Xác định trình tự nucleotide trên mRNA và trình tự amino acid trên protein (bài tập và cách giải)

Bài viết Xác định trình tự nucleotide trên mRNA và trình tự amino acid trên protein ngắn gọn tóm lược những ý chính quan trọng nhất giúp bạn nắm vững kiến thức trọng tâm để ôn thi Tốt nghiệp môn Sinh học đạt kết quả cao.

Xác định trình tự nucleotide trên mRNA và trình tự amino acid trên protein (bài tập và cách giải)

Xem thử Đề thi Tốt nghiệp Sinh 2025 Xem thử Đề thi thử Sinh 2025 Xem thử Chuyên đề ôn thi Tốt nghiệp Sinh Xem thử 1200 câu trắc nghiệm Sinh

Chỉ từ 350k mua trọn bộ Chuyên đề ôn thi Tốt nghiệp Sinh học 2025 theo cấu trúc mới bản word có lời giải chi tiết:

• B1: gửi phí vào tk: 1053587071 - NGUYEN VAN DOAN - Ngân hàng Vietcombank (QR)
• B2: Nhắn tin tới Zalo VietJack Official - nhấn vào đây để thông báo và nhận đề thi

I. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

 Xác định trình tự nucleotide trên mRNA và trình tự amino acid trên protein

A. Phương pháp giải

Bước 1: Xác định trình tự nucleotide của gene.

Bước 2: Xác định trình tự của nucleotide trên mRNA và trình tự amino acid theo nguyên tắc bổ sung.

+ Đối với phiên mã: A_gốc liên kết với U_RNA, T_gốc liên kết với RNA_A, G_gốc liên kết với C_RNA, C_gốc liên kết với G_RNA.

+ Đối với dịch mã: A liên kết với U và G liên kết với C.

B. Ví dụ mẫu

Ví dụ 1: Một phân tử mRNA chỉ chứa 3 loại nucleotide A, U, G. Nhóm các bộ 3 nào sau đây có trên mạch bổ sung của gene đã phiên mã tạo ra mRNA nói trên?

A. TAG, GAA, AAT, ATG.

B. ATC, TAG, GCA, GAA.

C. AAG, GTT, TCC, CAA.

D. AAA, CCA, TAA, TCC.

Hướng dẫn giải

• Các nucleotide ở mạch bổ sung của gene và các nucleotide trên mRNA đều bổ sung với nucleotide ở mạch gốc của gene. Do đó các trình tự các nu trên mRNA giống với trình tự các nucleotide trên mạch bổ sung của gene chỉ khác là U trên mRNA được thay bằng T trên mạch bổ sung.

• Theo bài ra: mRNA chỉ chứa 3 loại nucleotide là A, U, G.

⇒ Mạch bổ sung của gene chỉ chứa 3 loại nucleotide A, T, G và không chứa nucleotide loại C.

⇒ Loại B, C, D.

Chọn A.

Ví dụ 2: Cho biết các codon mã hóa các amino acid tương ứng như sau: GGG - Gly; CCC - Pro; GCU - Ala; CGA - Arg; UCG - Ser; AGC - Ser. Một đoạn mạch mã gốc của một gene ở vi khuẩn có trình tự các nucleotide là 5’ AGC CGA CCC GGG 3’. Nếu đoạn mạch gốc này mang thông tin mã hóa cho đoạn polypeptide có 4 amino acid thì trình tự của 4 amino acid đó là

     A. Pro - Gly - Ser - Ala.

     B. Ser - Ala - Gly - Pro.

     C. Gly - Pro - Ser - Arg.

     D. Ser - Arg - Pro - Gly.

Hướng dẫn giải

• Trình tự các nucleotide trên mạch mã gốc là 5’ AGC CGA CCC GGG 3’ $\iff$3’ GGG CCC AGC CGA 5’.

• Theo nguyên tắc bổ sung ta có:

Mạch mã gốc:                    3’ GGG CCC AGC CGA 5’

mRNA:                              5’ CCC GGG UCG GCU 3’

Polypeptide:                          Pro – Gly – Ser – Ala

Chọn A.

Ví dụ 3: Một gene rất ngắn được tổng hợp nhân tạo trong ống nghiệm có trình tự nucleotide như sau:

Mạch I:  (1) TAC ATG ATC ATT TCA ACT AAT TTC TAG GTA CAT (2).

Mạch II: (1) ATG TAC TAG TAA AGT TGA TTA AAG ATC CAT GTA (2).

Gene này dịch mã trong ống nghiệm cho ra 1 phân tử protein hoàn chỉnh chỉ gồm 5 amino acid. Hãy cho biết mạch nào được dùng làm khuôn để tổng hợp ra mRNA và chiều phiên mã trên gene?

     A. Mạch II là mạch khuôn, chiều phiên mã từ (2) đến (1).

     B. Mạch I là mạch khuôn, chiều phiên mã từ (1) đến (2).

     C. Mạch II là mạch khuôn, chiều phiên mã từ (1) đến (2).

     D. Mạch I là mạch khuôn, chiều phiên mã từ (2) đến (1).

Hướng dẫn giải

• Nếu mạch I làm khuôn để tổng hợp mRNA:

+ Trường hợp 1: khuôn có chiều (1) đến (2)

Mạch khuôn: (1) TAC ATG ATX ATT TCA ACT AAT TTC TAG GTA CAT (2)

mRNA:               AUG UAC UAG UAA AGU UGA UUA AAG AUC CAU GUA

Chuỗi polypeptide: aa_{mở đầu} – aa₁ – kết thúc tổng hợp ⇒ loại.

+ Trường hợp 2: khuôn có chiều (2) đến (1)

Mạch khuôn: (2) TAC ATG GAT CTT TAA TCA ACT TTA CTA GTA CAT (1)

mRNA:               AUG UAC CUA GAA AUU AGU UGA AAU GAU CAU GUA

Chuỗi polypeptide: aa_{mở đầu} – aa₁ – aa₂ – aa₃ –  aa₄ –  aa₅ –  kết thúc tổng hợp.

Protein: aa₁ – aa₂ – aa₃ –  aa₄ –  aa₅ ⇒ Nhận.

• Thực hiện tương tự nếu mạch khuôn là mạch II làm khuôn để tổng hợp mRNA.

+ Trường hợp 1: khuôn có chiều (1) đến (2) sẽ tổng hợp được protein có 6 amino acid ⇒ Loại.

+ Trường hợp 2: khuôn có chiều (2) đến (1) sẽ tổng hợp được protein có 2 amino acid ⇒ Loại.

Vậy mạch I làm khuôn, chiều phiên mã từ (2) đến (1).

Chọn D.

II. CÂU HỎI ÔN LUYỆN

2.1. Câu trắc nghiệm nhiều phương án lựa chọn. Mỗi câu hỏi thí sinh chỉ chọn một phương án.

Câu 1: Điều hòa hoạt động của gene chính là

A. điều hòa lượng sản phẩm của gene được tạo ra.

B. điều hòa lượng mRNA của gene được tạo ra.

C. điều hòa lượng tRNA của gene được tạo ra.

D. điều hòa lượng rRNA của gene được tạo ra. 

Câu 2: Ở Operon Lac, theo chiều trượt của enzyme phiên mã thì thứ tự các thành phần là

A. vùng vận hành (O), vùng khởi động (P), gene cấu trúc A, gene cấu trúc Y, gene cấu trúc Z.

B. gene điều hòa, vùng vận hành (O), vùng khởi động (P), gene cấu trúc Z, gene cấu trúc Y, gene cấu trúc A.

C. vùng khởi động (P), vùng vận hành (O), gene cấu trúc Z, gene cấu trúc Y, gene cấu trúc A.

D. gene điều hòa, vùng khởi động (P), vùng vận hành (O), gene cấu trúc Z, gene cấu trúc Y, gene cấu trúc A.

Câu 3: Ở vi khuẩn E.coli, khi nói về hoạt động của các gene cấu trúc trong operon Lac, kết luận nào sau đây là đúng?

A. Các gene này có số lần nhân đôi bằng nhau và số lần phiên mã bằng nhau. 

B. Các gene này có số lần nhân đôi bằng nhau nhưng số lần phiên mã khác nhau

C. Các gene này có số lần nhân đôi khác nhau và số lần phiên mã khác nhau. 

D. Các gene này có số lần nhân đôi khác nhau nhưng số lần phiên mã bằng nhau. 

Câu 4: Trong cơ chế điều hòa hoạt động của operon Lac, sự kiện nào sau đây tự diễn ra cả khi môi trường có lactose và khi môi trường không có lactose? 

A. Một số phân tử lactose liên kết với protein ức chế.

B. Các gene cấu trúc Z, Y, A phiên mã tạo ra các phân tử mRNA tương ứng. 

C. Gene điều hòa R tổng hợp protein ức chế.

D. RNA polymerase liên kết với vùng khởi động của operon Lac và tiến hành phiên mã.

Câu 5: Ở vi khuẩn E.coli, giả sử có 6 chủng đột biến sau đây:

Chủng I: Đột biến ở gene cấu trúc A làm cho phân tử protein do gene này quy định tổng hợp bị mất chức năng.

Chủng II: Đột biến ở gene cấu trúc Z làm cho phân tử protein do gene này quy định tổng hợp bị mất chức năng.

Chủng III: Đột biến ở gene cấu trúc Y nhưng không làm thay đổi chức năng của protein.

Chủng IV: Đột biến ở gene điều hoà R làm cho phân tử protein do gene này quy định tổng hợp bị mất chức năng.

Chủng V: Đột biến ở gene điều hoà R làm cho gene này mất khả năng phiên mã.

Chủng VI: Đột biến ở vùng khởi động (P) của Operon làm cho vùng này bị mất chức năng.

Khi môi trường có đường lactose, có bao nhiêu chủng có gene cấu trúc Z, Y, A không phiên mã?

A. 1.

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Câu 6: Khi nói về đột biến gene, kết luận nào sau đây không đúng?

A. Trong điều kiện không có tác nhân đột biến thì vẫn có thể phát sinh đột biến gene.

B. Cơ thể mang đột biến gene trội luôn được gọi là thể đột biến.

C. Đột biến gene được gọi là biến dị di truyền vì tất cả các đột biến gene đều được di truyền cho đời sau.

D. Tần số đột biến gene phụ thuộc vào cường độ, liều lượng của tác nhân gây đột biến và đặc điểm cấu trúc của gene.

Câu 7: Trong số các dạng đột biến sau đây, dạng nào thường gây hậu quả ít nhất?

A. Mất một cặp nucleotide.

B. Thêm một cặp nucleotide.

C. Thay thế một cặp nucleotide.

D. Đột biến mất đoạn NST.

Câu 8: So với đột biến nhiễm sắc thể thì đột biến gene là nguồn nguyên liệu sơ cấp chủ yếu của tiến hóa vì

A. đa số đột biến gene là có hại, vì vậy chọn lọc tự nhiên sẽ loại bỏ chúng nhanh chóng, chỉ giữ lại các đột biến có lợi.

B. allele đột biến có lợi hay có hại không phụ thuộc vào tổ hợp gene và môi trường sống, vì vậy chọn lọc tự nhiên vẫn tích lũy các gene đột biến qua các thế hệ.

C. các allele đột biến thường ở trạng thái lặn và ở trạng thái dị hợp, chọn lọc tự nhiên tác động trực tiếp vào kiểu gene do đó tần số của gene lặn có hại không thay đổi qua các thế hệ.

D. đột biến gene phổ biến hơn đột biến nhiễm sắc thể và ít ảnh hưởng đến sức sống, sự sinh sản của cơ thể sinh vật.

Câu 9: Cho biết: 5’AUG3’ quy định Met; 5’UAU3’ và 5’UAC3’ quy định Tyr; 5’UGG3’ quy định trp; 5’UAA3’, 5’UAG3’, 5’UGA3’ kết thúc dịch mã. Xét một đoạn trình tự mRNA nhân tạo: 5’AUG UAU UGG 3’. Thứ tự các nucleotide tương ứng là: 123 456 789. Trong các dự đoán sau đây, có bao nhiêu dự đoán đúng?

(1) Nếu nucleotide thứ 6 bị thay thành A thì chuỗi polypeptide tương ứng không thay đổi.

(2) Nếu nucleotide thứ 9 bị thay thành A thì chuỗi polypeptide tương ứng sẽ bị ngắn hơn chuỗi bình thường.

(3) Nếu nucleotide thứ 6 bị thay thành C thì chuỗi polypeptide tương ứng không thay đổi.

(4) Nếu nucleotide thứ 8 bị thay thành A thì chuỗi polypeptide tương ứng sẽ dài hơn chuỗi bình thường.

A. 1.

B. 2.

C. 3.

D. 4.

Câu 10: Một đoạn của gene cấu trúc có trật tự nucleotide trên mạch gốc như sau:

3’....TAC-AAG-GAG-AAT-GTT-TTA-CCT-CGG-GCG-GCC-GAA-ATT....5’

Đột biến thay thế một cặp nucleotide này bằng một cặp nucleotide khác tại vị trí 5’ ở bộ ba nào sau đây sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng nhất?

A. 3'-TAC-5'.

B. 3'-ATC-5'.

C. 3'-ATT-5'.

D. 3'-GAC-5'. 

2.2. Câu trắc nghiệm đúng sai. Trong mỗi ý a), b), c), d) ở mỗi câu, thí sinh chọn đúng hoặc sai.

Câu 1: Hình ảnh a và b mô tả về các cơ chế di truyền ở cấp độ phân tử của hai nhóm sinh vật. Mỗi phát biểu sau đây đúng hay sai?

a. Ở hình (a), thông tin di truyền được truyền đạt một chiều từ DNA sang RNA và sang protein, từ đó quy định các tính trạng của cơ thể sinh vật.

b. Quá trình truyền đạt thông tin di truyền từ DNA sang RNA và protein diễn ra như trên có thể xảy ra sai sót, chắc chắn dẫn đến sự thay đổi diễn ra trên cơ thể sinh vật.

c. Ở hình (b), thông tin di truyền được truyền đạt DNA sang RNA nhờ enzyme phiên mã ngược.

d. HIV là đối tượng có thực hiện cơ chế theo hình (b).

Câu 2: Khi nói về hoạt động của operon Lac. Mỗi nhận định sau đây đúng hay sai?

a) Đột biến ở gene điều hòa có thể làm cho operon không được phiên mã kể cả khi có lactose.

b) Số lần phiên mã của các gene Z, Y, A là giống nhau tạo ra số lượng các loại mRNA của các gene Z, Y, A là như nhau.

c) Operon Lac hoạt động khi protein ức chế bị thay đổi cấu hình.

d) Khi lactose trong tế bào bị phân giải hết thì operon sẽ bị ức chế.

2.3. Câu trắc nghiệm trả lời ngắn. Thí sinh điền kết quả mỗi câu vào ô trả lời tương ứng theo hướng dẫn của phiếu trả lời.

Câu hỏi: Trong một ống nghiệm chứa 4 loại nucleotide A, U, G, C với tỉ lệ lần lượt là A : U : G : C = 2 : 1 : 3 : 2. Từ 4 loại nucleotide này đã tạo nên một phân tử RNA nhân tạo. Tỉ lệ xuất hiện loại bộ ba chứa 2 nucleotide loại G và 1 nucleotide loại A theo lý thuyết trong phân tử RNA nhân tạo nói trên là bao nhiêu?

................................

................................

................................

Xem thử Đề thi Tốt nghiệp Sinh 2025 Xem thử Đề thi thử Sinh 2025 Xem thử Chuyên đề ôn thi Tốt nghiệp Sinh Xem thử 1200 câu trắc nghiệm Sinh

Xem thêm các chủ đề ôn thi Tốt nghiệp Sinh học năm 2025 có đáp án hay khác:

• Xác định nguyên liệu môi trường cung cấp cho quá trình nhân đôi (bài tập và cách giải)

• Xác định dạng đột biến gene (bài tập và cách giải)

• Xác định sự biến đổi của gene và sản phẩm của gene trước và sau khi đột biến (bài tập và cách giải)

• Tổng quan về Nhiễm sắc thể (NST) (cấu tạo, cấu trúc, chức năng)

• Cấu tạo của Nhiễm sắc thể (NST) (ngắn gọn nhất)

• Cấu trúc của Nhiễm sắc thể (NST) ở sinh vật nhân thực (ngắn gọn nhất)

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 12 hay khác:

• Giải Chuyên đề Sinh 12 Kết nối tri thức
• Giải Chuyên đề Sinh 12 Chân trời sáng tạo
• Giải Chuyên đề Sinh 12 Cánh diều
• Giải lớp 12 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 12 Chân trời sáng tạo (các môn học)
• Giải lớp 12 Cánh diều (các môn học)

---