Soạn bài Yêu cầu và cách thức thuyết trình về phong cách sáng tác của một trường phái văn học (cổ điển, lãng mạn hoặc hiện thực) - Chân trời sáng tạo

Với soạn bài Phần thứ ba: Yêu cầu và cách thức thuyết trình về phong cách sáng tác của một trường phái văn học (cổ điển, lãng mạn hoặc hiện thực) Chuyên đề Văn 12 Chân trời sáng tạo hay nhất, ngắn gọn giúp học sinh dễ dàng làm bài tập Chuyên đề học tập Ngữ văn 12.

Soạn bài Yêu cầu và cách thức thuyết trình về phong cách sáng tác của một trường phái văn học (cổ điển, lãng mạn hoặc hiện thực) - Chân trời sáng tạo

I. Cách thức thuyết trình giới thiệu về phong cách sáng tác của một trường phái văn học

Bước 1: Chuẩn bị nói

Xác định đề tài/ vấn đề, không gian, thời gian thuyết trình

Đề tài của bài thuyết trình đã được xác định ở bài viết giới thiệu về một phong cách sáng tác của một trường phái văn học. Mục đích của bài thuyết trình là trình bày nội dung nhằm thuyết phục người nghe về một phong cách sáng tác của một trường phái văn học.

Do đó, bạn cần đặt các câu hỏi: Ai sẽ là người nghe bạn trình bày? Bạn sē nói ở đâu? Bài thuyết trình có thò̀ gian bao lâu? Bạn sē dành bao nhiêu thời gian cho phần trao đổi với người nghe?...

Tìm ý, lập dàn ý

Nội dung trình bày đã được bạn chuẩn bị trong bài viết giới thiệu về một phong cách sáng tác của một trường phái văn học. Việc bạn cần làm là chuyển dàn ý đó thành dàn ý bài thuyết trình. Do đó, bạn nên chuẩn bị thêm:

- Sơ đồ tóm tắt nội dung bài giới thiệu nhằm thuyết trình một cách rõ ràng và hiệu quả, giúp người nghe nắm được các ý chính.

- Một số phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ để phần thuyết trình thêm rõ ràng và thu hút: tranh hoặc ảnh chân dung tác giả, hình ảnh bút tích của tác giả, hình ảnh các địa danh liên quan đến cuộc đời tác giả, ảnh bìa các tác phẩm đã in của tác giả,...

- Thiết kế tập tin trình chiếu để hỗ trợ cho bài thuyết trình.

- Dự kiến các ý kiến phản biện và chuẩn bị phần phản hồi.

Bước 2: Luyện tập và trình bày

Khi luyện tập, bạn cần:

- Lựa chọn cách mở đầu hấp dẫn, thu hút được sự chú ý của người nghe.

- Lựa chọn từ ngữ sao cho đơn giản, dễ hiểu, khách quan, đúng với ý bạn cần biểu đạt.

- Trích dẫn các bằng chứng một cách hợp lí, làm sáng tỏ được luận điểm.

- Chú ý chuyển tiếp giữa các phần, các ý để người nghe dễ theo dõi.

Khi trình bày, bạn cần:

- Dựa vào phần tóm tắt đã chuẩn bị từ trước.

- Kết hợp ngôn ngữ nói với các phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ.

- Tương tác với người nghe bằng ánh mắt và sử dụng cử chỉ vừa phải.

- Đảm bảo thời gian cho phép.

Bước 3: Trao đổi và đánh giá

Khi trao đổi, bạn cần:

- Thể hiện thái độ cầu thị, trân trọng ý kiến đóng góp của người nghe.

- Lắng nghe nắm bắt đúng ý câu hỏi của người hỏi.

- Trả lời câu hỏi một cách khúc chiết, lịch sự, tôn trọng quan điểm của người khác.

II. Một số đề thực hành

Đề 1: Biểu hiện của phong cách sáng tác cổ điển trong tác phẩm của một trong những tác giả văn học trung đại Việt Nam tiêu biểu (Nguyễn Trãi, Nguyễn Dữ, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan, Hồ Xuân Hương,...).

Đề 2: Phong vị cổ điển và tính hiện đại trong một/ một số bài thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh.

Đề 3: Đóng góp về phong cách nghệ thuật của một nhà Thơ mới (1932 - 1945).

Đề 4: Đóng góp về phong cách nghệ thuật của một nhà văn hiện thực Việt Nam giai đoạn 1930-1945.

Gợi ý:

Đề 1: Biểu hiện của phong cách sáng tác cổ điển trong tác phẩm của Nguyễn Trãi

Nguyễn Trãi (1380 – 1442) là một trong những tác giả tiêu biểu của văn học trung đại Việt Nam. Tác phẩm của ông mang đậm phong cách sáng tác cổ điển, thể hiện qua nhiều khía cạnh, đặc biệt là trong thơ chữ Hán và chữ Nôm.

1. Đặc điểm của phong cách sáng tác cổ điển trong thơ Nguyễn Trãi

Phong cách cổ điển trong tác phẩm của Nguyễn Trãi thể hiện qua các đặc điểm sau:

+ Sử dụng thể thơ truyền thống: Chủ yếu là thất ngôn bát cú Đường luật và lục ngôn, lục bát trong thơ Nôm. Đây là những thể thơ phổ biến trong văn học trung đại, mang đậm dấu ấn cổ điển.

+ Đề tài gắn với tư tưởng trung quân, yêu nước, lý tưởng Nho giáo: Ông luôn thể hiện lòng trung thành với triều đình, ý thức trách nhiệm đối với dân và đất nước.

+ Cảm hứng thiên nhiên, tư tưởng ẩn dật: Nguyễn Trãi chịu ảnh hưởng tư tưởng Lão – Trang, thể hiện tình yêu thiên nhiên, mong muốn sống an nhàn khi thời cuộc không như ý.

+ Sử dụng điển cố, điển tích: Ông thường dùng các điển tích Trung Hoa để gợi ý nghĩa sâu xa, tạo chất trang nhã, súc tích cho thơ.

2. Biểu hiện phong cách cổ điển qua một số bài thơ tiêu biểu

a) Tư tưởng yêu nước, trung quân – "Bình Ngô đại cáo"

- Đây là một áng thiên cổ hùng văn, mang phong cách văn chính luận cổ điển, sử dụng biền ngẫu, câu văn đối xứng.

- Sử dụng nhiều điển cố lịch sử để khẳng định nền độc lập dân tộc:

"Như nước Đại Việt ta từ trước,

Vốn xưng nền văn hiến đã lâu."

→ Tư tưởng trung quân, yêu nước, thể hiện phong cách chính luận cổ điển mạnh mẽ.

b) Cảm hứng thiên nhiên, tư tưởng ẩn dật – "Bảo kính cảnh giới"

Bài thơ "Côn Sơn ca" là một minh chứng điển hình cho phong cách cổ điển với hình ảnh thiên nhiên thanh tĩnh:

"Côn Sơn suối chảy rì rầm,

Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai."

→ Thể hiện tư tưởng Lão - Trang, phong thái ung dung, yêu thiên nhiên, giống các ẩn sĩ trong thơ Đường.

c) Sử dụng điển cố, điển tích

Trong nhiều bài thơ chữ Hán, Nguyễn Trãi dùng nhiều điển cố:

"Tiêu dao mộng tưởng chừ đâu mất,

Nghĩa cả còn vương nợ bút nghiên."

→ "Tiêu dao" gợi đến tư tưởng Lão Trang, "bút nghiên" thể hiện trách nhiệm của trí thức đối với dân tộc.

3. Kết luận

Nguyễn Trãi là nhà thơ có phong cách sáng tác mang đậm dấu ấn cổ điển. Ông sử dụng thể thơ truyền thống, đề tài yêu nước, tư tưởng trung quân và thiên nhiên ẩn dật, cùng với điển cố để tạo nên phong cách trang nhã, súc tích. Tuy nhiên, ông cũng có những đổi mới khi viết thơ Nôm, góp phần phát triển nền văn học dân tộc.

Đề 2:

1. Phong vị cổ điển trong thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh

Phong vị cổ điển trong thơ Hồ Chí Minh thể hiện qua nhiều yếu tố như thể thơ, điển cố, hình ảnh thiên nhiên, và phong thái của người quân tử.

- Thể thơ Đường luật chặt chẽ: Các bài thơ trong Nhật ký trong tù phần lớn được viết theo thể tứ tuyệt hoặc thất ngôn bát cú, tuân thủ niêm luật nghiêm ngặt, mang đậm phong cách thơ Đường. Ví dụ bài "Tảo giải" (Giải đi sớm):

Nhân sinh tại thế như phong vũ,

Hưu luận anh hùng dữ tửu đồ.

Tảo giải hữu thì do thử lộ,

Túy phê hắc địa thụ căn vô.

→ Nhịp điệu, vần luật của bài thơ mang phong cách cổ điển, gần gũi với thơ Đường.

- Sử dụng điển cố, điển tích: Hồ Chí Minh vận dụng nhiều điển cố từ văn học Trung Hoa để tăng chiều sâu tư tưởng cho bài thơ. Ví dụ, trong bài "Mới ra tù, tập leo núi", Người viết:

Tẩu lộ tài tri tẩu lộ nan,

Trùng sơn chi ngoại hựu trùng sơn.

Trùng sơn đăng đáo cao phong hậu,

Vạn lý dư đồ cố miện gian.

→ Hình ảnh "trùng sơn" và "cao phong" gợi nhắc đến triết lý của Lão – Trang và tinh thần của thơ cổ.

- Hình ảnh thiên nhiên tượng trưng: Thiên nhiên trong thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh thường mang tính ẩn dụ, thể hiện ý chí kiên cường và tâm hồn lạc quan. Ví dụ, trong bài "Ngắm trăng" (Vọng nguyệt):

Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,

Đối thử lương tiêu nại nhược hà?

Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt,

Nguyệt tòng song khích khán thi gia.

→ Hình ảnh "minh nguyệt" vừa mang phong cách cổ điển của thơ Đường, vừa thể hiện phong thái ung dung, lạc quan của Hồ Chí Minh dù trong hoàn cảnh lao tù.

2. Tính hiện đại trong thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh

- Chất hiện thực và tinh thần cách mạng: Khác với thơ Đường chỉ tập trung vào thiên nhiên hoặc tâm tư cá nhân, thơ Hồ Chí Minh phản ánh hiện thực khắc nghiệt của cảnh lao tù, nỗi vất vả của nhân dân, và ý chí đấu tranh. Ví dụ, bài "Chiều tối" (Mộ):

Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,

Cô vân mạn mạn độ thiên không.

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,

Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.

→ Hai câu đầu mang phong vị cổ điển, nhưng hai câu sau thể hiện hình ảnh lao động bình dị, tràn đầy sức sống, thể hiện tinh thần của thời đại.

- Cái tôi chiến sĩ – thi nhân: Hồ Chí Minh không chỉ là một thi nhân mà còn là một chiến sĩ cách mạng. Thơ của Người không bi lụy mà luôn có ý chí kiên cường. Trong bài "Đi đường" (Tẩu lộ):

Tẩu lộ tài tri tẩu lộ nan,

Trùng sơn chi ngoại hựu trùng sơn.

Trùng sơn đăng đáo cao phong hậu,

Vạn lý dư đồ cố miện gian.

→ Hình ảnh chinh phục núi cao không chỉ là cảnh thiên nhiên mà còn là ẩn dụ cho con đường cách mạng đầy gian nan nhưng đầy triển vọng.

- Phong cách giản dị, gần gũi với đời sống thực tế: Thay vì sử dụng những hình ảnh xa vời, thơ Hồ Chí Minh mang tính trực diện, chân thật, gắn liền với đời sống người lao động. Hình ảnh "sơn thôn thiếu nữ" hay "bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng" trong bài Chiều tối là minh chứng cho điều này.

* Kết luận

Thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa phong vị cổ điển và tính hiện đại. Người sử dụng thể thơ, điển cố, hình ảnh thiên nhiên theo phong cách thơ Đường nhưng lại thổi vào đó tinh thần hiện thực, ý chí cách mạng và phong cách giản dị. Chính điều này đã tạo nên sức hấp dẫn và giá trị riêng biệt cho thơ Hồ Chí Minh trong nền văn học Việt Nam.

Đề 3: Đóng góp về phong cách nghệ thuật của Xuân Diệu

- Cách tân thi pháp thơ ca

+ Xuân Diệu đã đổi mới thi pháp thơ ca bằng cách sử dụng hình ảnh, ngôn ngữ và nhịp điệu mang hơi thở hiện đại.

+ Thơ ông giàu nhạc điệu, sử dụng nhiều biện pháp tu từ như điệp âm, điệp ngữ, so sánh, ẩn dụ để tạo sự tinh tế trong biểu đạt.

- Biểu hiện của cái "tôi" cá nhân mãnh liệt

+ Thơ Xuân Diệu thể hiện cái “tôi” khao khát yêu thương, say đắm với cuộc đời, khác với thơ ca trung đại vốn thiên về cái chung, cái tập thể.

+ Ông thể hiện một hồn thơ luôn “vội vàng”, khao khát tận hưởng vẻ đẹp của thế gian:

Ta muốn ôm

Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn...

- Cảm quan thời gian và không gian độc đáo

+ Ông nhìn thời gian như một dòng chảy vô tận, khiến con người lo sợ mất đi tuổi trẻ và hạnh phúc.

+ Không gian trong thơ Xuân Diệu thường rộng mở, tràn ngập ánh sáng và sức sống, nhưng cũng ẩn chứa sự nuối tiếc.

- Tinh thần hiện đại và ảnh hưởng từ thơ phương Tây

+ Xuân Diệu chịu ảnh hưởng từ thơ tượng trưng và lãng mạn Pháp (Verlaine, Baudelaire), tạo nên phong cách mới lạ, táo bạo trong cách diễn đạt cảm xúc.

+ Ông đưa vào thơ những hình ảnh mang hơi thở phương Tây nhưng vẫn giữ được bản sắc dân tộc.

Đề 4:

Giai đoạn 1930-1945 là thời kỳ phát triển mạnh mẽ của văn học hiện thực Việt Nam. Một trong những nhà văn tiêu biểu của giai đoạn này là Ngô Tất Tố, với tác phẩm nổi bật Tắt đèn. Phong cách nghệ thuật của ông có những đóng góp quan trọng sau:

1. Hiện thực sắc sảo, phản ánh chân thực xã hội

- Ngô Tất Tố khắc họa sâu sắc hiện thực xã hội Việt Nam dưới ách thống trị của thực dân phong kiến. Ông tập trung phản ánh nỗi khổ của nông dân, đặc biệt là người phụ nữ trong xã hội.

- Tắt đèn dựng lên bức tranh chân thực về cảnh sưu cao thuế nặng, áp bức bất công mà người dân phải gánh chịu.

2. Xây dựng nhân vật có tính điển hình cao

- Nhân vật chị Dậu trong Tắt đèn là điển hình cho số phận bi thảm của người nông dân nghèo khổ. Qua đó, Ngô Tất Tố tố cáo chế độ xã hội tàn bạo đẩy con người vào bước đường cùng.

- Cách xây dựng nhân vật giàu tính cách, tâm lý chân thực, gần gũi với đời sống.

3. Ngôn ngữ bình dị, giàu tính dân gian

- Ngô Tất Tố sử dụng ngôn ngữ mộc mạc, đời thường, đậm chất địa phương, giúp câu chuyện thêm chân thực, gần gũi.

- Ông cũng sử dụng nhiều thành ngữ, tục ngữ, đối thoại tự nhiên để diễn tả sinh động đời sống nhân dân.

4. Giá trị nhân đạo sâu sắc

- Không chỉ tố cáo hiện thực, Ngô Tất Tố còn bày tỏ niềm cảm thương sâu sắc với những con người lao khổ.

- Ông thể hiện sự trân trọng nghị lực của nhân dân, đặc biệt là hình ảnh người phụ nữ dù khổ cực vẫn kiên cường, mạnh mẽ.

Kết luận

Ngô Tất Tố có đóng góp lớn trong việc phát triển phong cách hiện thực trong văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945. Tác phẩm của ông không chỉ phản ánh xã hội chân thực mà còn mang giá trị nhân văn sâu sắc, góp phần thúc đẩy tinh thần đấu tranh của nhân dân.

Tham khảo các bài soạn Chuyên đề Văn 12 Chuyên đề 3: Tìm hiểu phong cách sáng tác của một trường phái văn học: cổ điển, hiện thực hoặc lãng mạn hay khác:

• Chuyên đề Văn 12 Phần thứ nhất: Yêu cầu và cách thức tìm hiểu phong cách sáng tác của một trường phái văn học (cổ điển, lãng mạn hoặc hiện thực)

• Chuyên đề Văn 12 Phần thứ hai: Yêu cầu và cách thức viết bài giới thiệu về một phong cách sáng tác của một trường phái văn học (cổ điển, lãng mạn hoặc hiện thực)

Xem thêm các bài Soạn Chuyên đề học tập Ngữ văn 12 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

• Chuyên đề Văn 12 Chuyên đề 1: Tập nghiên cứu và viết báo cáo về một vấn đề văn học hiện đại
• Chuyên đề Văn 12 Chuyên đề 2: Tìm hiểu về một tác phẩm nghệ thuật chuyển thể từ văn học
• Chuyên đề Văn 12 Chuyên đề 3: Tìm hiểu phong cách sáng tác của một trường phái văn học: cổ điển, hiện thực hoặc lãng mạn

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 12 hay khác:

• Soạn Chuyên đề Văn 12 Kết nối tri thức
• Soạn Chuyên đề Văn 12 Chân trời sáng tạo
• Soạn Chuyên đề Văn 12 Cánh diều
• Giải lớp 12 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 12 Chân trời sáng tạo (các môn học)
• Giải lớp 12 Cánh diều (các môn học)

---