Giáo án Bồi dưỡng HSG Văn 7 Cảm thụ thơ văn

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV hướng dẫn HS các bước làm bài văn cảm thụ văn học.

? Yêu cầu cần đạt của một bài cảm thụ?

? Các bước làm bài văn cảm thụ văn học?

- HS lần lượt trả lời nhanh câu hỏi của GV về các đơn vị kiến thức cơ bản của bài học.

  Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS tích cực trả lời.

- GV khích lệ, động viên

  Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- HS lần lượt trả lời các câu hỏi của GV.

- Các HS khác nhận xét, bổ sung.

  Bước 4: Kết luận, nhận định

GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Yêu cầu cần đạt của một bài cảm thụ:

- Chỉ ra được nghệ thuật dùng từ, đặt câu, cách sử dụng các phép tu từ hiệu quả biểu đạt mà các nghệ thuật đó mang lại, từ đó chỉ ra được cái hay, cái đẹp của đoạn văn, đoạn thơ.

- Diễn đạt thành văn những cảm nhận của mình.

II. Các bước làm bài văn cảm thụ văn học

Bước 1

- Đọc kĩ đề bài, nắm được yêu cầu của đề.

- Đọc kỹ đoạn văn, thơ mà để cho bài hiểu khái quát nội dung và NT chính của đoạn, bài.

Bước 2

- Đoạn thơ, văn ấy có cần phân ý không nếu có: Phân làm mấy ý? Đặt tiêu đề từng ý.

- Tìm dấu hiệu NT cảm từng ý, gọi tên các biện pháp NT qua các dấu hiệu.

Bước 3

- Lập dàn ý đoạn văn hoặc bài văn.

- Ở mỗi dấu hiệu NT: nêu rõ tên của biện pháp nghệ thuật, ở hình ảnh nào, tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy với việc biểu đạt nội dung của đoạn văn, đoạn thơ. Dự kiến nêu cảm nghĩ, liên tưởng, đánh giá theo hiểu biết của em (vd: hay, đẹp độc đáo, khéo léo, đặc sắc...).

* Lưu ý:

- Khi phát hiện phép so sánh, cần chỉ rõ tác giả đã so sánh sự vật nào với sự vật nào, phân tích đặc điểm của sự vật dùng so sánh để chỉ ra đặc điểm của sự vật được so sánh.

 - Với phép nhân hoá, cần chỉ rõ sự vật nào được nhân hoá, nhờ từ ngữ nào, qua đó đặc điểm của sự vật được nhân hoá hiện lên như thế nào.

- Trong ẩn dụ, cần xác định được sự vật đang được nói tới trong văn cảnh được dùng để chỉ cho sự vật nào, từ đặc điểm của sự vật đang có mặt ta tìm ra đặc điểm của sự vật mà người viết muốn nói tới.

- Trong hoán dụ, cần chỉ rõ đâu là hình ảnh hoán dụ hình ảnh đó dùng để gọi thay cho sự vật, hiện tượng nào, dùng hoán dụ như vậy thì nội dung diễn đạt có gì đáng chú ý.

Bước 4: Viết đoạn văn theo yêu cầu của đề bài.

Đoạn văn cần đạt các nội đung sau:

 - Giới thiệu tác giả, tác phẩm, xuất sứ của đoạn văn, đoạn thơ, trích dẫn lại (nếu có thể).

- Phân tích nghệ thuật dùng từ, đặt câu của tác giả

 - Phân tích các biện pháp nghệ thuật tu từ được sử dụng (biện pháp tu từ gì ? ở hình ảnh nào ? giá trị biểu đạt của mỗi phép tu từ đó.

- Chốt lại điểm sáng về nghệ thuật,cái hay, cái đẹp, giá trị nội dung mà nghệ thuật đó đem lại cho cả đoạn văn.

Hoạt động 1: Bài tập 1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV nêu yêu cầu bài tập: Mở đầu bài thơ “Nhớ con sông quê hương” nhà thơ Tế Hanh viết:

“Quê hương tôi có con sông xanh biếc

Nước gương trong soi tóc những hàng tre

Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè

Toả nắng xuống dòng sông lấp loáng.

Em hãy phân tích cái hay cái đẹp và em cảm nhận được từ bốn câu thơ.

? Em làm đề bài trên theo các bước đã học.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

  Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS tích cực trả lời.

- GV khích lệ, động viên

  Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- HS lần lượt trả lời các câu hỏi của GV.

- Các HS khác nhận xét, bổ sung.

  Bước 4: Kết luận, nhận định

GV nhận xét, chốt kiến thức.

Bài tập 1: Mở đầu bài thơ “Nhớ con sông quê hương” nhà thơ Tế Hanh viết:

“Quê hương tôi có con sông xanh biếc

Nước gương trong soi tóc những hàng tre

Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè

Toả nắng xuống dòng sông lấp loáng.

Em hãy phân tích cái hay cái đẹp và em cảm nhận được từ bốn câu thơ.

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

* Bước 1:

- Nội dung đoạn thơ: Giới thiệu con sông quê hương và tình cảm của tác giả với con sông.

- NT đoạn: Nhân hóa, so sánh, từ gợi tả.

* Bước 2: Đoạn thơ chia làm 2 ý nhỏ.

- Ý 1: Hai câu đầu: Giới thiệu con sông quê hương.

- NT cần khai thác:

+ Từ gợi cảm: “xanh biếc”.

+ ĐT “có”.

+ ẩn dụ:Nước gương trong

+ Nhân hoá: Soi tóc những hàng tre.

 - Ý 2: Hai câu cuối: Tình cảm của nhà thơ với con sông quê hơng.

Điểm sáng NT:

+ So sánh khẳng định: “Tâm hồn tôi... trưa hè.

+ Hình ảnh: Buổi trưa hè.

+ ĐT “tỏa” rất gợi hình

+ Từ láy “lấp loáng” rất gợi hình.

*Bước 3

Dàn ý đoạn:

Ý 1: Hai câu đầu nhà thơ giới thiệu con sông quê.

- Động từ “có” vừa giới thiệu con sông quê vừa kín đáo bộc lộ niềm tự hào.

- Tính từ gợi tả màu sắc “xanh biếc” có khả năng khái quát cảnh sông trong ấn tượng ban đầu. Xanh biếc là màu xanh đậm, đẹp, hơi ánh lên dưới nền trời.

- Mặt nước sông trong như gương (ẩn dụ), những hàng tre hai bên bờ như những cô gái nghiêng mình soi tóc trên mặt nước sông trong như gương.

- Ngay phút ban đầu giới thiệu con sông quê hương xinh đẹp, dịu dàng, thơ mộng, nhà thơ đã kín đáo bộc lộ tình cảm tự hào yêu mến con sông.

 Ý 2: Tình cảm nhà thơ với con sông quê.

+ Nghệ thuật so sánh: 1 khái niệm trừu tượng(tâm hồn tôi) với một khái niệm cụ thể (một buổi trưa hè) làm rõ nét tình cảm nhà thơ với con sông quê.

- Buổi trưa hè “nhiệt độ cao, nóng bỏng đã cụ thể hóa tình cảm của nhà thơ. Từ so sánh khẳng định “là” khẳng định “tâm hồn tôi” và “buổi trưa hè” có sự hòa nhập thành một.

+ Động từ “tỏa” gợi tình cảm yêu mến của nhà thơ lan tỏa khắp sông, bao trọn dòng sông.

- Nhờ tình cảm yêu mến nồng nhiệt ấy mà con sông quê hơng như đẹp lên dưới ánh mặt trời: Dòng sông “lấp loáng” từ láy “lấp loáng” khiến dòng sông lúc sáng, lúc tối thay đổi như dát bạc như trong truyện cổ tích.

* Bước 4: Viết thành đoạn văn hoàn chỉnh.

       Trong bốn câu mở đầu bài thơ “Nhớ con sông quê hương”, nhà thơ Tế Hanh đã giới thiệu với chúng ta con sông quê hương của mình và tình cảm của ông đối với con sông quê hương. Ngay từ hai câu đầu đoạn hình ảnh sông đã hiện ra với một màu “xanh biếc”. Tình từ gợi tả “xanh biếc” giúp ta hình dung mặt nước sông xanh đậm, đẹp, hơi ánh lên dưới mặt trời do vần ‘iếc” trong ‘biếc” gợi ánh sáng. Động từ “có” vừa giới thiệu con sông quê lại vừa kín đáo bộc lộ cảm xúc tự hào của người viết. Từ bao quát chung nhà thơ (giới) tả thiệu) cụ thể con sông và hai bên bờ: “Nước gương trong soi tóc những hàng tre. Với sự kết hợp khéo léo nghệ thuật nhân hóa những hàng tre hai bờ sông như những cô gái đang soi tóc trên mặt sông, cùng nghệ thuật ẩn dụ vì nước sông như mặt gương làm cho con sông quê hiện lên xinh đẹp, hiền hòa gần gũi biết bao. Trước một dòng sông quê như thế, làm sao mà không yêu, không nhớ được. Để bộc lộ tình cảm của mình, Tế Hanh đã dùng nghệ thuật so sánh khẳng định: “Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè” Tâm hồn là một khái niệm trừu tượng được so sánh với “buổi trưa hè” – một khái niệm cụ thể với nhiệt độ cao nóng bỏng, cho ta cảm nhận tình cảm nồng cháy của nhà thơ với con sông quê. Tình cảm đó “tỏa” xuống dòng sông khiến dòng sông trở nên “lấp loáng” đẹp diệu kỳ như trong cổ tích. Tình yêu của Tế Hanh đã làm cho con sông quê đẹp, sực sỡ lên biết bao nhiêu.