Cách tổng hợp, phân tích lực đồng quy theo quy tắc hình bình hành (hay, chi tiết)

---

---

Bài viết Cách tổng hợp, phân tích lực đồng quy theo quy tắc hình bình hành với phương pháp giải chi tiết giúp học sinh ôn tập, biết cách làm bài tập Cách tổng hợp, phân tích lực đồng quy theo quy tắc hình bình hành.

Cách tổng hợp, phân tích lực đồng quy theo quy tắc hình bình hành (hay, chi tiết)

A. Phương pháp & Ví dụ

1. Tổng hợp lực: là thay thế hai hay nhiều lực tác dụng đồng thời vào một vật bởi một lực sao cho tác dụng vẫn không thay đổi.

   + Lực thay thế gọi là hợp lực.

   + Phương pháp tìm hợp lực gọi là tổng hợp lực.

Quy tắc hình bình hành: Hợp lực của hai lực quy đồng được biểu diễn bằng đường chéo của hình bình hành mà hai cạnh là những vecto biểu diễn hai lực thành phần.

Tổng hợp ba lực F₁→ , F₂→, F₃→

- Lựa 2 cặp lực theo thứ tự ưu tiên cùng chiều hoặc ngược chiều or vuông góc tổng hợp chúng thành 1 lực tổng hợp F₁₂→

- Tiếp tục tổng hợp lực tổng hợp F₁₂→ trên với lực F₃→ còn lại cho ra được lực tổng hợp F→ cuối cùng.

Theo công thức của quy tắc hình bình hành:

F² = F₁² + F₂² + 2.F₁.F₂.cosα

Lưu ý: Nếu có hai lực, thì hợp lực có giá trị trong khoảng: | F₁ - F₂ | ≤ F_hl ≤ | F₁ + F₂ |

2. Phân tích lực (Ngược với tổng hợp lực): là thay thế 1 lực bởi 2 hay nhiều lực tác dụng đồng thời sao cho tác dụng vẫn không thay đổi.

Bài tập vận dụng

Bài 1: Cho hai lực đồng quy có độ lớn 4(N) và 5(N) hợp với nhau một góc α. Tính góc α ? Biết rằng hợp lực của hai lực trên có độ lớn bằng 7,8(N)

Lời giải:

Ta có F₁ = 4 N

           F₂ = 5 N

           F = 7.8 N

           Hỏi α = ?

Theo công thức của quy tắc hình bình hành:

F² = F₁² + F₂² + 2.F₁.F₂.cosα

Suy ra α = 60°15'

Bài 2: Cho ba lực đồng qui cùng nằm trên một mặt phẳng, có độ lớn F₁ = F₂ = F₃ = 20(N) và từng đôi một hợp với nhau thành góc 120° . Hợp lực của chúng có độ lớn là bao nhiêu?

Lời giải:

Ta có F→ = F₁→ + F₂→ + F₃→

Hay F→ = F₁→ + F₂₃→

Trên hình ta thấy F₂₃ có độ lớn là F₂₃ = 2F₂cos60° = F₁

Mà F₂₃ cùng phương ngược chiều với F₁ nên F_hl = 0

Bài 3: Tính hợp lực của hai lực đồng quy F₁ = 16 N; F₂ = 12 N trong các trương hợp góc hợp bởi hai lực lần lượt là α = 0°; 60°; 120°; 180°. Xác định góc hợp giữa hai lực để hợp lực có độ lớn 20 N.

Lời giải:

F² = F₁² + F₂² + 2.F₁.F₂.cosα

Khi α = 0°; F = 28 N

Khi α = 60°; F = 24.3 N.

Khi α = 120°; F = 14.4 N.

Khi α = 180°; F = F₁ – F₂ = 4 N.

Khi F = 20 N ⇒ α = 90°

Bài 4: Một vật nằm trên mặt nghiêng góc 30° so với phương ngang chịu trọng lực tác dụng có độ lớn là 50 N. Xác định độ lớn các thành phần của trọng lực theo các phương vuông góc và song song với mặt nghiêng.

Lời giải:

P₁ = Psinα = 25 N

P₂ = Pcosα = 25√3 N

Bài 5: Cho lực F có độ lớn 100 N và có hướng tạo với trục Ox một góc 36,87° và tạo với Oy một góc 53,13°. Xác định độ lớn các thành phần của lực F trên các trục Ox và Oy.

Lời giải:

36.87° + 53.13° = 90°

F_x = F.cos(36,87°) = 80 N

F_y = F.sin(53,13°) = 60 N

B. Bài tập trắc nghiệm

Câu 1: Các lực tác dụng lên một vật gọi là cân bằng khí

A. hợp lực của tất cả các lực tác dụng lên vật bằng không.

B. hợp lực của tất cả các lực tác dụng lên vật là hằng số.

C. vật chuyển động với gia tốc không đổi.

D. vật đứng yên.

Lời giải:

Chọn A

Câu 2: Một sợi dây có khối lượng không đáng kể, một đầu được giữ cố định, đầu kia có gắn một vật nặng có khối lượng m. Vật đứng yên cân bằng. Khi đó

A. vật chỉ chịu tác dụng của trọng lực.

B. vật chịu tác dụng của trọng lực, lực ma sát và lực căng dây.

C. vật chịu tác dụng của ba lực và hợp lực của chúng bằng không .

D. vật chịu tác dụng của trọng lực và lực căng dây.

Lời giải:

Chọn C

Câu 3: Chọn phát biểu đúng :

A. Dưới tác dụng của lực vật sẽ chuyển động thẳng đều hoặc tròn đều.

B. Lực là nguyên nhân làm vật vật bị biến dạng.

C. Lực là nguyên nhân làm vật thay đổi chuyển động.

D. Lực là nguyên nhân làm vật thay đổi chuyển động hoặc làm vật bị biến dạng.

Lời giải:

Chọn D

Câu 4: Hai lực trực đối cân bằng là:

A. tác dụng vào cùng một vật

B. không bằng nhau về độ lớn

C. bằng nhau về độ lớn nhưng không nhất thiết phải cùng giá

D. có cùng độ lớn, cùng phương, ngược chiều tác dụng vào hai vật khác nhau

Lời giải:

Chọn A

Câu 5: Hai lực cân bằng không thể có :

A. cùng hướng

B. cùng phương

C. cùng giá

D. cùng độ lớn

Lời giải:

Chọn A

Câu 6: Một chất điểm đứng yên dưới tác dụng của 3 lực 12 N, 20 N, 16 N. Nếu bỏ lực 20 N thì hợp lực của 2 lực còn lại có độ lớn bằng bao nhiêu ?

A. 4 N

B. 20 N

C. 28 N

D. Chưa có cơ sở kết luận

Lời giải:

Vật đứng yên nên lực tổng hợp của hai lực 12 N và 16 N là lực cân bằng với lực 20 N tác dụng vào vật. Nên hợp lực của hai lực 12 N và 16 N cùng phương ngược chiều với lực 20 N và có độ lớn bằng 20 N

Câu 7: Có hai lực đồng qui có độ lớn bằng 9 N và 12 N. Trong số các giá trị sau đây, giá trị nào có thể là độ lớn của hợp lực ?

A. 25 N

B. 15 N

C. 2 N

D. 1 N

Lời giải:

Vì 15² = 12² + 9²

Trong công thức: F² = F₁² + F₂²

Câu 8: Cho hai lực đồng qui có cùng độ lớn 600 N.Hỏi góc giữa 2 lực bằng bao nhiêu thì hợp lực cũng có độ lớn bằng 600 N.

A. α = 0°

B. α = 90°

C. α = 180°

D. α = 120°

Lời giải:

Ta có: F² = F₁² + F₂² + 2.F₁.F₂.cosα

Mà F₁ = F₂

Suy ra F₁₂ = 2F₂cosα

Để F₁₂ = F₂ thì cosα = 1/2

Vậy α = 60° góc giữa hai lực là 2α = 120°

Câu 9: Một chất chịu hai lực tác dụng có cùng độ lớn 40 N và tạo với nhau góc 120°. Tính độ lớn của hợp lực tác dụng lên chất điểm.

A. 10 N

B. 20 N

C. 30 N

D. 40 N

Lời giải:

Áp dụng công thức của quy tắc hình bình hành:

F² = F₁² + F₂² + 2.F₁.F₂.cosα

Suy ra F = 40 N

Câu 10: Hợp lực F của hai lực F₁ và lực F₂ có độ lớn 8√2 N; lực F tạo với hướng của lực F₁ góc 45° và F₁ = 8 N. Xác định hướng và độ lớn của lực F₂.

A. vuông góc với lực F₁ và F₂ = 8 N

B. vuông góc với lực F₁ và F₂ = 6 N

C. cùng phương ngược chiều với F₁ và F₂ = 8 N

D. cùng phương ngược chiều với F₁ và F₂ = 6 N

Lời giải:

Ta có: F₁ = F.cos45°

⇒ F₂ vuông góc với F₁

⇒ F₂ = F.sin45°

Câu 11: Lực 10 N là hợp lực của cặp lực nào dưới đây ? Cho biệt góc giữa cặp lực đó.

A. 3 N, 15 N; 120°

B. 3 N, 6 N; 60°

C. 3 N, 13 N; 180°

D. 3 N, 5 N; 0°

Lời giải:

Áp dụng công thức: F² = F₁² + F₂² + 2.F₁.F₂.cosα

Sau đó thử đáp án ra đáp án C phù hợp với hợp lực có độ lớn 10 N

Câu 12: Một vật chịu 4 lực tác dụng. Lực F₁ = 40 N hướng về phía Đông, lực F₂ = 50 N hướng về phía Bắc, lực F₃ = 70 N hướng về phía Tây, lực F₄ = 90 N hướng về phía Nam. Độ lớn của hợp lực tác dụng lên vật là bao nhiêu ?

A. 50 N

B. 120 N

C. 170 N

D. 250 N

Lời giải:

Ta có F₁₃ = 70 – 40 = 30 N

         F₂₄ = 90 – 50 = 40 N

Suy ra F₂ = F₁₃² + F₂₄²

Vậy F = 50 N

Câu 13: Chọn phát biểu đúng. Tổng hợp lực là:

A. Là phân tích nhiều lực tác dụng đồng thời vào một vật bằng một lực có tác dụng giống như các lực ấy.

B. Là thay thế các lực đồng thời vào cùng một vật bằng một lực có tác dụng giống hệt các lực ấy.

C. Là phân tích các lực tác dụng đồng thời vào cùng một vật bằng một lực có tác dụng giống hệt các lực ấy.

D. Là thay thế các lực tác dụng đồng thời vào cùng một vật bằng các lực có tác dụng giống hệt các lực ấy.

Lời giải:

Chọn B

Câu 14: Câu nào đúng ? Hợp lực của hai lực có độ lớn F và 2F có thể:

A. nhỏ hơn F

B. vuông góc với lực F→

C. lớn hơn 3F

D. vuông góc với lực 2F→

Lời giải:

Chọn B

Câu 15: Một chất điểm đứng yên dưới tác dụng của 3 lực 4 N, 5 N và 6 N.Nếu bỏ đi lực 6 N thì hợp lực của 2 lực còn lại bằng bao nhiêu ?

A. 9 N

B. 6 N

C. 1 N

D. không biết vì chưa biết góc

Lời giải:

Tương tự câu 6

Chọn B

C. Bài tập bổ sung

Bài 1: Cho hai lực đồng quy có độ lớn 4 N và 5 N hợp với nhau một góc α. Tính góc α? Biết rằng hợp lực của hai lực trên có độ lớn bằng 7,8 N.

Bài 2: Một chất điểm chịu các lực tác dụng có hướng như hình vẽ và có độ lớn lần lượt là F₁ = 60N; F₂ = 30N; F₃ = 40N. Xác định hướng và độ lớn lực tổng hợp tác dụng lên chất điểm.

Bài 3: Tính hợp lực của hai lực đồng quy F₁ = 16N; F₂ = 12N trong các trường hợp góc hợp bởi hai lực lần lượt là α = 0^o; 60^o; 120^o; 180^o. Xác định góc hợp giữa hai lực để hợp lực có độ lớn 20 N.

Bài 4: Tính hợp lực của ba lực đồng qui trong một mặt phẳng. Biết góc hợp giữa 1 lực với hai lực còn lại đều là các góc 60^o và độ lớn của ba lực đều bằng 20 N.

Bài 5: Một vật nằm trên mặt nghiêng góc 30^o so với phương ngang chịu trọng lực tác dụng có độ lớn là 50 N. Xác định độ lớn các thành phần của trọng lực theo các phương vuông góc và song song với mặt nghiêng.

Bài 6: Cho lực F có độ lớn là 100 N và có hướng tạo với trục Ox một góc 36,87^o và tạo với Oy một góc 53,13^o. Xác định độ lớn các thành phần của lực F trên các trục Ox và Oy.

Bài 7: Hai lực F₁ = 9N; F₂ = 4N cùng tác dụng vào một vật. Hợp lực của 2 lực là bao nhiêu?

Bài 8: Một chất chịu hai lực tác dụng có cùng độ lớn 50 N và tạo với nhau góc 100^o. Tính độ lớn của hợp lực tác dụng lên chất điểm.

Bài 9: Một vật chịu hai lực tác dụng có cùng độ lớn 40 N và tạo với nhau góc 120^o. Tính độ lớn của hợp lực tác dụng lên chất điểm.

Bài 10: Bài tập 10: Hợp lực F của hai lực F₁ và lực F₂ có độ lớn 82 N; lực F tạo với hướng của lực F₁ góc 45^o và F₁ = 8N. Xác định hướng và độ lớn của lực F₂.

Xem thêm các dạng bài tập Vật Lí lớp 10 chọn lọc có đáp án hay khác:

• Vật trượt trên mặt phẳng ngang, mặt phẳng nghiêng - Áp dụng định luật 1, 2 Niutơn
• Vật trượt trên mặt phẳng ngang, mặt phẳng nghiêng - Áp dụng định luật 3 Niutơn

Lời giải bài tập lớp 10 sách mới:

• Giải bài tập Lớp 10 Kết nối tri thức
• Giải bài tập Lớp 10 Chân trời sáng tạo
• Giải bài tập Lớp 10 Cánh diều

---

---

---