Chuyên đề Tiếng Việt lớp 5 Cánh diều (Lý thuyết + Bài tập)

Trọn bộ tài liệu Chuyên đề Tiếng Việt lớp 5 Cánh diều chọn lọc với lý thuyết chi tiết (định nghĩa, phân loại, tác dụng) và bài tập đa dạng có hướng dẫn giải chi tiết giúp Giáo viên có thêm tài liệu giảng dạy Tiếng Việt lớp 5.

Chuyên đề Tiếng Việt lớp 5 Cánh diều (Lý thuyết + Bài tập)

Xem thử

Chỉ từ 300k mua trọn bộ Chuyên đề Tiếng Việt lớp 5 Cánh diều (Lý thuyết + Bài tập) bản word có lời giải chi tiết:

• B1: gửi phí vào tk: 1053587071 - NGUYEN VAN DOAN - Ngân hàng Vietcombank (QR)
• B2: Nhắn tin tới Zalo VietJack Official - nhấn vào đây để thông báo và nhận đề thi

• Đại từ lớp 5
• Kết từ lớp 5
• Từ đồng nghĩa lớp 5
• Từ đa nghĩa lớp 5
• Biện pháp điệp từ, điệp ngữ lớp 5
• Sử dụng từ điển lớp 5
• Dấu gạch ngang lớp 5
• Câu đơn lớp 5
• Câu ghép lớp 5
• Cách nối các vế câu ghép lớp 5
• Liên kết câu bằng cách lặp từ ngữ lớp 5
• Liên kết câu bằng từ ngữ nối lớp 5
• Liên kết câu bằng từ ngữ thay thế lớp 5
• Viết hoa thể hiện sự tôn trọng đặc biệt lớp 5
• Cách viết tên người và tên địa lí nước ngoài lớp 5
• Mở rộng vốn từ Tuổi thơ lớp 5
• Mở rộng vốn từ Công dân lớp 5
• Mở rộng vốn từ Hạnh phúc lớp 5
• Mở rộng vốn từ Cộng đồng lớp 5
• Mở rộng vốn từ môi trường lớp 5
• Mở rộng vốn từ đất nước lớp 5
• Mở rộng vốn từ hoà bình lớp 5
• Mở rộng vốn từ khám phá lớp 5
• Mở rộng vốn từ học hành lớp 5
• Mở rộng vốn từ an ninh, an toàn lớp 5
• Mở rộng vốn từ thiếu nhi lớp 5

Xem thử

Từ đa nghĩa lớp 5 (Lý thuyết, Bài tập)

I. Từ đa nghĩa là gì?

- Khái niệm: Từ đa nghĩa là từ có 1 nghĩa gốc và một hay một số nghĩa chuyển. Các nghĩa của từ bao giờ cũng có mối liên hệ với nhau.

- Ví dụ: Tay

+ Hai tay em bé mũm mĩm. (tay là một bộ phận của cơ thể con người từ vai đến ngón.)

+ Tay áo này quá dài. (phần của áo che cánh tay.)

II. Phân loại từ đa nghĩa

1. Nghĩa gốc và nghĩa chuyển:

a. Nghĩa gốc: Mỗi từ bao giờ cũng có một nghĩa chính, nghĩa gốc và còn gọi là nghĩa đen. Nghĩa đen là nghĩa trực tiếp, gần gũi, quen thuộc, dễ hiểu. Nghĩa đen không hoặc ít phụ thuộc vào văn cảnh.

b. Nghĩa chuyển: Là nghĩa có sau (Nghĩa bóng, nghĩa ẩn dụ), được suy ra từ nghĩa đen. Muốn hiểu nghĩa chính xác của một từ được dùng, phải tìm nghĩa trong văn cảnh.

c. Ví dụ:

Ví dụ: Từ “Chân”

+ Nghĩa gốc: Từ chỉ một bộ phận của con người hoặc động vật:

Ví dụ: Ông em bị đau chân, đi lại rất khó khăn.

+ Nghĩa chuyển: Chỉ những vật tiếp xúc gần nhất với mặt đất.

Ví dụ: Dưới chân bàn có hai chiếc hộp nhỏ./ Em nhìn thấy ánh sáng nơi chân trời.

2. Nghĩa thường trực và nghĩa không thường trực (nghĩa đen và nghĩa bóng):

a. Nghĩa thường trực (nghĩa đen):

Nghĩa thường trực là nghĩa của một từ đã đi vào cơ cấu chung của ngôn ngữ và được sử dụng ổn định trong nhiều trường hợp và ngữ cảnh.

Đây là nghĩa chính, nghĩa đen của từ và có tính thống nhất cao.

Nghĩa thường trực thường là nghĩa phổ biến và thông dụng nhất trong sử dụng ngôn ngữ hàng ngày.

b. Nghĩa không thường trực (nghĩa bóng):

Nghĩa không thường trực là nghĩa được sử dụng trong cách nói bóng gió của ngôn ngữ giao tiếp, truyện ngụ ngôn hoặc trong cách nói ẩn dụ, hoán dụ.

Nghĩa không thường trực có thể xuất phát từ những trường hợp cụ thể và thường không phổ biến trong sử dụng hàng ngày.

- Ví dụ: Ta có thể phân tích ví dụ sau để phân biệt nghĩa thường trực và nghĩa không thường trực:

+ Nghĩa thường trực: Lan mặc áo trắng. "Áo trắng" trong nghĩa thường trực chỉ đơn giản là màu sắc của chiếc áo, không mang ý nghĩa bóng hay ẩn dụ.

+ Nghĩa không thường trực: Áo trắng em đến trường, cùng đàn chim ca rộn ràng. "Áo trắng" được sử dụng để chỉ nữ sinh, không liên quan trực tiếp đến màu sắc áo. Tuy nhiên, nghĩa này chỉ mang tính tạm thời và chỉ xuất hiện trong một số trường hợp cụ thể.

III. Vai trò của từ đa nghĩa

Vai trò của từ đa nghĩa trong tiếng Việt như sau:

- Tránh lặp từ.

- Tăng tính đa dạng cho vốn từ vựng.

- Tạo cách diễn đạt linh hoạt.

- Giúp hiểu rõ nội dung.

- Tăng giá trị nghệ thuật:

IV. Phương pháp hình thành từ đa nghĩa

Có hai phương pháp hình thành từ đa nghĩa như sau: Phương pháp ẩn dụ và phương pháp hoán dụ.

a. Phương pháp ẩn dụ:

Phương pháp ẩn dụ là phương pháp mở rộng và phát triển nghĩa của một từ ban đầu dựa trên sự tương đồng hoặc liên tưởng với các đối tượng hoặc thuộc tính khác.

Ví dụ:

- Nghĩa thông thường: Từ "lá" là chỉ bộ phận của cây, thường nằm ở trên cành cây, ngọn cây và đa phần có dáng mỏng.

- Nghĩa ẩn dụ: "Lá cờ" là một vật làm bằng vải, có bề mặt mỏng như lá cây. Và từ đó, "lá" được sử dụng để chỉ "lá cờ" trong ngữ cảnh cụ thể.

b. Phương pháp hoán dụ:

Phương pháp hoán dụ là phương pháp mở rộng và phát triển nghĩa của một từ bằng cách chuyển tên gọi từ một sự vật hoặc hiện tượng này sang sự vật hoặc hiện tượng khác, dựa trên mối liên hệ hoặc tương đồng giữa chúng.

- Nghĩa thông thường: "Nhà trắng" là một ngôi nhà có màu trắng.

- Nghĩa hoán dụ: Trong ngữ cảnh của chính trị Hoa Kỳ, "nhà trắng" còn được hiểu là từ dùng để chỉ nơi ở và làm việc chính thức của tổng thống Hoa Kỳ, tức là tòa lâu đài trắng nằm ở Washington DC. Từ "nhà trắng" trong trường hợp này được sử dụng dựa trên mối liên hệ giữa ngôi nhà trắng và sự quyền lực, vì tòa nhà này là nơi tổ chức các hoạt động chính trị quan trọng của tổng thống và chính phủ Hoa Kỳ.

V. Bài tập về từ đa nghĩa

Bài 1. Trong hai từ in đậm dưới đây từ nào mang nghĩa gốc, từ nào mang nghĩa chuyển? Nêu rõ nghĩa của từng từ.

Trăng bay như quả bóng

Đứa nào đá lên trời

(Trần Đăng Khoa)

Trả lời:

- Quả: Từ “quả” trong “quả bóng” được hiểu theo nghĩa chuyển. Từ “quả” ở đây có nghĩa là” một vật thể (cụ thể là thiết bị thể thao) có hình cầu.

- Đá: Từ “đá” trong “đá lên trời” được hiểu theo nghĩa gốc. “Đá” có nghĩa: đưa chân lên và hất mạnh vào một vật dụng gì đó.

Bài 2. Đọc các ví dụ và xác định nghĩa của từ “đầu” trong mỗi trường hợp sau:

a) Các cụ già chụm đầu (1) bên những ché rượu cần. (Đình Trung)

b) Anh ở đầu (2) sông em cuối sông – Uống chung dòng nước Vàm Cỏ Đông. (Hoài Vũ)

c) Dưới trăng quên đã gọi hè – Đầu (3) tường lửa lựu lập lòe đâm bông. (Nguyễn Du)

Trả lời:

a) đầu (1): phần trên cùng của cơ thể người hay phần trước nhất của cơ thể động vật, nơi có bộ óc và nhiều giác quan.

b) đầu (2): Phần có điểm xuất phát của một khoảng không gian hoặc thời gian, đối lập với cuối.

c) đầu (3): Phần trước nhất và phần trên cùng của một số vật.

Bài 3. Đặt câu phân biệt nghĩa của từ đầu “lạnh”:

a) “lạnh” với nghĩa “nhiệt độ thấp hơn mức trung bình rất nhiều”:

b) lạnh với nghĩa “tỏ ra không có chút tình cảm gì trong quan hệ người với người”:

Trả lời:

a) Trời hôm nay lạnh ghê.

b) Cô ấy luôn lạnh lùng với mới người.

................................

................................

................................

Trên đây tóm tắt một số nội dung miễn phí có trong bộ Chuyên đề Tiếng Việt lớp 5 Cánh diều năm 2025 mới nhất, để mua tài liệu đầy đủ, Thầy/Cô vui lòng xem thử:

Xem thử

Xem thêm đề thi & bài tập lớp 5 có đáp án hay khác:

Xem thêm Giáo án lớp 5 các môn học chuẩn khác:

Giáo án lớp 5

Giáo án điện tử lớp 5

• Hơn 20.000 câu trắc nghiệm Toán,Văn, Anh lớp 9 có đáp án

---