(Siêu ngắn) Soạn bài Xúy Vân giả dại - Kết nối tri thức

Bài viết soạn bài Xúy Vân giả dại trang 127, 128, 129, 130, 131 siêu ngắn gọn sách Ngữ văn 10 Kết nối tri thức giúp học sinh lớp 10 dễ dàng soạn văn 10.

(Siêu ngắn) Soạn bài Xúy Vân giả dại - Kết nối tri thức

A/ Hướng dẫn soạn bài Xúy Vân giả dại

* Trước khi đọc

Câu 1 (trang 127 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Giữa sự nở rộ của muôn vàn phương tiện nghe nhìn và các hoạt động giải trí hấp dẫn, bạn nghĩ như thế nào nếu ai đó đề nghị bạn bỏ chút thời gian xem một vở chèo cổ?

Trả lời:

Em vẫn luôn yêu thích văn hóa truyền thống dân gian của Việt Nam ta, vì vậy, em sẽ rất vui và sẵn sàng dành thời gian cho một vở chèo cổ.

Câu 2 (trang 127 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Bạn có thấy tò mò khi nghe đến tên lớp chèo Xúy Vân giả dại hay không? Hãy tận dụng các điều kiện hiện có của mình để xem lớp chèo này hoặc toàn bộ vở chèo Kim Nham.

Trả lời:

Em rất tò mò khi nghe tên tiêu đề và muốn đọc/ xem ngay lập tức để biết lí do gì khiến nhân vật Xúy Vân phải giả dại.

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc: 

1. Hình dung khi thể hiện lời thoại này, diễn viên sẽ có động tác diễn xuất tương ứng như thế nào?

Trả lời:

Diễn viên sẽ hành động bất thường, bước chân xiên vẹo, biểu cảm khoa trương, ánh mắt đau đớn, lời nói van lơn.

2. Lời thoại này thể hiện trạng thái tâm lí gì của nhân vật?

Trả lời:

Trạng thái đau khổ, ân hận, tủi hổ của Xúy Vân khi phải làm kẻ bạc tình, phũ phàng với Kim Nham để chạy theo Trần Phương.

3. Chú ý cách nhân vật chèo xưng danh, tự giới thiệu trước khán giả

Trả lời:

Các nhân vật tự xưng “tôi”, kể về lai lịch, xuất thân, giới thiệu sơ lược về bản thân, sở thích, gia cảnh, tính nết của mình.

4. Hình ảnh vợ chồng quấn quýt xuất hiện ở đây có ý nghĩa gì?

Trả lời:

Thể hiện mong muốn của nhân vật với khát vọng sum vầy gia đình bình dị. Đó là ước mơ và cũng thể hiện niềm nuối tiếc, đau khổ, hối hận của Xúy Vân.

5. Chú ý sự ý thức của nhân vật về chính mình.

Trả lời:

Nhân vật nhân ra hoàn cảnh và hành động sai lầm của mình. Tâm lí đan xe giữa hối hận với cô đơn, tiếc nuối, dằn vặt.

6. Lưu ý ngôn ngữ và cách liên hệ bất thường của người điên hoặc giả điên.

Trả lời:

Lời thoại thể hiện rõ sự “điên” của Xúy Vân khi liên tục nói tới những điều vô lý, sai sự thật, chứng tỏ nhân vật đã không còn giữ được sự tỉnh táo, dần mất đi ý thức và không phân biệt được sự việc.

* Sau khi đọc

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc: 

Câu 1 (trang 131 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Nêu nguyên nhân dẫn đến hành động giả dại của Xúy Vân.

Trả lời:

- Nguyên nhân trực tiếp: Lời xúi giục và hứa hẹn ngon ngọt của Trần Phương – gã người tình trăng hoa và đểu cáng.

- Nguyên nhân gián tiếp: Nỗi buồn chán, cô đơn khi phải sống xa chồng và niềm khát khao được sống êm đềm, hạnh phúc của Xúy Vân.

Câu 2 (trang 131 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Trong lớp chèo Xúy Vân giả dại, đoạn lời thoại nào thể hiện rõ nhất “ngôn ngữ điên” của nhân vật? Vì sao bạn xác định như vậy?

Trả lời:

- Đoạn lời thoại gắn với điệu “hát ngược” ở cuối văn bản.

- Vì: trong đoạn, nhiều đối tượng, sự vật được nhắc đến nhưng không có mối liên hệ gì. Xúy Vân đã tiện đâu nói đó, nhớ gì nói nấy, mọi thứ đều rời rạc không thể hiểu được. Đồng thời, nhân vật cũng nói theo logic ngược với tri giác thông thường.

Câu 3 (trang 131 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Hãy chọn phân tích một đoạn lời thoại để làm rõ những mâu thuẫn giằng xé trong nội tâm của nhân vật Xúy Vân.

Đoạn lời thoại được thể hiện bằng điệu “quá giang”:

Trả lời:

- Xúy Vân đã buông xuôi, thuận theo sự chi phối của hoàn cảnh “Cách con sông nên tôi phải lụy đò” vừa thấy một Xuý Vân muốn phản kháng “Chả nên gia thất thì về,/ Ở làm chi mãi cho chúng chê, bạn cười.”.

- Bên cạnh một Xuý Vân buông thả là một Xuý Vân luôn có nỗi hổ thẹn ngấm ngầm, muốn thanh minh, phân bua và cũng biết tự dặn lòng cần giữ tiết “Tôi chắp tay lạy bạn đừng cười, / Tôi không trăng gió lại gặp người gió trăng./Gió trăng thời mặc gió trăng,/ Ai ơi giữ lấy đạo hằng chớ quên...”

Câu 4 (trang 131 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Đoạn lời thoại được thể hiện theo điệu “con gà rừng” cho biết những điều gì về cảnh ngộ đời sống cũng như niềm mong ước của Xúy Vân?

Trả lời:

- Cảnh ngộ: Xúy Vân cay đắng, tủi nhục khi bị đặt vào hoàn cảnh không như ý, tình trạng cọc cạch, bất đối xứng như “Con gà rừng ăn lẫn với công”. Nỗi niềm không thể được tỏ bày “láng giềng ai hay?”, bởi làm sao có thể nói về một điều do “xuân huyên” (cha mẹ) sắp đặt.

- Mong ước: Nàng chỉ ao ước được sống trong cảnh vợ chồng sum họp, hoà thuận: “Chờ cho bông lúa chín vàng,/ Để anh đi gặt, để nàng mang cơm”. Nếu việc lặp lại hai dòng “Bông bông dắt, bông bông díu,/ Xa xa lắc, xa xa líu” nhằm diễn tả cảm giác vui vầy, ríu rít của đôi vợ chồng được cùng làm lụng bên nhau, giúp đỡ nhau.

Câu 5 (trang 131 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Qua đoạn xưng danh của Xúy Vân, có thể nhận ra được những đặc điểm gì của sân khấu chèo (cách xưng danh, sự tương tác giữa người xem và người diễn…)?

Trả lời:

- Xưng danh là hình thức giới thiệu, thể hiện nhân vật rất riêng biệt của sân khấu dân gian Việt Nam. Hình thức xưng danh này đáp ứng yêu cầu của khán giả bình dân muốn nắm bắt nhanh chóng về loại, đặc điểm và vai trò của nhân vật, ngay từ lúc nhân vật vừa xuất hiện trên sân khấu (nhân vật thuộc vai chín (tích cực) hay vai lệch (tiêu cực), tính cách ra sao, có vị trí thế nào trong tích trò). Nội dung xưng danh thường cho biết khái quát về danh tính, quê quán, thân phận, gia cảnh, tính cách,... của nhân vật.

- Qua lời chào hỏi kiểu như: "Chị em ơi!/ Ra đây có phải xưng danh không nhỉ?" và tiếng đế: “Không xưng danh, ai biết là ai?", có thể nhận ra giữa khán giả và sân khấu không có khoảng cách nào đáng kể. Sân khấu là một không gian được hình thành tự nhiên giữa vòng vây của khán giả, gây cảm tưởng diễn viên là người vừa bước tách ra khỏi đám đông để lên sàn diễn.

Câu 6 (trang 131 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Nêu một số đặc điểm của ngôn ngữ chèo mà bạn nhận biết được qua đoạn trích (thể thơ quen dùng; chất liệu ca dao, dân ca;…).

Trả lời:

- Lời thoại của nhân vật có thể được thể hiện bằng hình thức của lời nói thường hoặc hình thức của thơ. Ở phần lớn trường hợp, giữa hai hình thức này có sự kết hợp linh hoạt. Những lời thoại có hình thức thơ mà người đọc nhận thấy trên văn bản sẽ được hát lên theo các làn điệu khác nhau khi diễn viên thể hiện trên sân khấu. Bóng dáng của thơ bốn chữ hay thơ lục bát thường hiện diện trong lời thoại của nhân vật với nhiều biến đổi ở cách ngắt nhịp và số tiếng, một phần có thể do sự chi phối của điệu hát hay ngữ điệu của lời nói thường. Có khi, ta gặp ở đây những cặp lục bát theo đúng mô hình chuẩn như: “Gió trăng thời mặc gió trăng,/ Ai ơi giữ lấy đạo hằng chớ quên”....

Câu 7 (trang 131 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Qua lớp chèo này, bạn hiểu thêm được những điều gì về đời sống văn hóa làng xã Việt Nam thuở xưa?

Trả lời:

- Không gian quen thuộc của nông thôn Việt Nam xưa với các hình ảnh như con sông, bến đò,... những cảnh sinh hoạt như gặt lúa, mang cơm,...

- Sự tồn tại của những thiết chế tinh thần ràng buộc đời sống con người như quan niệm “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy” và dư luận xã hội

 - Sự đồng vọng thắm thiết giữa những tấm lòng trong cộng đồng làng xã mỗi khi các từ xưng hô như “chị em”, “bạn” vang lên.

Câu 8 (trang 131 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Xúy Vân giả dại để che giấu điều gì? Bạn đánh giá như thế nào về hành động này của nhân vật?

Trả lời:

- Xúy Vân giả dại để che giấu những phán xét nghiêm khắc với những khát vọng mang tính “vượt rào” của phụ nữ xưa – những mong muốn bản năng bị ngăn trở, cấm đoán ngặt nghèo.

- Đánh giá: hành động đáng được thấu hiểu và và nhìn nhận bằng ánh mắt bao dung, thái độ chia sẻ, cảm thông. Xúy Vân nên nhận được sự đồng cảm thay vì cay nghiệt của người đời.

Câu 9 (trang 131 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Với văn bản lớp chèo Xúy Vân giả dại, ta chỉ cần khoảng 3 phút để đọc xong, nhưng để diễn trên sân khấu, cần tới gần 15 phút. Từ thực tế này, có thể rút ra được nhận xét gì về nghệ thuật chèo? (Gợi ý: chức năng của tích trò; tầm quan trọng của diễn xuất gồm hát, múa và các hình thức biểu cảm khác;…)

Trả lời:

Nghệ thuật chèo khi diễn trên sân khấu không chỉ dựa vào văn bản gốc mà còn nhiều yếu tố khác như tích trò, diễn xuất, múa hát của diễn viên.

Tích trò có vai trò quan trọng, chức năng làm điểm tựa cho hoạt động diễn xuất của diễn viên. Diễn xuất biểu cảm của diễn viên kết hợp nói, hát, múa trên nền hòa tấu của các nhạc cụ dân tộc đã làm nên sự thu hút cho chèo.

* Viết kết nối với đọc 

Bài tập (trang 131 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về nỗi niềm của nhân vật Xúy Vân được thể hiện qua lớp chèo Xúy Vân giả dại.

* Hướng dẫn:

- Hình thức:

+ Viết được đoạn văn theo đúng yêu cầu khoảng 150 chữ.

+ Đoạn văn nghị luận văn học phân tích nhân vật.

- Nội dung:

+ Trình bày suy nghĩ về nỗi niềm của nhân vật Xúy Vân được thể hiện qua lớp chèo Xúy Vân giả dại.

+ Đảm bảo luận đề, luận điểm rõ ràng; lí lẽ, dẫn chứng xác thực, logic, thuyết phục.

Đoạn văn tham khảo

Trong lớp chèo Xúy Vân giả dại, Xúy Vân xuất hiện với hình ảnh người phụ nữ vừa điên loạn lại vừa đáng thương. Nàng đang bị giằng xé giữa tâm trạng hối hận và nỗi tủi nhục vì sự cười chê của người đời. Nàng hối hận, cảm thấy tội lỗi vì đã phụ bạc Kim Nham, lại càng đau đớn vì bị Trần Phương bỏ rơi, Người phụ nữ không còn điểm tựa này còn phải đối mặt với nỗi cười chê của láng giềng. Trong xã hội phong kiến xưa, đây là một bi kịch lớn với người phụ nữ. Những câu nói điên loạn, kể lể càng cho thấy sự tuyệt vọng và tủi hổ của nhân vật đã lên đến đỉnh điểm, nàng đang bị mắc kẹt trong nỗi ám ảnh ấy mà không biết chia sẻ cùng ai nên càng rơi vào bế tắc. Hình ảnh Xúy Vân trong lớp chèo này là đại diện cho cảnh ngộ của những người phụ nữ xưa trong xã hội cũ, không được tự quyết định thân phận mình, đến khi muốn tìm hạnh phúc lại bị rơi vào bi kịch.

B/ Học tốt bài Xúy Vân giả dại

1/ Nội dung chính Xúy Vân giả dại

Xúy Vân bước ra sân khấu với những câu hát nửa điên dại, ngô nghê, nửa chân thực tỉnh táo về thân phận dang dở, bẽ bàng. Sau những câu hát xưng danh là tâm sự đau xót về một cuộc đời lạc lõng, cô đơn, vô nghĩa. Đoạn trích tiếp tục những lời độc thoại về nỗi thất vọng trước mâu thuẫn vì ước mơ hạnh phúc tốt đẹp gặp phải thực tế phũ phàng. Màn kịch kết thúc trong tiếng cười điên dại, bất ổn, trớ trêu trong tâm trạng của Xúy Vân.

2/ Bố cục văn bản Xúy Vân giả dại

- Gồm 3 phần

+ Phần 1: Từ đầu đến “Ra đây có phải xưng danh không nhỉ”: Sự đau khổ, tủi phận, xấu hổ của Xuý Vân.

+ Phần 2: Tiếp theo đến “Chị em ơi, tôi than thân tôi vài câu nhé”: Sự hối hận và đau khổ của Xúy Vân.

+ Phần 3: Còn lại: Sự thức tỉnh của Xúy Vân rồi lại rơi vào điên loạn, không tỉnh táo.

3/ Tóm tắt văn bản Xúy Vân giả dại

Văn bản: Xuý Vân với những câu hát nửa điên dại, ngô nghê, nửa chân thực tỉnh táo về thân phận dang dở, bẽ bàng. Sau những câu hát xưng danh là tâm sự đau xót về một cuộc đời lạc lõng, cô đơn, vô nghĩa. Đoạn trích tiếp tục những lời độc thoại về nỗi thất vọng trước mâu thuẫn vì ước mơ hạnh phúc tốt đẹp gặp phải thực tế phũ phàng.

4/ Nội dung, nghệ thuật văn bản Xúy Vân giả dại

- Nội dung:

+ Thể hiện khát vọng hạnh phúc của Xúy Vân là chính đáng nhưng không thực hiện được trong chế độ phong kiến gia trưởng.

- Nghệ thuật:

+ Nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lí phức tạp nhân vật Thúy Vân.

+ Nghệ thuật diễn tả: tác giả đan xen các lời thật, lời điên thể hiện sự mâu thuẫn trong tâm trạng.

+ Sử dụng các làn điệu nói và hát khác nhau để thể hiện sự thay đổi trong tâm lý, tâm trạng nhân vật.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 10 Kết nối tri thức siêu ngắn, hay khác:

• Huyện đường

• Múa rối nước hiện đại soi bóng tiền nhân

• Viết báo cáo nghiên cứu (Về một vấn đề văn hóa truyền thống Việt Nam)

• Lắng nghe và phản hồi về nội dung một bài thuyết trình kết quả nghiên cứu

• Củng cố, mở rộng trang 151

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 10 hay khác:

• Soạn văn 10 Kết nối tri thức (hay nhất)
• Soạn văn 10 Kết nối tri thức (ngắn nhất)
• Soạn văn 10 Kết nối tri thức (siêu ngắn)
• Giải Chuyên đề học tập Văn 10 Kết nối tri thức
• Giải lớp 10 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 10 Chân trời sáng tạo (các môn học)
• Giải lớp 10 Cánh diều (các môn học)

---