét thống nhất tạo nên nét truyền thống của gia đình Việt - Chiến?

Cho HS phân nhóm, trả lời GV bổ sung, giảng giải, kết luận.

?Tìm những chi tiết trong tác phẩm đề cập đến hình tượng chú Năm? Trong số những chi tiết ấy em ấn tượng với chi tiết nào nhất? Vì sao?

GV bình chi tiết tiếng hò

Từ đó nêu những nhận xét khái quát của em về nhân vật này?

? Hình tượng người mẹ được nhắc đến như thế nào trong tác phẩm? Vì sao bảo người mẹ chính là hiện thân của truyền thống?

GV nhận xét, lý giải, kết luận.

GV bình 1 vài chi tiết ở trong đoạn trích, có thể mở rộng trong những chi tiết ở phần trước.

II. Đọc hiểu văn bản

1. Cảm nhận chung

- Kể chuyện: tự sự qua dòng hồi tưởng của Việt khi bị trọng thương nằm lại 1 mình ở chiến trường, trong bóng tối.

→ nhà văn có điều kiện nhập sâu vào thế giới nội tâm nhân vật để dẫn dắt câu chuyện.

Diễn biến câu chuyện biến đổi linh hoạt, tự nhiên.

- Sự hòa quyện, gắn bó giữa tình cảm gia đình với tình yêu đất nước, những truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc tạo nên sức mạnh to lớn của người Việt nam, dân tộc Việt nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

2. Hình tượng nhân vật

a. Nét chung thống nhất của gia đình

- Căm thù giặc sâu sắc

- Gan góc, dũng cảm, khao khát, chiến đấu, giết giặc.

- Giàu tình nghĩa, rất mực thủy chung son sắt với quê hương, Cách mạng.

→ truyền thống gia đình trong mối quan hệ với truyền thống Cách mạng, dân tộc tạo nên 1 dòng sông truyền thống.

b. Nét riêng tiêu biểu từng thành viên

(1) Chú Năm

- Hay kể về sự tích gia đình, tác giả của cuốn biên niên sử gia đình.

- Dặn dò các cháu

- Tiếng hò đầy tâm tư: tha thiết, nhắn nhủ, lời thề, trái tim, tâm hồn, luôn hướng về truyền thống, đại diện và lưu giữ truyền thống. Ông là khúc thượng nguồn của dòng sông truyền thống, là nơi kết tinh đầy đủ hơn cả truyền thống của gia đình.

(2) Má Việt - Chiến

- Hiện thân của truyền thống:

+ Tảo tần, đảm đang, tháo vát thương yêu chồng con hết mực.

+ Ghìm nén đau thương đời mình để sống chở che cho đàn con và chiến đấu.

 Bà là biểu tượng về người phụ nữ nông dân Nam Bộ thời chống Mỹ.

TIẾT 68

Sĩ số: ............................................

?So với mẹ, chị Chiến có những điểm nào giống và khác? Nguyễn Thi có dụng ý như thế nào trong việc xây dựng hình tượng chị Chiến?

?Em ấn tượng ở nhân vật Việt bởi những nét tính cách tiêu biểu nào?

?Em có kết luận như thế nào về "những đứa con trong gia đình"?

?Khái quát những nét cơ bản về ngôn ngữ nghệ thuật của tác phẩm?

?Đọc xong truyện ngắn, em có ấn tượng với chi tiết nào nhất? Vì sao?

GV bình.

Nhận xét chung gì về nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn?

GV yêu cầu HS đọc ghi nhớ.

Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng

Câu chuyện về Chiến và Việt, về “Những đứa con trong gia đình” đã lí giải như thế nào về sức mạnh tinh thần kì diệu của con người Việt Nam thời chống Mĩ ?

(3) Chị Chiến

- Giống mẹ:

+ Vóc dáng

+ Đức tính: gan góc, đảm đang

→ kế thừa

- Tính cách:

+ Vừa trẻ con: tranh công bắt ếch, tranh đi tòng quân, tranh công bắt tàu giặc

+ Vừa ý thức là chị: thương em, lo cho em, nhường nhịn em.

→ Một cô bé hồn nhiên, vô tư ở tuổi mới lớn

- Khác mẹ

+ trẻ trung, thích làm dáng

+ có điều kiện trực tiếp cầm súng đánh giặc trả thù nhà, thực hiện lời thề sắt đá.

→ biết kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của gia đình và dân tộc.

(4) Việt

- Tính tình hồn nhiên, trẻ con

+ Luôn giữ trong mình cái ná thun, cho tới khi đã vào bộ đội

+ Vị thương rất nặng tới lần 2 "trong bóng đêm vắng lặng và lạnh lẽo", Việt không sợ chết mà lại sợ ma và bóng đêm.

+ Yêu chị nhưng hay tranh giành với chị.

+ Rất yêu quý đồng đội nhưng không nói thật là mình có chị, sợ mất chị, phải giấu chị.

- Có tình thương yêu gia đình sâu đậm:

+ Tình cảm chi em, đối với linh hồn má, với chú Năm.

+ Hình ảnh cha mẹ thân yêu luôn chập chờn trong hồi ức khi bị thương.

- Tính chất anh hùng, tinh thần chiến đấu dũng cảm:

+ Luôn ý thức phải sống và chiến đấu để trả thù nhà, đền nợ nước xứng đáng với truyền thống gia đình.

+ Can đảm chịu đựng khi bị thương.

+ Tư thế luôn sẵn sàng chiến đấu dù đang bị kiệt sức.

→ một con sóng vươn xa nhất trong dòng sông truyền thống, người tiêu biểu cho tinh thần tiến công cách mạng.

* Tiểu kết: Mỗi con người trong gia đình là một khúc sông trong dòng sông truyền thống. Mỗi khúc sông có một đặc điểm riêng nhưng họ vẫn hướng về tô đậm hơn, phát huy hơn truyền thống gia đình gắn chặt trong mối tình đất nước thời kháng chiến chống Mỹ.

3. Ngôn ngữ nghệ thuật

- Xây dựng nhân vật bằng chi tiết cụ thể, làm rõ góc cạnh của cuộc sống, tạo nên không khí chân thực và có linh hồn.

+ Chi tiết đắt giá nhất: Chị em Chiến khiêng bàn thờ má sang gởi nhà chú Năm  tập quán lâu đời gợi sự thiêng liêng, nhân vật trở nên trưởng thành hơn.

- Ngôn ngữ mang đậm chất Nam Bộ.

- Phát huy tối đa ngôn ngữ độc thoại nội tâm.

tài năng Nguyễn Thi trong nghệ thuật kể chuyện.

III. Tổng kết

- Nghệ thuật  trần thuât độc đáo

- Truyện phản ánh, ngợi ca tinh thần bất khuất, truyền thống đấu tranh chống giặc ngoại xâm của  dân tộc và đồng bào Nam Bộ.

* Ghi nhớ: (SGK).

HS thể nghiệm, trình bày các quan điểm cá nhân:

Câu chuyện viết về một hình tượng dòng sông gia đình nhưng nhà văn Nguyễn Thi muốn chúng ta nghĩ đến biển lớn, đến đại dương của nhân dân và nhân loại. Nhà văn đã lí giải với người đọc: chính sự gắn bó sâu nặng giữa tình cảm gia đình với tình yêu nước, giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã làm nên sức mạnh kì diệu của con người Việt Nam thời chống Mĩ.

Người anh hùng  không chỉ là sản phẩm của thời đại. Phẩm chất anh hùng của họ còn phải được xem như là sự tiếp nối một cội nguồn, một nếp nhà, một truyền thống, một di sản thiêng liêng mà thế hệ cha anh đã truyền lại cho con cháu.