(Siêu ngắn) Soạn bài (Nói và nghe trang 110) Giới thiệu, đánh giá vẻ đẹp của tác phẩm văn học - Cánh diều

Bài viết soạn bài Nói và nghe: Giới thiệu, đánh giá vẻ đẹp của tác phẩm văn học trang 110 siêu ngắn gọn sách Ngữ văn 10 Cánh diều giúp học sinh lớp 10 dễ dàng soạn văn 10.

(Siêu ngắn) Soạn bài (Nói và nghe trang 110) Giới thiệu, đánh giá vẻ đẹp của tác phẩm văn học - Cánh diều

1. Định hướng

a) Giới thiệu, đánh giá vẻ đẹp của một tác phẩm văn học là sử dụng ngôn ngữ nói và các phương tiện hỗ trợ khác như máy tính, máy chiếu, tranh ảnh, … (nếu có) để trình bày và thuyết phục người nghe về những nét đặc sắc, độc đáo của tác phẩm văn chương hay vai trò, sức mạnh của văn học đối với cuộc sống con người mà cá nhân đã tự tìm hiểu, lí giải, chiêm nghiệm.

b) Để giới thiệu, đánh giá cái hay, cái đẹp của tác phẩm văn học, các em cần:

- Xác định tác phẩm văn học mà mình tâm đắc, yêu thích và có hiểu biết chắc chắn, nhất là hiểu biết về những giá trị nội dung, hình thức nghệ thuật đặc sắc sẽ được trình bày.

- Xây dựng đề cương bài nói với ba phần chính:

+ Mở đầu: Nêu vấn đề sẽ trình bày

+ Nội dung: Các ý sẽ trình bày theo một trình tự hợp lí.

+ Kết thúc: Khẳng định ý nghĩa của vấn đề được trình bày, có thể nêu hướng triển khai tiếp.

- Xây dựng nội dung chi tiết cho bài nói.

- Chuẩn bị các phương tiện hỗ trợ khác (máy tính, máy chiếu, tranh, ảnh,...).

2. Thực hành:

Bài tập (trang 111 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2): Giới thiệu, đánh giá nét đặc sắc về nội dung hoặc hình thức nghệ thuật của một tác phẩm văn học mà em đã học hoặc đã đọc.

a) Chuẩn bị

- Thực hiện việc chuẩn bị như hướng dẫn ở mục 1. Định hướng

- Xem lại dàn ý đã làm ở phần Viết.

b) Tìm ý và lập dàn ý

 Xem xét dàn ý đã nêu ở phần Viết và bổ sung một số ý phù hợp với phần Nói và nghe.

c) Thực hành nói và nghe

- Gợi ý chọn đề bài: Giới thiệu, đánh giá nét đặc sắc về nội dung và hình thức nghệ thuật của truyện ngắn “Hai đứa trẻ” (Thạch Lam)

* Dàn ý bài nói tham khảo

1. Mở bài

- Giới thiệu tác phẩm văn học cần bàn luận

2. Thân bài

a. Đánh giá về nội dung

- Vẻ đẹp của các nhân vật

- Vai trò của các nhân vật đó trong việc thể hiện tư tưởng chủ đề của tác phẩm

b. Đánh giá về nghệ thuật

- Với thơ: thể loại, ngôn ngữ, hình ảnh, giọng điệu, nhịp điệu

- Với truyện: tình huống, người kể chuyện, giọng điệu

3. Kết bài

- Đánh giá chung về thành công của tác phẩm

* Bài nói mẫu tham khảo

Phân tích đánh giá tác phẩm “Hai đứa trẻ” (Thạch Lam)

Thạch Lam (1910-1942) là thành viên của "Tự lực văn đoàn". Ông thành công về truyện ngắn và bút kí qua các tác phẩm như: "Gió đầu mùa". "Nắng trong vườn", "Hà Nội 36 phố phường". Tác phẩm của Thạch Lam có "cốt cách và phẩm chất văn học", để lại "cái dư vị và cái nhã thú" cho người đọc. Đó là chữ nghĩa của Nguyễn Tuân trong Tuyển tập Thạch Lam.

Truyện ngắn "Hai đứa trẻ" in trong lập "Nắng trong vườn” (1938). Truyện ngắn này có những nét đặc sắc nghệ thuật tiêu biểu cho phong cách của Thạch Lam.

Trên sách Văn học Trung học Phổ thông, Thạch Lam có ba truyện ngắn: "Gió đầu mùa", "Hai đứa trẻ", và "Dưới bóng hoàng lan". Đó là những truyện ngắn không có cốt truyện, mỗi truyện là một bài thơ từ tình đượm buồn. “Gió lạnh đầu mùa" nói về chuyện cho áo và trả áo, cho vay tiền để mua áo ấm giữa 3 đứa trẻ và hai người mẹ. "Dưới bóng hoàng lan" có 4 nhân vật: hai bà cháu, cô thôn nữ Nga và cây hoàng lan. Mái nhà xưa và bóng bà "che mát" tâm hồn đứa cháu; hương thơm và bóng hoàng lan ướp hương và ủ ấp cho một mối tình êm đẹp "dịu ngọt chăng tơ...". Còn truyện "Hai đứa trẻ" nói về một phố huyện nghèo và tâm trạng thao thức của hai chị em Liên và An khắc khoải đợi chờ một chuyến tàu đêm đi qua. Hình ảnh đoàn tàu và tiếng còi tàu đã trở thành một thói quen của cảm xúc và ước vọng. Tuy không có cốt truyện, nhưng "Hai đứa trẻ" có một hương vị thật là man mác. Đó là chất thơ.

"Hai đứa trẻ" có bao chi tiết nghệ thuật giàu sức gợi sâu xa. Thạch Lam tả cảnh, tả người hay kể chuyện đều chọn lọc, tạo nên ấn tượng, nhiều xao xác và bâng khuâng. Cảnh phố huyện tối dần, ngoài đồng thì ếch nhái kêu ran; trong nhà thì tiếng muỗi vo ve. Liên ngồi yên lặng, đôi mắt bóng tối ngập đầy dần, tâm hồn ngây thơ thấm thía cái buồn của buổi chiều quê. Bà cụ Thi hơi điên, nghiện rượu, tiếng cười "khanh khách". Tiếng đàn bầu của bác xẩm thì "bần bật". Mẹ con chị Tí bán nước chè. Thằng cu "khiêng hai cái ghế trên lưng”, mẹ nó "đội cái chõng trên đầu"... Thật là vất vả, cực nhọc và nghèo khổ. Những chi tiết ấy rất sống, rất hiện thực. Tiểu thuyết Tự lực văn đoàn thuộc khuynh hướng lãng mạn. Nhưng truyện của Thạch Lam, đặc biệt truyện "Hai đứa trẻ" thì nội dung hiện thực - nhân đạo hòa quyện đầy ám ảnh và lay động.

Một nét đặc sắc nghệ thuật của Thạch Lam là tinh tế và sâu sắc trong phân tích thế giới nội tâm nhân vật, gợi xúc động những hình thái mơ hồ, mong manh trong lòng người. Những dòng viết về tâm trạng của nhân vật Liên với bao buồn vui lẫn lộn, nhiều xao xác bâng khuâng. Trời tối dần, Liên ngồi nhìn phố huyện, không hiểu sao là chị thấy lòng “buồn man mác". Ngồi đợi tàu trong màn đêm, dưới ngàn sao lấp lánh, và ánh sáng của những con đom đóm nhấp nháy, tâm hồn Liên "yên tĩnh hẳn”. Tàu đến, Liên vội đánh thức em dậy, hai chị em nhìn đoàn xe vút qua, nhìn theo cái chấm nhỏ đèn xanh, xa mãi dần khuất sau rặng tre. Liên cầm tay em, "lặng theo mơ tưởng. Hà Nội xa xăm. Hà Nội sáng rực, vui vẻ và huyên náo". Liên nhớ lại kí ức tuổi thơ và ước vọng. Rồi Liên chìm dần trong giấc ngủ yên tĩnh của phố huyện về khuya "tịch mịch và đầy bóng tối".

Truyện "Hai đứa trẻ" có một giọng điệu rất riêng, giọng điệu tâm tình thủ thỉ. Đó là tiếng nói của một con người, như Nguyễn Tuân nhận xét là "tính tình nhẹ nhàng tinh tế", "vừa sống vừa lắng  nghe chung quanh..." với bao chuyện buồn vui đang xảy ra. Cái dây xà tích bằng bạc của Liên, Thạch Lam đã phát hiện ra thứ vật dụng mà "chị quý mến và hãnh diện" vì nó tỏ ra chị là người con gái "lớn và đảm đang". Phở bác Siêu là một thứ quà "xa xỉ, nhiều tiền" mà hai chị em Liên không bao giờ mua được, vì thế hai chị em chỉ biết "ngửi thấy mùi phở thơm. Liên nhớ về Hà Nội là nhớ những kỉ niệm tuổi thơ, ngày hố còn đi làm, mẹ nhiều tiền, hai chị em được đi chơi bờ Hồ, được uống những cốc nước lạnh xanh đỏ. Phải chăng đó cũng là kí ức tuổi thơ êm đềm của Thạch Lam?

Thạch Lam sử dụng thành công thủ pháp nghệ thuật tương phản đối lập để làm nổi bật những cảnh đời lầm than nơi phố huyện. Phố huyện ngập đầy bóng tối. Chỉ có vài ngọn đèn le lói. Riêng ngọn đèn nơi chõng hàng chị Tí được nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Càng về khuya, phố huyện càng im lìm, tịch mịch. Đêm nào cũng có một chuyến tàu chạy qua phố huyện. Dù chỉ trong khoảnh khắc, nhưng con tàu đã mang đến một thế giới đầy ánh sáng và náo động. Làn khỏi bừng sáng. Các toa đèn sáng trưng. Đồng và kền lấp lánh. Các cửa kính sáng Đốm than đỏ bay tung trên đường sắt. Tiếng xe rít. Tiếng hành khách ồn ào, khe khẽ. Tiếng còi tàu rít lên. Đoàn tàu rầm rộ đi tới và vút qua... Ánh sáng và bóng tối, ồn ào náo động và tịch mịch, tương phản ấy, đối lập ấy đã làm nổi bật những cảnh ngộ nghịch trái, đồng thời đi sâu vào những tâm tình, tâm trạng, những cảm xúc, cảm giác đầy ám ảnh.

Một nét  đặc sắc nữa về nghệ thuật của Thạch Lam là câu văn dưới ngòi bút của ông thanh nhẹ, trong sáng, giàu hình ảnh và gợi cảm. Ví dụ, cảnh phố huyện lúc chiều tàn: "Phía tây, đỏ rực như lửa cháy (...). Chiều, chiều rồi. Một chiều êm ả như ru, văng  vẳng tiếng ếch nhái kêu ran nơi đồng ruộng theo gió nhẹ đưa vào... Đây là cảnh đầu đêm nơi phố huyện: “Trời đã bắt đầu đêm một mùa hạ êm như nhung và thoảng qua gió mát . Đường phố và các ngõ con dần dần chứa đầy bóng tối...". Nói về câu văn Thạch Lam, Nguyễn Tuân, nhận xét: "Bằng sáng tác văn học. Thạch Lam đã làm cho tiếng nói Việt Nam gọn khẽ đi, co duỗi thêm, mềm mại ra, và tươi đậm hơn".

Cái đẹp trong văn chương Thạch Lam, trước hết là cái đẹp của tình người, cái đẹp của một trái tim nhân hậu. Là cái đẹp của chất thơ đậm hương đời và vị đời, là cái đẹp của một ngòi bút giàu bản sắc. Là tinh thần nhân đạo sáng bừng trang văn,... Con người và văn chương của Thạch Lam đáng để ta trân trọng và mến mộ.

d) Kiểm tra và chỉnh sửa

Tham khảo các yêu cầu đã nêu ở Bài 5 (trang 27).

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 10 Cánh diều siêu ngắn, hay khác:

• Tự đánh giá: "Phép mầu" kì diệu của văn học

• Hướng dẫn tự học trang 115

• Đọc hiểu văn bản trang 116

• Viết trang 117

• Nói và nghe trang 117

Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật ... (cả ba sách)

• (Cánh diều) Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về một tác phẩm truyện (ngắn nhất)

• (Cánh diều) Soạn bài Giới thiệu, đánh giá một tác phẩm thơ (ngắn nhất)

• (Kết nối tri thức) Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm truyện (ngắn nhất)

• (Kết nối tri thức) Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm thơ (ngắn nhất)

• (Chân trời sáng tạo) Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một truyện kể (ngắn nhất)

• (Chân trời sáng tạo) Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một bài thơ (ngắn nhất)

• (Chân trời sáng tạo) Soạn bài Giới thiệu, đánh giá nội dung, nghệ thuật của một tác phẩm tự sự hoặc tác phẩm kịch (ngắn nhất)

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 10 hay khác:

• Soạn văn 10 Cánh diều (hay nhất)
• Soạn văn 10 Cánh diều (ngắn nhất)
• Soạn văn 10 Cánh diều (siêu ngắn)
• Giải Chuyên đề học tập Văn 10 Cánh diều
• Giải lớp 10 Cánh diều (các môn học)
• Giải lớp 10 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 10 Chân trời sáng tạo (các môn học)

---