Giáo án Chuyên đề Văn 12 Tri thức tổng quát trang 34 - Kết nối tri thức

Lớp

Tiết

Ngày dạy

Sĩ số

Vắng

Hoạt động của gv và hs

Dự kiến sản phẩm

B1: Chuyển giao nhiệm vụ:

GV trình  chiếu hình ảnh một số bức tranh,  đoạn phim hoặc cho HS nghe một số ca khúc được chuyển thể từ các tác phẩm văn học, yêu cầu HS đoán tên của các tác phẩm văn học đã được chuyển thể. Ví dụ: Bức tranh Thuý Kiều – Kim Trọng (Mai Trung Thứ); bộ phim Cánh đồng bất tận (Nguyễn Phan Quang Bình), Đất rừng phương Nam (Nguyễn Quang Dũng), Mắt biếc (Victor Vũ), Tam quốc diễn nghĩa (Vương Phù Lâm); ca khúc Màu tím hoa sim (Dzũng Chinh);...

B2: Thực hiện nhiệm vụ:

HS quan sát và gọi tên các tác phẩm văn học đã được chuyển thể sang loại hình nghệ thuật khác.

B3: Báo cáo nhiệm vụ

B4: Nhận xét, đánh giá, dẫn dắt vào bài mới

Tên   tác   phẩm   văn   học   đã được chuyển thể: Truyện Kiều (Nguyễn  Du);  Cánh  đồng  bất tận (Nguyễn Ngọc Tư); Đất rừng phương Nam (Đoàn Giỏi), Mắt biếc (Nguyễn Nhật  Ánh), Tam quốc chí thông tục diễn nghĩa (La Quán Trung); Màu tím hoa sim (Hữu Loan);…

Hoạt động của gv và hs

Dự kiến sản phẩm

Hoạt động 1: Tìm hiểu về thuật ngữ chuyển thể và chuyển thể tác phẩm văn học

B1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV cho HS đọc nội dung trong SGK (tr. 34 – 35) và vẽ sơ đồ tư duy trình bày nội dung, lịch sử của khái niệm chuyển thể, chuyển thể tác phẩm văn học.

- GV cho HS làm việc theo nhóm nhỏ

(chia theo từng bàn hoặc theo cặp).

B2: Thực hiện nhiệm vụ:

- HS làm việc theo nhóm nhỏ.

- HS vẽ sơ đồ tư duy vào giấy và cử đại diện lên trình bày khi được GV yêu cầu.

B3: Báo cáo nhiệm vụ:

- GV gọi một nhóm lên vẽ sơ đồ tư duy trên bảng.

- Các nhóm còn lại quan sát để nhận xét, bổ sung.

B4: Nhận xét, đánh giá:

− Các nhóm khác góp ý, nhận xét sơ đồ tư duy của nhóm trình bày trước lớp.

− GV chuẩn hoá kiến thức.

Hoạt động 2: Tìm hiểu về các phương thức chuyển thể tác phẩm văn học

B1. Chuyển giao nhiệm vụ: GV chia lớp thành 4 nhóm. 

Nhóm 1, 2 thực hiện phiếu học tập số 1.

 Nhóm 3, 4 thực hiện phiếu học tập số 2.

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1

1. Lấy ví dụ về hiện tượng chuyển thể tác phẩm văn học theo phương thức bám sát tác phẩm gốc.

2. Theo em, việc chuyển thể bám sát tác phẩm gốc có ưu điểm và hạn chế gì?

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2

1. Lấy ví dụ về hiện tượng chuyển thể theo phương thức ít bám sát tác phẩm gốc.

2. Nêu những yếu tố thường thay đổi khi thực hiện chuyển thể theo phương thức ít bám sát tác phẩm gốc.

3. So sánh sự khác biệt trong một số yếu tố giữa tác phẩm chuyển thể và tác phẩm gốc mà em vừa lấy ví dụ.

4. Theo em, việc chuyển thể ít bám sát tác phẩm gốc có ưu điểm và hạn chế gì?

B2. Thực hiện nhiệm vụ:

- Các nhóm làm việc theo yêu cầu của các câu hỏi trong phiếu học tập.

- Phân công trình bày và trả lời câu hỏi thảo luận.

B3. Báo cáo kết quả

- Các nhóm trình bày kết quả theo yêu cầu của GV.

- Các nhóm còn lại nhận xét, góp ý, thảo luận.

B4. Nhận xét, đánh giá:

- GV nhận xét và chuẩn hoá kiến thức.

− GV có thể chiếu nhanh video clip giới thiệu các hiện tượng chuyển thể từ văn học sang các loại hình nghệ thuật khác như điện ảnh, hội hoạ, âm nhạc, …

- Yêu cầu HS phát hiện và gọi tên các loại hình nghệ thuật đó.

Hoạt động 3: Tìm hiểu mối quan hệ giữa tác phẩm văn học và tác phẩm nghệ thuật chuyển thể

B1: Chuyển giao nhiệm vụ:

− GV cho HS đọc phần nội dung liên quan trong SGK tr. 35 − 37.

− GV chia lớp thành các nhóm và phân công mỗi nhóm chuẩn bị một nội dung để thuyết trình ở trên lớp theo hình thức báo cáo dự án nhỏ.

Nhóm 1: Trình bày lịch sử của các hình thức chuyển thể tác phẩm văn học sang các loại hình nghệ thuật khác?

Nhóm 2: Nêu điểm tương đồng, khác biệt giữa văn học với điện ảnh, âm nhạc, hội hoạ.

Nhóm 3: Liệt kê các yếu tố cần nắm bắt khi tìm hiểu về tác phẩm điện ảnh, hội hoạ, âm nhạc chuyển thể.

Nhóm 4: Trình bày về khả năng chuyển thể của tác phẩm văn học sang các lĩnh vực nghệ thuật khác (điện ảnh, hội hoạ, âm nhạc, sân khấu,…).

B2: Thực hiện nhiệm vụ:

- Đại diện các nhóm trình bày dự án của nhóm mình.

- Các nhóm còn lại lắng nghe và suy nghĩ các vấn đề cần trao đổi, thảo luận.

B3: Báo cáo kết quả

GV gọi đại diện các nhóm báo cáo kết quả dự án nhỏ trong tiết học trên lớp.

B4: Nhận xét, đánh giá:

Các nhóm đặt câu hỏi và góp ý, đánh giá về phần trình bày của nhau.

- GV chuẩn hoá kiến thức, nhấn mạnh  yêu cầu khi thưởng  thức một tác phẩm nghệ thuật chuyển thể từ tác phẩm văn học

1. Chuyển thể và chuyển thể tác phẩm văn học

1.1. Chuyển thể là “kể” lại câu chuyện (bao gồm lịch sử, sự kiện, nhân vật,... hay chỉ đơn thuần là một ý tưởng, cảm xúc, cảm giác,...) mà tác phẩm gốc đã thể hiện bằng ngôn ngữ riêng của một loại hình nghệ thuật khác.

1.2. Chuyển thể tác phẩm văn học là thuật ngữ có sự biến động về nội dung trong quá trình sử dụng.

- Ban đầu, thuật ngữ chuyển thể tác phẩm văn học chỉ được dùng để nói về việc chuyển tác phẩm văn học thành một vở kịch trên sân khấu hoặc một bộ phim trên màn ảnh.

- Về sau, nội hàm của thuật ngữ được mở rộng. Theo đó, việc chuyển hệ thống kí hiệu ngôn từ trong tác phẩm  văn học thành  hệ thống kí hiệu riêng của điêu khắc, hội hoạ, âm nhạc,... cũng được xếp vào hiện tượng chuyển thể tác phẩm văn học.

- Việc chuyển thể tác phẩm văn học đã được thực hiện từ thời xa xưa.

- Ngày nay, hiện tượng chuyển thể tác phẩm văn học còn xảy ra với các loại hình nghệ thuật hoặc các sinh hoạt mang tính nghệ thuật khác như nhiếp ảnh, nghệ thuật thị giác, nghệ thuật sắp đặt, trò chơi điện tử, công viên chủ đề,...

→ Khi thưởng thức, tìm hiểu vấn đề chuyển thể văn học, chúng ta cần đặt tác phẩm văn học và tác phẩm chuyển thể bên cạnh nhau trong một bối cảnh lịch sử và bối cảnh văn hoá cụ thể.

2. Các phương thức chuyển thể tác phẩm văn học

2.1. Hai phương thức chuyển thể phổ biến

- Chuyển thể bám sát tác phẩm gốc.

- Chuyển thể ít bám sát tác phẩm gốc.

2.2. Các yếu tố thường gây chú ý khi chuyển thể tác phẩm văn học: chủ đề, nhân  vật, không gian và thời gian, điểm nhìn, kết cấu.

3. Tác phẩm văn học và tác phẩm nghệ thuật chuyển thể

3.1. Tác phẩm văn học và tác phẩm điện ảnh chuyển thể

− Giữa hai loại hình văn học và điện ảnh có nhiều điểm tương đồng: thích hợp với việc “kể chuyện” (tự sự); có tính tổng hợp cao trong việc tái hiện cuộc sống. Tuy nhiên, nếu văn học “kể chuyện” bằng ngôn ngữ thì điện ảnh “kể chuyện” chủ yếu bằng hình ảnh và âm thanh.

− Tác phẩm điện ảnh có thể được xây dựng từ việc chuyển thể các tác phẩm văn học thuộc nhiều thể loại khác nhau như thơ ca, kịch, truyện ngắn, tiểu thuyết.

3.2. Tác phẩm văn học và tác phẩm hội hoạ chuyển thể

− Nếu văn học là nghệ thuật của thời gian thì hội hoạ là nghệ thuật của không gian. Thế mạnh của văn học là diễn tả một quá trình, còn thế mạnh của hội hoạ là khắc hoạ một khoảnh khắc. Văn học dùng ngôn từ để “kể” câu chuyện, còn hội hoạ dùng đường nét, màu sắc tác động trực tiếp vào thị giác để miêu tả đối tượng hay biểu đạt ý niệm.

→ Nhân vật và sự kiện thường được sử dụng như là nguồn  cảm hứng và đề tài cho tác phẩm hội hoạ.

− Khi thưởng thức một  tác phẩm  hội hoạ chuyển thể, cần nắm vững các khái niệm như bố cục, màu sắc, hoà sắc, hình, khối, nét,...

3.3. Tác phẩm văn học và tác phẩm âm nhạc chuyển thể

- Cả văn học và âm nhạc đều là nghệ thuật của thời gian. Tuy nhiên, nếu văn học “kể” câu chuyện bằng ngôn ngữ thì âm nhạc “kể” câu chuyện bằng giai điệu, tiết tấu. Các đặc trưng loại hình trên khiến cho hình tượng trong văn học thường có tính xác định, còn hình tượng trong âm nhạc (nhất là với tác phẩm khí nhạc) thường có tính bất định, mơ hồ.

- Người ta có thể sử dụng tác phẩm văn học (toàn thể hoặc trích đoạn) như nguồn cảm hứng sáng tác bài hát, bản nhạc.

Tiêu chí

Kết quả

Bổ sung, góp ý

Đạt

Chưa đạt

Nội dung trình bày

Cách thức, kĩ năng và thái độ khi trình bày

Tương tác với người nghe (lắng nghe, trao đổi, thảo luận…)