(Siêu ngắn) Soạn bài Đêm nay Bác không ngủ (trang 28-31-32) - Cánh diều

Bài viết soạn bài Đêm nay Bác không ngủ trang 28, 29, 30, 31, 32 siêu ngắn gọn sách Ngữ văn 6 Cánh diều giúp học sinh lớp 6 dễ dàng soạn văn 6.

(Siêu ngắn) Soạn bài Đêm nay Bác không ngủ (trang 28-31-32) - Cánh diều

A/ Hướng dẫn soạn bài Đêm nay Bác không ngủ

1. Chuẩn bị

- Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

Khi đọc văn bản thơ có yếu tố tự sự, miêu tả, các em cần chú ý:

+ Đọc kĩ văn bản thơ và xác định câu chuyện được kể trong đó.

+ Nhận biết những yếu tố tự sự, miêu tả trong văn bản và chỉ ra tác dụng của những yếu tố ấy.

+ Chỉ ra một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của bài thơ.

+ Ý nghĩa của bài thơ và những nhận thức, tình cảm của em sau khi học.

- Đọc trước bài thơ Đêm nay Bác không ngủ, tìm hiểu về tác giả Minh Huệ.

Trả lời:

- Câu chuyện được kể: Một đêm Bác không ngủ.

	Yếu tố tự sự	Yếu tố miêu tả
Chi tiết	câu chuyện được anh bộ đội chứng kiến và kể lại.	chi tiết, từ ngữ miêu tả ngoại hình, dáng vẻ của bác trong đêm thao thức.
Tác dụng	Giúp hình ảnh Bác Hồ được hiện lên thật chân thực, rõ ràng. Qua đó người đọc cũng hiểu hơn về phẩm cách và đức hi sinh muôn đời của Bác dành cho nhân dân.

- Đặc sắc về hình thức nghệ thuật:

+ Thể thơ 5 chữ.

+ Biện pháp tu từ:

. Điệp ngữ Đêm nay Bác không ngủ,…

. Từ láy: lâm thâm, trầm ngâm, xơ xác,…

. Ẩn dụ Người Cha mái tóc bạc

. So sánh: Anh đội viên mơ màng như nằm trong giấc mộng,…

+ Nhịp thơ sâu lắng, thể hiện tình cảm chân thành, cảm phục Bác – người Cha già kính yêu của dân tộc.

- Ý nghĩa bài thơ: Bài thơ thể hiện tấm lòng cảm phục, yêu thương của nhà thơ đối với tình cảm hi sinh thiêng liêng của Bác dành cho nhân dân, dân tộc. Bài thơ cũng giúp thế hệ trẻ nhận thức và nhớ ơn những hi sinh, đấu tranh của thế hệ cha ông trong công cuộc bảo vệ đất nước, đồng thời có ý thức, trách nhiệm về sứ mệnh bồi đắp và bảo vệ đất nước ngày hôm nay.

* Tác giả Minh Huệ:

- Nhà thơ Minh Huệ (1927 – 2003) tên khai sinh là Nguyễn Đức Thái, sinh tại Bến Thủy, thành phố Vinh, Nghệ An.

- Ngoài bút danh Minh Huệ, ông còn có các bút danh khác là Mai Quốc Minh, Nguyễn Thái.

- Nhà thơ Minh Huệ đã trải qua nhiều lĩnh vực công tác: hội trưởng Hội Sáng tác văn nghệ Liên khu 4, trưởng ban Thơ - lý luận phê bình NXB Văn Học, trưởng Ty Văn hoá Nghệ An, bí thư Đảng đoàn kiêm chủ tịch Hội VHNT Nghệ An, hội viên sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam (1957), uỷ viên Uỷ ban TW Hội Liên hiệp VHNT Việt Nam. 

- Ông đã được trao huân chương kháng chiến chống Mỹ hạng nhất, huy chương vì sự nghiệp văn học nghệ thuật Việt Nam.

- Sự nghiệp sáng tác của ông ghi dấu ấn qua bảy tập thơ (có hai tập thơ viết về Bác Hồ là cõi sen và Đêm nay Bác không ngủ), bốn tập truyện ký và ký, hai tập truyện…

2. Đọc hiểu

* Trong khi đọc

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc: 

1. Chỉ ra tác dụng của các từ láy trong khổ thơ thứ hai.

- Các từ láy: trầm ngâm, lâm thâm, xơ xác

=> Tác dụng: từ láy giàu tính gợi hình, gợi tả, giúp tăng giá trị biểu cảm của tác phẩm.

2. Xác định và nêu tác dụng của biện pháp tu từ trong dòng thơ số 11.

- Biện pháp tu từ: ẩn dụ “Người Cha mái tóc bạc”

=> Tác dụng: Hình ảnh Bác hiện lên như hình bóng của người cha luôn quan tâm, yêu thương tới các anh đội viên từ đó nhấn mạnh hình ảnh cao đẹp của Bác và tình cảm của anh đội viên dành cho Bác.

3. Chú ý tác dụng của dấu gạch đầu dòng ở các dòng thơ số 23,25 và việc tạo yếu tố tự sự.

- Tác dụng của dấu gạch đầu dòng: đánh dấu lời thoại trực tiếp

=> Tạo ra yếu tố tự sự là cuộc đối thoại của Bác và anh đội viên.

4. Các từ "đinh ninh", "phăng phắc" giúp em hình dung ra hình ảnh Bác lúc này như thế nào?

Các từ giúp em hình dung Bác đang trầm ngâm suy tư, quên đi mọi thứ xung quanh mà chỉ đang tập trung lo nghĩ vấn đề lớn lao – việc nước, việc dân.

5. Khổ thơ này thể hiện tâm trạng của ai?

Trời thì mưa lâm thâm

Làm sao cho khỏi ướt!

Càng thương càng nóng ruột

Mong trời sáng mau mau.

Khổ thơ thể hiện tâm trạng của anh đội viên.

6. Xác định cách gieo vần của hai khổ thơ cuối.

- hồng, mông

- tình, Minh

* Sau khi đọc

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc: 

Câu 1 (trang 31 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2): Bài thơ có những nhân vật nào? Tìm các chi tiết liên quan đến hoàn cảnh xuất hiện của các nhân vật. Kể lại câu chuyện trong bài thơ dựa theo trật tự thời gian (khoảng 9-10 dòng)

Trả lời:

- Nhân vật: Bác Hồ, anh đội viên

- Chi tiết liên quan đến hoàn cảnh xuất hiện của các nhân vật:

+ Trời khuya lắm rồi

+ Lặng yên bên bếp lửa

+ Ngoài trời mưa lâm thâm

+ Mái lều tranh xơ xác

- Kể lại câu chuyện: Ngoài trời đang mưa lâm thâm. Trong mái lều tranh, anh đội viên chợt tỉnh giấc. Anh thấy Bác Hồ đang ngồi lặng yên. Mái tóc của Bác đã bạc. Thế rồi, Bác đi dém chăn cho từng người. Khi thấy Bác tới gần, anh đội viên hỏi: “Bác ơi, sao Bác chưa ngủ ạ?”. Nghe thế, Bác trả lời anh: “Chú cứ việc ngủ ngon để mai còn đi đánh giặc”. Anh nghe lời Bác nằm ngủ tiếp. Đến lần thứ ba thức dậy, Bác Hồ vẫn thức. Anh vội vàng nói với Bác: “Trời đã khuya lắm rồi, mời Bác ngủ, Bác ơi!”. Lần này, Bác đã giải thích với anh rằng Bác thức vì còn lo việc nước, thương đoàn dân công thương mọi người còn đang vất vả. Anh đội viên rất xúc động, quyết định thức cùng Bác.

Câu 2 (trang 31 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2): Liệt kê các chi tiết thể hiện tình cảm của Bác đối với các chiến sĩ và dân công. Chi tiết nào gây ấn tượng nhất cho em.

Trả lời:

- Các chi tiết thể hiện tình cảm của Bác với chiến sĩ và dân công:

+ Đốt lửa cho anh nằm

+ Bác đi dém chăn cho từng người một, sợ cháu giật mình Bác nhón chân nhẹ nhàng.

+ Bác khuyên anh ngủ ngon để đi đánh giặc.

+ Bác thương đoàn công dân ngủ ngoài rừng, lấy lá cây làm chiếu, manh áo làm chăn.

- Chi tiết em ấn tượng nhất: Bác đi dém chăn cho từng người một, sợ cháu giật mình Bác nhón chân nhẹ nhàng.

Câu 3 (trang 31 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2): Tìm các chi tiết thể hiện tình cảm của anh đội viên dành cho Bác Hồ (từ dòng 1-dòng 44). Chi tiết nào đem lại cho em nhiều cảm xúc nhất?

Trả lời:

- Chi tiết thể hiện tình cảm của anh đội viên dành cho Bác Hồ:

+ Lo lắng khi thấy Bác chưa đi ngủ.

+ Anh càng nhìn lại càng thương Bác.

+ Hỏi thăm Bác xem vì sao Bác không ngủ, Bác có lạnh không.

+ Lo lắng sợ Bác sẽ ốm nên anh thức luôn cùng Bác

- Chi tiết khiến em có nhiều cảm xúc nhất: "Lòng vui sướng mênh mông/ Anh thức luôn cùng Bác"

Câu 4 (trang 32 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2): Câu thơ “Đêm nay Bác không ngủ” được điệp lại mấy lần trong bài thơ? Ý nghĩa của sự điệp lại này là gì?

Trả lời:

- Câu thơ được điệp lại 3 lần.

- Ý nghĩa của sự điệp lại này: mỗi lần điệp lại là một lần thức giấc của anh đội viên và đều thấy Bác còn thao thức chưa ngủ. Từ đó làm nổi bật sự quan tâm, lo lắng, suy tư của Bác dành cho đất nước, nhân dân, những người dân công, chiến sĩ,… đồng thời cũng thấy được sự quan tâm của anh đội viên tới sức khỏe của Bác.

Câu 5 (trang 32 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 2): Hãy chỉ ra một số yếu tố miêu tả trong văn bản và nêu tác dụng qua một ví dụ cụ thể.

Trả lời:

- Yếu tố miêu tả:

"Vẻ mặt Bác trầm ngâm

Ngoài trời mưa lâm thâm

Mái lều tranh xơ xác"

"Bác nhón chân nhẹ nhàng"

"Bóng bác cao lồng lộng

Ấm hơn ngon lửa hồng"

- Tác dụng:

Trong câu thơ "Bóng bác cao lồng lộng/ Ấm hơn ngọn lửa hồng", hình ảnh miêu tả vừa sinh động, vừa gợi hình, gợi tả, giúp hình ảnh Bác Hồ vừa cao cả bởi tấm lòng vĩ đại của vị lãnh tụ vì dân vì nước, đồng thời cũng giản dị, mộc mạc, đầy yêu thương trong tấm áo nâu hòa cùng ánh lửa bập bùng giúp xua đi bóng tối và cái lạnh lẽo của núi rừng.

Câu 6 (trang 32 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1): Đoạn trích sau là toàn bộ câu chuyện mà Minh Huệ được nghe kế lại về Bác. Đọc đoạn trích và thực hiện yêu cầu:

“Một đêm, Bác Hồ ghé vào một lán bộ đội giữa rừng. Một đội viên tỉnh giấc thấy có một cụ già Nùng đang tiếp củi vào bếp lửa giữa lán. Bóng ông cụ và ánh lửa như đang toả sáng, xua đi bóng tối và cái lạnh lẽo của núi rừng. Anh trùm kín thêm áo trấn thủ lên đầu định ngủ tiếp nhưng linh tính mách bảo anh một điều gì đó. Anh ló đầu ra, căng mắt quan sát và nhận ra Bác Hồ. Anh vùng dậy sung sướng định reo lên nhưng không hiểu sao, anh chỉ lại run run khẽ thốt:

Bác ơi, sao Bác chưa ngủ ạ? Thưa Bác, mời Bác đi ngủ...

Bác cười hiển, đầm ấm:

- Được, cháu cứ ngủ ngon, Bác sẽ đi ngủ.

Vâng lời Bác, anh đội viên trở về sạp. Nhưng làm sao có thể ngủ được khi được gặp Bác Hồ và Bác Hồ còn thức. Thế là anh lại vùng dậy, nài nỉ mời Bác đi ngủ kẻo trời sắp sáng. Bác lại âu yếm bảo: “Cháu cứ việc ngủ ngon, ngày mai đi đánh giặc. Cháu ngủ ngon là Bác khoẻ. Bác không buồn ngủ vì trời lạnh còn nhiều bộ đội và dân công ngủ ngoài rừng."...".

(Nhà thơ Minh Huệ đã viết bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” như thế nào?)

Chỉ ra sự giống nhau, khác nhau giữa đoạn trích và bài thơ của Minh Huệ.

Trả lời:

	Đoạn trích	Bài thơ
Giống nhau	Về nội dung đều thể hiện tấm lòng yêu thương sâu sắc, rộng lớn của Bác với bộ đội và nhân dân,tình cảm yêu kính, cảm phục của người chiến sĩ đối với lãnh tụ.
Khác nhau	- Hình thức tự sự - Câu chuyện Minh Huệ được nghe kể, ít yếu tố biểu cảm hơn	- Hình thức thơ trữ tình 5 chữ - Đặt dưới góc nhìn của anh đội viên được Minh Huệ truyền tải lại, bày tỏ nhiều cảm xúc hơn.

B/ Học tốt bài Đêm nay Bác không ngủ

1/ Nội dung chính Đêm nay Bác không ngủ

Bài thơ đã thể hiện tấm lòng yêu thương sâu sắc, rộng lớn của Bác Hồ đối với bộ đội và nhân dân. Đồng thời, cũng thể hiện tình cảm kính yêu và cảm phục của người chiến sĩ đối với Bác – vị chủ tịch đáng kính.

2/ Bố cục văn bản Đêm nay Bác không ngủ

- Gồm 3 phần :

+ Phần 1 (từ đầu đến “Lấy sức đâu mà đi”): Lần thứ nhất thức dậy của anh đội viên

+ Phần 2 (tiếp đó đên “Anh thức luôn cùng Bác”): Lần thứ ba thức dậy của anh đội viên

+ Phần 3 (còn lại): Hình tượng Bác Hồ

3/ Tóm tắt văn bản Đêm nay Bác không ngủ

Bài thơ kể lại câu chuyện Bác Hồ và anh đội viên trong một đêm Bác không ngủ trên đường ra chiến dịch ở lán nhỏ giữa rừng khuya. Bác đi đốt lửa, dém chăn, canh giấc ngủ cho bộ đội ngủ. Anh đội viên thức dậy, thấy thế, mời Bác đi ngủ, nhưng Bác vẫn thức. Đến lần thứ ba thức dậy, anh lại nằng nặc mời Bác đi ngủ vì trời sắp sáng rồi. Bác nói cho anh đội viên biết những trăn trở của mình. Anh hiểu được tình thương mênh mông của Bác nên đã vui sướng thức luôn cùng Bác

4/ Nội dung, nghệ thuật văn bản Đêm nay Bác không ngủ

- Nội dung: Qua câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch, bài thơ đã thể hiện tấm lòng yêu thương sâu sắc, rộng lớn của Bác với bộ đội và nhân dân,tình cảm yêu kính, cảm phục của người chiến sĩ đối với lãnh tụ

- Nghệ thuật:

+ Thể thơ năm chữ, nhiều vần liền

+  Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm

+  Sử dụng nhiều chi tiết giản dị, chân thực và cảm động

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 6 Cánh diều siêu ngắn, hay khác:

• Kiến thức ngữ văn trang 27

• Lượm

• Thực hành tiếng Việt trang 36 - 37

• Thực hành đọc hiểu: Gấu con chân vòng kiềng

• Viết đoạn văn ghi lại cảm nghĩ về bài thơ có yếu tố tự sự, miêu tả

• Trình bày ý kiến về một vấn đề

• Tự đánh giá: Sao không về Vàng ơi?

• Hướng dẫn tự học trang 46

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 6 hay khác:

• Soạn Văn lớp 6 Cánh diều (hay nhất)
• Soạn Văn lớp 6 Cánh diều (ngắn nhất)
• Soạn Văn lớp 6 Cánh diều (siêu ngắn)
• Giải lớp 6 Cánh diều (các môn học)
• Giải lớp 6 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 6 Chân trời sáng tạo (các môn học)

---