(Siêu ngắn) Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên (trang 4-10) - Cánh diều

Bài viết soạn bài Bài học đường đời đầu tiên trang 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 siêu ngắn gọn sách Ngữ văn 6 Cánh diều giúp học sinh lớp 6 dễ dàng soạn văn 6.

(Siêu ngắn) Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên (trang 4-10) - Cánh diều

A/ Hướng dẫn soạn bài Bài học đường đời đầu tiên

1. Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 15 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2):

– Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

- Khi đọc truyện đồng thoại, các em cần chú ý:

+ Truyện kể về những sự kiện gì? Đâu là những sự kiện chính?

+ Nhân vật trong truyện là những loài vật nào? Ai là nhân vật chính?

+ Hình dạng, tính nết của các con vật được thể hiện trong truyện vừa giống loài vật ấy, vừa giống con người ở chỗ nào?

+ Truyện muốn nhắn gửi đến người đọc bài học gì? Bài học ấy có ý nghĩa với em không? Vì sao?

– Đọc trước văn bản Bài học đường đời đầu tiên, tìm hiểu thêm về tác giả Tô Hoài và tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu kí.

- Em đã từng chơi với một chú dế bao giờ chưa? Em biết những gì về loài động vật này?

Trả lời:

- Truyện kể về những sự kiện xoay quanh bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn:

+ Dế Mèn lên mặt dạy đời Dế Choắt

+ Dế Mèn trêu chị Cốc

+ Hậu quả của việc trêu chị Cốc khiến Dế Mèn ân hận.

=> Sự việc chính: Dế Mèn trêu chị Cốc và hậu quả sau đó.

- Nhân vật trong truyện gồm loài dế (Dế Mèn, Dế Choắt) và chim cốc. Dế Mèn là nhân vật chính.

Nhân vật	Đặc điểm giống loài vật	Đặc điểm giống con người
Dế Mèn	- Đôi càng mẫm bóng. - Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứng dần và nhọn hoắt. - Đôi cánh trước ngắn hủn hoẳn giờ thành dài kín đuôi. - Thân màu nâu bóng mỡ. - Đầu to từng tảng, rất bướng. - Hai răng đen nhánh lúc nào cũng nhai. - Sợi râu dài, uốn cong, chốc chốc đưa hai chân lên vuốt râu.	- Chàng dế thanh niên cường tráng. - Cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi. - Đi đứng oai vệ. - Khi tôi to tiếng thì ai cũng nhịn, không ai đáp lại. - Quát chị Cào Cào, ngứa chân đá anh Gọng Vó. - Tôi càng tưởng tôi là tay ghê gớm, có thể sắp đứng đầu thiên hạ. - Hung hăng, hống hách, tự đắc, nghịch ranh
Dế Choắt	- Gầy gò, dài lêu nghêu - Cánh ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn - Đôi càng bè bè, nặng nề, xấu - Râu ria cụt một mẩu	- Giống một gã nghiện thuốc phiện. - Như người cởi trần mặc áo gi-lê - Mặt mũi ngẩn ngẩn ngơ ngơ. - Tính nết ăn xổi ở thì.
Chị Cốc	- Đứng chỗ mát rỉa lông, rỉa cánh và chùi mép. - Béo xù, mỏ như dùi sắt.	Trợn tròn mắt, giương cánh lên như sắp đánh nhau.

- Truyện đã nhắn gửi đến người đọc bài học về cái giá phải trả của lối cư xử ngạo mạn, ích kỷ và thói quen bắt nạt kẻ yếu.

+ Bài học giúp em có những nhận thức sâu sắc hơn về cách cư xử, chúng ta cần biết sống khiêm tốn, cư xử chừng mực, biết quan tâm, thấu hiểu và đồng cảm với mọi người.

* Tác giả Tô Hoài (1920 – 2014), tên khai sinh là Nguyễn Sen, quê ở Hà Nội.

- Ông là nhà văn có vốn sống phong phú, tài quan sát miêu tả tinh tế, lối văn phong giàu hình ảnh, gần gũi với đời sống.

- Ông viết văn từ trước năm 1945, với các thể loại truyện phong phú, đa dạng. Các tác phẩm chính cho thiếu nhi của ông: “Dế Mèn phiêu lưu ký”, “Mực tàu giấy bản”, “Nói về cái đầu tôi”, “Ngọn cờ lau”, “Thằng phó”, “Chuyện ông Gióng”, “Võ sĩ Bọ Ngựa”, “Ba anh em”, “Ba bà cháu”, “Câu chuyện ngày chủ nhật”, “Con mèo lười”, “Đám cưới chuột”, “Đảo hoang”, “Chuyện nỏ thần”,…

- Năm 1996, Tô Hoài nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

* Tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu kí là tác phẩm đồng thoại, ra đời năm 1954, được gộp lại từ hai truyện Con Dế Mèn và Dế Mèn phiêu lưu kí.

- Em chưa từng chơi với một chú dế nhưng em đã được xem chọi dế khi về quê chơi.

- Đặc điểm của loài dế: Dế là một loại côn trùng có cơ thể hình trụ, đầu tròn, và một cặp râu dài giống như anten roi. Chân sau thích hợp cho việc nhảy. Cặp cánh trước được chuyên biệt hóa thành một dạng cánh bảo vệ, cặp cánh sau có dạng màng, và được gập lại khi không sử dụng. Chúng thường hiện tại nhiều môi trường, từ đồng cỏ, bụi rậm, và rừng tới đầm lầy, bãi biển và hang động. Các loài dế mèn đa số sống về đêm, và con trống có tiếng gáy to dai dẳng để thu hút con mái, dù vài loài không gáy được.

2. Đọc hiểu

* Trong khi đọc

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc: 

1. Hãy chú ý các chi tiết miêu tả Dế Mèn.

Chi tiết:

Ngoại hình	Hành động
+ Càng: mẫm bóng + Vuốt:cứng, nhọn hoắt + Cánh: áo dài chấm đuôi + Đầu: to, nổi từng tảng + Răng: đen nhánh, nhai ngoàm ngoạm + Râu: dài, cong vút	+ Đi đứng oai về, làm điệu, nhún chân, rung đùi + Quát mấy chị cào cào, đá ghẹo anh gọng vó + Co cẳng, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ, dáng điệu tỏ vẻ con nhà võ. + Nhai ngoàm ngoạm, trịnh trọng vuốt sâu

2. Qua lời kể của Dế Mèn, em hãy hình dung như thế nào về Dế Choắt?

Em hình dung Dế Choắt có lẽ trạc tuổi Dế Mèn nhưng cơ thể ốm yếu, hom hem với thân hình gầy gò, cánh ngắn củn, càng bè bè, râu cụt. Chính vì yếu đuối nên Dế Choắt cũng không làm được gì, sống trong cảnh tạm bợ cho qua ngày.

3. Hình ảnh Dế Mèn và Dế Choắt mà em hình dung ở phần (3) có điểm tương đồng nào với Dế Mèn và Dế Choắt trong bức tranh bên dưới?

- Hình ảnh Dế Mèn hiện lên to khỏe, cao lớn, với đôi càng mẫn bóng, nhưng tính cách hách dịch, thích dạy đời, kiêu căng không coi ai ra gì.

- Hình ảnh Dế Choắt hiện lên nhu nhược, yếu ớt, đôi càng ngắn củn và râu thì cụt, luôn trong tâm thế sợ hãi, nhún nhường để tránh họa vào người.

4. Dế Mèn đã "nghịch ranh" như thế nào?

Dế Mèn trêu chị Cốc rồi chui tọt vào hang để trốn.

5. Tai họa mà Dế Mèn kể ở đây là gì? Xảy ra với ai?

- Tai họa vì trêu chị Cốc rồi trốn đã dẫn đến chị Cốc hiểu lầm và dẫn đến cái chết thương tâm của Dế Choắt.

6. Em hãy tưởng tượng nét mặt Dế Mèn lúc này.

Dế Mèn vừa hoảng loạn, vừa đau khổ, ân hận về lỗi lầm không thể sửa chữa của mình.

7. Tranh minh họa nhân vật nào và về sự việc gì trong truyện?

Sự việc Dế Mèn chôn cất và đứng lặng trước nấm mồ của Dế Choắt, suy nghĩ và hối hận về hành động của mình => Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.

* Sau khi đọc

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc: 

Câu 1 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2): Câu chuyện trên được kể bằng lời của nhân vật nào? Hãy chỉ ra các nhân vật tham gia vào câu chuyện.

Trả lời:

- Câu chuyện được kể bằng lời của Dế Mèn.

- Các nhân vật tham gia vào câu chuyện: Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc.

Câu 2 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2): Dế Mèn đã ân hận về việc gì? Hãy tóm tắt sự việc đó trong khoảng 3 dòng.

Trả lời:

- Dế Mèn đã ân hận về việc bày trò trêu chị Cốc rồi vô trách nhiệm trốn đi, dẫn đến chị Cốc hiểu lầm và cái chết thương tâm, oan ức của Dế Choắt. Đó là bài học thấm thía đầu tiên mà Dế Mèn nhận được trên con đường đời của mình.

Câu 3 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2): Dế Mèn đã có sự thay đổi về thái độ và tâm trạng như thế nào sau sự việc trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt? Vì sao có sự thay đổi ấy?

Trả lời:

- Sự thay đổi của Dế Mèn:

Hốt hoảng quỳ xuống nâng đầu Choắt → Hối hận vì tội ngông cuồng dại dột của mình → Thương Dế Choắt, ăn năn tội mình.

- Sự thay đổi diễn ra vì đó là lúc Dế Mèn nhận ra hành động dại dột, không suy nghĩ của mình đã dẫn đến hậu quá không thể cứu vãn.

Câu 4 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2): Từ các chi tiết “tự hoạ” về bản thân và lời lẽ, cách xưng hô, điệu bộ, giọng điệu, thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt, chị Cốc, em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật này?

Trả lời:

Dế Mèn là một chàng dế khỏe mạnh nhưng hung hăng, hống hách, hành động xốc nổi và chỉ biết nghĩ đến bản thân mình.

Câu 5 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2): Ở cuối đoạn trích, sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn đã “đứng lặng giờ lâu” và “nghĩ về bài học đường đời đầu tiên”. Theo em, đó là bài học gì?

Trả lời:

Đó là bài học: Không nên kiêu ngạo, hung hăng, nghịch ngợm tai quái mang tai vạ đến cho người khác và cho chính bản thân mình.

Câu 6 (trang 10 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2): Nhà văn Tô Hoài từng chia sẻ: “Nhân vật trong truyện đồng thoại được nhân cách hoá trên cơ sở đảm bảo không thoát li sinh hoạt có thật của loài vật.”. Dựa vào những điều em biết về loài dế, hãy chỉ ra những điểm “có thật” như thế trong văn bản, đồng thời, phát hiện những chỉ tiết đã được nhà văn “nhân cách hoá”.

Trả lời:

Những chi tiết “có thật”	Những chi tiết đã “nhân cách hóa”
+ Đôi càng mẫm bóng. + Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. + Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn. + Đầu to ra, nổi từng tảng rất bướng. + Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.	+ Tên nhân vật được viết hoa như tên người, nhân hóa con vật như một con người + Dế Mèn xưng tôi, có những hành động như người như: ăn uống điều độ, siêng tập thể dục, trịnh trọng, khoan thai, đi đứng oai vệ, cà khịa với tất cả bà con lối xóm + Tình cách như con người: hống hách, kiêu căng, ngạo mạn,...

B/ Học tốt bài Bài học đường đời đầu tiên

1/ Nội dung chính Bài học đường đời đầu tiên

Bài học đường đời đầu tiên Dế Mèn rút ra chính là sự trả giá cho những hành động ngông cuồng thiếu suy nghĩ. Bài học ấy thể hiện qua lời khuyên chân tình của Dế Choắt: "ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ, sớm muộn rồi cũng mang vạ vào mình đấy". Đó cũng là bài học cho chính con người.

2/ Bố cục văn bản Bài học đường đời đầu tiên

- Gồm 2 phần:

+ Phần 1: Từ đầu đến “đứng đầu thiên hạ rồi” : Giới thiệu vẻ đẹp và tính cách của Dế Mèn.

+ Phần 2: Còn lại: Câu chuyện về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.

3/ Tóm tắt văn bản Bài học đường đời đầu tiên

Truyện kể về một chàng dế thanh niên cường tráng có tính kiêu căng, tự phụ luôn tự cho mình là người “sắp đứng đầu thiên hạ”. Với bản tính đó, Dế Mèn trong một lần nghịch dại trêu chị Cốc đã dẫn tới cái chết thương tâm cho Dế Choắt - anh bạn hàng xóm yếu ớt, tội nghiệp. Sau sự việc đó, Dế Mèn ân hận và rút ra bài học đường đời đầu tiên cho mình.

4/ Nội dung, nghệ thuật văn bản Thánh Gióng

- Nội dung: Bài văn miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chọc chị Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra được bài học đường đời cho mình.

- Nghệ thuật:

+ Cách kể chuyện theo ngôi thứ nhất tự nhiên, hấp dẫn.

+ Nghệ thuật miêu tả loài vật sinh động, đặc sắc.

+ Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 6 Cánh diều siêu ngắn, hay khác:

• Kiến thức ngữ văn trang 3 - 4

• Ông lão đánh cá và con cá vàng

• Thực hành tiếng Việt trang 16

• Thực hành đọc hiểu: Cô bé bán diêm

• Viết bài văn kể lại một trải nghiệm đáng nhớ

• Kể lại một trải nghiệm đáng nhớ

• Tự đánh giá: Anh Cút lủi

• Hướng dẫn tự học trang 26

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 6 hay khác:

• Soạn Văn lớp 6 Cánh diều (hay nhất)
• Soạn Văn lớp 6 Cánh diều (ngắn nhất)
• Soạn Văn lớp 6 Cánh diều (siêu ngắn)
• Giải lớp 6 Cánh diều (các môn học)
• Giải lớp 6 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 6 Chân trời sáng tạo (các môn học)

---