(Siêu ngắn) Soạn bài Chữ người tử tù - Kết nối tri thức

Bài viết soạn bài Chữ người tử tù trang 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27 siêu ngắn gọn sách Ngữ văn 10 Kết nối tri thức giúp học sinh lớp 10 dễ dàng soạn văn 10.

(Siêu ngắn) Soạn bài Chữ người tử tù - Kết nối tri thức

A/ Hướng dẫn soạn bài Chữ người tử tù

* Trước khi đọc

Câu hỏi (trang 20 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Dựa vào nhan đề Chữ người tử tù, bạn thử suy đoán xem tác phẩm viết về câu chuyện gì?

Trả lời:

Tác phẩm viết về câu chuyện xoay quanh cuộc đời và tài viết chữ của một người tử tù đang chờ ngày hành quyết.

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc: 

1. Tóm tắt nội dung cuộc trò chuyện giữa nhân vật quản ngục và thầy thơ lại.

Trả lời:

- Viên quản ngục bày tỏ với thầy thơ lại lòng cảm phục tài năng và nhân cách người tử tù Huấn Cao. Ông cũng giãi bày mong muốn biệt nhỡn và xin chữ Huấn Cao, bày tỏ tiếc nuối một tâm hồn cao đẹp.

2. Chú ý các chi tiết cho biết ngoại hình, suy nghĩ, lời nói, sở thích, môi trường sống của quản ngục và những câu văn khái quát được tính cách nhân vật này.

Trả lời:

Ngoại hình	Người ngồi đấy, đầu đã điểm hoa râm, râu đã ngả màu
Suy nghĩ	Những đường nhăn nheo của một bộ mặt tư lự bây giờ biến mất hẳn, chỉ còn là mặt nước ao xuân, bằng lặng, kín đáo và êm nhẹ.
Lời nói	“Có lẽ lão bát này cũng là một người khá đây. Có lẽ hắn cũng như mình. Chọn nhầm nghề mất rồi. Một kẻ biết kính mến khí phách, một kẻ biết tiếc, biết trọng người tài, hẳn không phải kẻ xấu hay là vô tình. Ta muốn biệt đãi ông Huấn Cao, ta muốn cho ông ta đỡ cực trong những ngày cuối cùng còn lại, nhưng chỉ sợ tên bát phẩm thơ lại này đem cáo giác với quan trên thì khó mà ở yên. Để mai ta dò ý tứ hắn lần nữa xem sao rồi sẽ liệu”
Sở thích	Kính mến khí phách, biết trọng người tài
Môi trường	Trong hoàn cảnh đề lao, người ta sống bằng tàn nhẫn, bằng lừa lọc
Tính cách	Trong hoàn cảnh đề lao, người ta sống bằng tàn nhẫn, bằng lừa lọc, tính cách dịu dàng và lòng biết giá người, biết trọng người ngay của viên coi ngục này là một thanh âm trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn xô bồ.

3. Theo bạn, viên quản ngục sẽ đối xử với Huấn Cao như thế nào? Chi tiết nào ở phần 1 có thể khiến bạn suy đoán như vậy?

Trả lời:

- Viên quản ngục sẽ đối xử với Huấn Cao với thái độ kính nể, biệt nhỡn nhân tài.

- Chi tiết:

+ Bày tỏ ý ngưỡng mộ tử tù sắp đến và bảo thầy thơ lại dọn dẹp phòng giam.

+ Ngỏ ý với thầy thơ lại với mong muốn biệt đãi Huấn Cao một cách kín đáo.

4. Hình dung hoàn cảnh của cuộc gặp gỡ giữa quản ngục và Huấn Cao.

Trả lời:

Cuộc gặp gỡ sẽ diễn ra ở nơi đặc biệt – buồng biệt giam ẩm thấp, hôi hám, tăm tối giữa 2 người có thân phận khác biệt tử tù – quản ngục. Tử tù khí phách kiêu bạc, quản ngục quỵ lụy, nhún nhường.

5. Huấn Cao đã tiếp nhận sự “biệt đãi” của quản ngục như thế nào?

Trả lời:

- Huấn Cao thản nhiên nhận rượu thịt nhưng khi được quản ngục ngỏ ý chu cấp thêm, Huấn Cao dứt khoát từ chối và mong quản ngục không bước chân vào phòng giam.

6. Dự đoán xem Huấn Cao có bằng lòng cho chữ viên quản ngục không.

Trả lời:

Huấn Cao sẽ bằng lòng cho chữ viết quản ngục.

7. Lưu ý các chi tiết được tác giả sử dụng để dựng cảnh cho chữ:

Trả lời:

- Bối cảnh: thời gian, không gian.

- Lời nói, cử chỉ, hành động của người xin chữ và người cho chữ.

- Bối cảnh:

+ Thời gian: Đêm trước ngày Huấn Cao bị đưa ra pháp trường.

+ Không gian: Buồng giam chật hẹp, ẩm ướt, tường đầy mạng nhện, đất bừa phân chuột.

- Lời nói, cử chỉ, hành động

	Lời nói	Cử chỉ, hành động
Người cho chữ	Ở đây lẫn lộn. Ta khuyên thầy quản nên thay chốn ở đi....	Đậm tô những nét chữ trên tấm lụa trắng tinh
Người nhận chữ	Kẻ mê muội này xin bái lĩnh	- Khúm núm cất những đồng tiền kẽm đánh dấu ô chữ đặt trên phiến lụa. - Cảm động, vái người tù một vái, chắp tay nói một câu mà nước mắt rỉ vào kẽ miệng làm cho nghẹn ngào.

8. Nhân vật Huấn Cao khuyên quản ngục điều gì? Quản ngục có thái độ như thế nào trước lời khuyên đó?

Trả lời:

- Huấn Cao khuyên quản ngục nên thay chốn ở, tìm về quê nhà và thoát khỏi chốn lẫn lộn này rồi hãy nghĩ đến việc chơi chữ vì nơi đây khó giữ thiên lương trong sạch.

- Quản ngục cảm động, vái người tù một vái, chắp tay nói một câu mà nước mắt rỉ vào kẽ miệng làm cho nghẹn ngào.

9. Nội dung câu chuyện được kể có giống với suy đoán của bạn lúc mới đọc nhan đề tác phẩm hay không?

Trả lời:

Nội dung truyện giống với suy đoán ban đầu của em.

* Sau khi đọc

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc: 

Câu 1 (trang 27 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Hãy xác định tình huống truyện trong Chữ người tử tù.

Trả lời:

Tình huống truyện: Cuộc gặp gỡ khác thường tạo nên tình thế đặc biệt của người tử tù tài hoa hơn người và viên quản ngục yêu cái đẹp, có sở thích cao quý.

Câu 2 (trang 27 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Lời kể về nhân vật quản ngục (trong phần 1) là của ai? Lời kể tác động đến cách nhìn của bạn về nhân vật này như thế nào?

Trả lời:

- Lời kể về nhân vật quản ngục (trong phần 1) là của tác giả Nguyễn Tuân.

- Lời kể tác động khiến em có ấn tượng tốt đẹp và thiện cảm với viên quản ngục sống ở nơi tàn nhẫn, tăm tối vẫn giữ được lương tri trong sáng.

Câu 3 (trang 27 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Sự kiện nào đã tạo nên bước chuyển trong thái độ của Huấn Cao với quản ngục? Sau sự kiện ấy, mối quan hệ của họ đã thay đổi như thế nào?

Trả lời:

- Sự kiện làm thay đổi thái độ của Huấn Cao với quản ngục: thầy thơ lại đến gặp Huấn Cao, kể sự tình và tấm lòng của quản ngục.

- Sau sự kiện ấy, mối quan hệ của họ đã thay đổi: Huấn Cao xúc động, trân trọng con người có "sở thích cao quý"; ân hận vì “Thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ.". Từ khoảnh khắc ấy, Huấn Cao và quản ngục đã trở thành tri kỉ, tri âm,...

Câu 4 (trang 27 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Nhân vật Huấn Cao được tác giả khắc họa qua những chi tiết tiêu biểu nào? Hãy dựa vào các chi tiết đó để khái quát đặc điểm tính cách Huấn Cao.

Trả lời:

Chi tiết khắc họa Huấn Cao	Tính cách Huấn Cao
- Tài viết chữ đẹp hơn người.	Tài hoa tuyệt đích
- Cách ứng xử, thái độ với nghệ thuật, cái đẹp, con người.	Nhân cách cao thượng
- Đứng lên khởi nghĩa chống lại triều đình. - Không hề run sợ chốn ngục tù, cái chết.	Khí phách anh hùng, kiêu bạc

Câu 5 (trang 27 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Chỉ ra các yếu tố khiến cảnh cho chữ trở thành một cảnh tượng “xưa nay chưa từng có”. Hãy phân tích ý nghĩa của cảnh tượng kì lạ đó.

Trả lời:

- Yếu tố khiến cảnh cho chữ trở thành một cảnh tượng “xưa nay chưa từng có”:

+ Cảnh diễn ra trong một không gian tối tăm, bẩn thỉu (trái ngược với cảnh cho chữ trong không gian thiêng liêng, thanh sạch trong văn hóa truyền thống).

+ Huấn Cao cho chữ vào đêm trước ngày ra pháp trường.

+ Mối quan hệ đặc biệt: Phạm nhân – người cho chữ - khuyên nhủ thân tình viên quản ngục ; quản ngục – người xin chữ - nghẹn ngào vái lạy Huấn Cao.

- Ý nghĩa cảnh cho chữ kì lạ: Nổi bật sự lên ngôi của cái đẹp, cái thiện ngay giữa "vương quốc" của cái xấu, cái ác.

Câu 6 (trang 27 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Theo bạn, tác giả đã gửi gắm những thông điệp gì qua câu chuyện xin chữ và cho chữ?

Trả lời:

- Thông điệp: Khẳng định sức mạnh kì diệu của nghệ thuật, thiên lương, thể hiện quan niệm của Nguyễn Tuân về cái đẹp, phẩm cách người nghệ sĩ:

+ Người sáng tạo và cả người thưởng thức cái đẹp không chỉ cần tài hoa mà cần có thiên lương và khí phách.

+ Cái đẹp không bao giờ song hành với thói vụ lợi, sự hèn nhát, không chấp nhận môi trường xấu xa, hỗn độn,...

+ Cái đẹp chân chính có sức mạnh gìn giữ thiên lương, thanh lọc tâm hồn, cải hoá con người, chiến thắng cái xấu, cái ác,... và có sức sống bất diệt.

Câu 7 (trang 27 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Nêu và nhận xét về một điểm chung mà bạn nhận thấy giữa hai nhân vật Tử Văn (Chuyện chức Phán sự đền Tản Viên, Nguyễn Dữ) và Huấn Cao (Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân).

Trả lời:

Hai nhân vật Tử Văn và Huấn Cao đều mang dáng dấp, đặc điểm của kẻ sĩ trong văn học trung đại truyền thống. Đặc biệt, Huấn Cao và Tử Văn đều có tinh thần chính nghĩa, yêu lẽ phải, công bằng, không chấp nhận sự bất công, cái ác lên ngôi và luôn đấu tranh vì lẽ phải, bảo vệ điều tốt đẹp của thế gian.

* Viết kết nối với đọc 

Bài tập (trang 27 sgk Ngữ văn 10 Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong truyện ngắn Chữ người tử tù.

* Hướng dẫn:

- Hình thức:

+ Viết được đoạn văn theo đúng yêu cầu khoảng 150 chữ.

+ Đoạn văn nghị luận văn học về một chi tiết trong văn bản.

- Nội dung:

+ Chọn lọc và phân tích một yếu tố nghệ thuật trong Chữ người tử tù.

+ Đảm bảo luận đề, luận điểm rõ ràng; lí lẽ, dẫn chứng xác thực, logic, thuyết phục.

Đoạn văn tham khảo:

Một yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong truyện ngắn Chữ người tử tù đó là cách Nguyễn Tuân xây dựng không gian trong truyện. Câu chuyện được miêu tả trong cảnh ngục tù, nơi chất chứa những cái xấu, cái ác. Phòng biệt giam ẩm thấp, bẩn thỉu, đầy những phân gián, phân chuột… Vậy mà, giữa khung cảnh đấy, ánh sáng của ngọn đuốc trong đêm thắp lên làm bừng tỉnh viên quản ngục. Huấn Cao cho chữ viên quản ngục trong bộ dạng không thể thảm hơn nhưng khí phách toát ra khiến con người ta phải ngưỡng mộ, trầm trồ. Con người có thể chung sống với cái xấu nhưng không thể để cái xấu hòa vào mình. Cảnh cho chữ cũng vậy, như một lời minh chứng rằng, cái đẹp không thể tồn tại với cái xấu. Phải giữ được sự thiện lương dù trong hoàn cảnh nào.

B/ Học tốt bài Chữ người tử tù

1/ Nội dung chính Chữ người tử tù

Truyện ngắn khắc họa thành công nhân vật Huấn Cao - một con người tài hoa, có tâm trong sáng và khí phách hiên ngang, bất khuất. Qua đó nhà văn thể hiện quan niệm về cái đẹp, khẳng định sự bất tử của cái đẹp và bộc lộ thầm kín tấm lòng yêu nước. 

2/ Bố cục văn bản Chữ người tử tù

- Gồm 3 phần

+ Phần 1 (Từ đầu đến "để mai ta dò ý tứ hắn ra sao rồi sẽ liệu"): cuộc trò truyện giữa viên quản ngục và thầy thơ lại.

+ Phần 2 (tiếp theo đến "thiếu chút nữa ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ"): Tấm lòng biệt đãi của viên quản ngục.

+ Phần 3 (còn lại): Cảnh cho chữ.

3/ Tóm tắt văn bản Chữ người tử tù

Huấn Cao là nhân vật chính trong Chữ người tử tù, mặc dù nổi tiếng và có tài viết chữ nhưng lại bị triều đình giam giữ và kết tội chết vì dám chống đối lại triều đình. Viên quản ngục đã nghe danh tiếng ông Huấn Cao nhưng không ngờ gặp nhau trong hoàn cảnh trớ trêu thế này. Viên quản ngục biệt đãi ông Huấn Cao nhưng Huấn Cao tỏ thái độ khinh thường. Khi thời gian xử tử sắp đến, viên quản ngục tiết lộ ông là người yêu cái đẹp và nghệ thuật, mong muốn xin chữ của Huấn Cao. Cảm động trước tấm lòng của viên quản ngục Huấn Cao quyết định cho chữ trước ngày ra pháp trường. Cảnh tượng cho chữ diễn ra ngay trong nhà tù - một cảnh tượng xưa nay chưa từng có. Sau cùng Huấn Cao khuyên viên quản ngục trở về quê sinh sống để giữ tấm lòng thanh cao.

4/ Nội dung, nghệ thuật văn bản Chữ người tử tù

- Nội dung: Nguyễn Tuân đã khắc họa thành công hình tượng Huấn Cao - môt con người tài hoa, có cái tâm trong sáng và khí phách hiên ngang bất khuất. Qua đó nhà văn thể hiện quan niệm về cái đẹp, khẳng định sự bất tử của cái đẹp và bộc lộ thầm kín tấm lòng yêu nước.

- Nghệ thuật: Tác phẩm thể hiện tài năng của Nguyễn Tuân trong việc tạo dựng tình huống truyện độc đáo; nghệ thuật dựng cảnh, khắc họa tính cách nhân vật, tạo không khí cổ kính, trang trọng; trong việc sử dụng thủ pháp đối lập và ngôn ngữ giàu tính tạo hình...

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 10 Kết nối tri thức siêu ngắn, hay khác:

• Thực hành tiếng Việt trang 28

• Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá một tác phẩm truyện

• Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm truyện

• Củng cố, mở rộng trang 37

• Thực hành đọc: Tê-dê

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 10 hay khác:

• Soạn văn 10 Kết nối tri thức (hay nhất)
• Soạn văn 10 Kết nối tri thức (ngắn nhất)
• Soạn văn 10 Kết nối tri thức (siêu ngắn)
• Giải Chuyên đề học tập Văn 10 Kết nối tri thức
• Giải lớp 10 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 10 Chân trời sáng tạo (các môn học)
• Giải lớp 10 Cánh diều (các môn học)

---