Soạn bài Ôn tập văn học trung đại Việt Nam ngắn nhất

Soạn bài Ôn tập văn học trung đại Việt Nam ngắn nhất năm 2021

A. Soạn bài Ôn tập văn học trung đại Việt Nam (ngắn nhất)

I. Nội dung bài học

Câu 1 (trang 76 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

- Nội dung yêu nước trong văn học thế kỉ XVIII đến hết thế kỉ XIX: là tư tưởng trung quân ái quốc

- Những biểu hiện mới :

+ Ý thức về vai trò của trí thức đối với đất nước

+ Tư tưởng cải cách phát triển đất nước

+ Lòng yêu nước với âm hưởng bi tráng

+ Tìm kiếm hướng đi mới cho người trí thức

- Phân tích những biểu hiện của nội dung yêu nước qua các tác phâm và đoạn trích :

+ Chạy giặc của Nguyễn Đình Chiểu : lòng căm thù giặc, nỗi xót xa trước cảnh giặc giày xéo quê hương

+ Văn tế nghĩa sĩ cần giuộc (Nguyễn Đình Chiểu) : lòng biết ơn, cảm phục những người hi sinh vì tổ quốc

+ Bài ca phong cảnh Hương Sơn (Chu Mạnh Trinh) : ngợi ca vẻ đẹp quê hương

+ Vịnh khoa thi hương (Trần Tế Xương) : Sự lo lắng cho tình hình giáo dục đất nước, lòng căm thù giặc

+ Xin lập khoa luật (Nguyễn Trường Tộ) : tư tưởng canh tân đất nước

+ Câu cá mùa thu (Nguyễn Khuyến) : ngợi ca vẻ đẹp làng cảnh Việt Nam, tình yêu nước thầm kín

Câu 2 (trang 76 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

- Nói văn học từ thế kỉ XVIII đến hết thế kỉ XIX xuất hiện trào lưu nhân đạo chủ nghĩa vì: tác phẩm mang nội dung nhân đạo hướng về con người xuất hiện nhiều

- Biểu hiện của nội dung nhân đạo:

+ Niềm trân trọng vẻ đẹp, khát vọng và cảm thương trước số phận con người

+ Khẳng định nhân phẩm, tài năng, lên án thế lực tàn bạo chà đạp lên quyền sống của con người.

+ Đề cao truyền thống đạo lí dân tộc.

- Vấn đề cơ bản nhất trong trào lưu này: Khẳng định quyền sống của con người

- Chứng minh qua các tác giả, tác phẩm tiêu biểu :

+ Truyện Kiều (Nguyễn Du) : sự đề cao con người cá nhân.

+ Chinh phụ ngâm (Đặng Trần Côn) : lên án chiến tranh phi nghĩa chà đạp hạnh phúc con người

+ Thơ Hồ Xuân Hương : con người cá nhân bản năng khao khát sống, khao khát hạnh phúc, tình yêu mãnh liệt

+ Truyện Lục Vân Tiên(Nguyễn Đình Chiểu) : khẳng định, đề cao đạo nghĩa

+ Bài ca ngất ngưởng (Nguyễn Công Trứ) : đề cao con người cá nhân

Câu 3 (trang 77 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

Giá trị hiện thực của đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh: Phản ánh chân thực bức tranh hiện thực về quang cảnh và cuộc sống sa hoa nơi phủ chúa

- Với ngòi bút tả thực điềm đạm, kín đáo nhưng lạnh lùng, thờ ơ, thậm chí coi thường của tác giả, ta thấy sự phê phán sâu sắc của Lê Hữu Trác

Câu 4 (trang 77 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

- Giá trị nội dung thơ văn Nguyễn Đình Chiểu: Lí tưởng nhân nghĩa và tinh thần yêu nước chống giặc

- Giá trị nghệ thuật: Tính chất đạo đức – trữ tình. Màu sắc Nam Bộ qua ngôn ngữ, hình tượng nghệ thuật.

- Vẻ đẹp bi tráng và bất tử của hình tượng người nông dân - nghĩa sĩ trong Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc: Thể hiện qua nguồn gốc xuất thân, cuộc sống nghèo khổ lam lũ và tinh thần chiến đấu hi sinh anh dũng của họ

II. Phương pháp

Câu 1 (trang 77 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

Bảng thống kê tác giả, tác phẩm:

TT	Tên tác giả	Tên tác phẩm	Điểm cơ bản về nội dung và nghệ thuật
1	Lê Hữu Trác	Vào phủ chúa Trịnh( Trích Thượng kinh kí sự)	- Bức tranh sinh hoạt sa hoa quyền quý nơi phủ chúa Trịnh và thái độ coi thường danh lợi của Lê Hữu Trác. - Ghi chép chi tiết, chân thực, tỉ mỉ
2	Hồ Xuân Hương	Tự tình (bài 2)	- Tâm trạng đau buồn, phần uất trước duyên phận, khẳng định khát vọng sống và khát vọng hành phúc của Hồ Xuân Hương
3	Nguyễn Khuyến	Câu cá mùa thu Khóc Dương Khuê.	- Bức tranh mùa thu làng cảnh VN và lòng yêu nước thầm kín, NT miêu tả tinh tế - Bài thơ khắc họa thành công tình bạn thủy chung và nhân cách cao đẹp của Nguyễn Khuyến.
4	Trần Tế Xương	Thương vợ Vịnh khoa thi Hương	- Với bút pháp trào phúng, bài thơ khắc họa nỗi vất vả và vẻ đẹp của bà Tú, đồng thời là nỗi niềm đồng cảm của TX - Đoạn trích tái hiện tình trạng thi cử trong buổi đầu chế độ thuộc địa nửa phong kiến, và tâm sự lo nước thương đời của tác giả
5	Nguyễn Công Trứ	Bài ca ngất ngưởng	Với thể hát nói, bài thơ khẳng định cá tính và nhân cách của NCT
6	Cao Bá Quát	Bài ca ngắn đi trên bãi cát	- Bài thơ phản ánh con đường danh lợi tầm thường với nghệ thuật ẩn dụ
7	Nguyễn Đình Chiểu	Lẽ ghét thương Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc. Chạy giặc.	-Văn bản bàn về lẽ thương, lẽ ghét -Với ngôn ngữ Nam Bộ, bài thơ khắc họa vẻ đẹp bi tráng và bất tử của hình tượng người nông dân nghĩa sĩ - Bài thơ giúp khắc họa chân thực cảnh chạy giặc, đồng thời bộc lộ nỗi niềm xót xa cho tình cảnh đất nước và niềm căm phẫn quân xâm lược của NĐC
8	Chu Mạnh Trinh	Bài ca phong cảnh Hương Sơn	Bài hát nói miêu tả vẻ đẹp phong cảnh Hương Sơn lay động lòng người cùng những suy niệm của nhà thơ. Qua đó thể hiện niềm tự hào trước cảnh đep thiên nhiên, đất nước
9	Ngô Thì Nhậm	Chiếu cầu hiền	Văn bản trình bày mong muốn chiêu mộ hiền tài của vua Quang Trung, thể hiện chủ trương đúng đắn của nhà Tây Sơn nhằm động viên trí thức Bắc Hà tham gia xây dựng đất nước với ngòi bút lập luận thuyết phục, sắc bén
10	Nguyễn Trường Tộ	Văn bản thể hiện chủ trương đúng đắn của nhà Tây Sơn nhằm động viên trí thức Bắc Hà tham gia xây dựng đất nước	Văn bản trình bày mong muốn chiêu mộ hiền tài của vua Quang Trung, thể hiện chủ trương đúng đắn của nhà Tây Sơn nhằm động viên trí thức Bắc Hà tham gia xây dựng đất nước với ngòi bút lập luận thuyết phục, sắc bén

Câu 2 (trang 77 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

a. Tư duy nghệ thuật

- Tính quy phạm và việc phá vỡ tính quy phạm trong bài “Câu cá mùa thu ”của Nguyễn Khuyến:

+ Tính quy phạm: Thể loại: thất ngôn bát cú, hình ảnh ước lệ: thu thiên, thu thuỷ, thu diệp, ngư ông…

+ Phá vỡ tình quy phạm: Cảnh thu mang những nét riêng của mùa thu đồng bằng Bắc Bộ, ngôn ngữ bài thơ viết bằng chữ Nôm.

b. Quan niệm thẩm mĩ:

- Truyện Lục Vân Tiên: điển tích Kiệt Trụ mê dâm, U Lệ đa đoan, đời Ngũ Bá…

- Bài ca ngất ngưởng: phơi phới ngọn đông phong, phường Hàn Phú… khẳng định lối sống ngất ngưởng của mình

- Bài ca ngắn đi trên bãi cát: ông tiên ngủ kĩ, danh lợi… để bộc lộ sự chán ghét của người trí thức đối với con đường danh lợi tầm thường

c. Bút pháp nghệ thuật:

Bài ca ngắn đi trên bãi cát:

- Bãi cát là hình ảnh tượng trưng cho con đường danh lợi nhọc nhằn

- Những người tất tả đi trên bãi cát là những người ham công danh, sẵn sàng vì công danh mà chạy ngược, chạy xuôi

- Con đường cùng: tượng trưng cho con đường công danh thi cử

d. Thể loại:

- Những đặc trưng cơ bản: biểu, chiếu, tấu, sớ, cáo hịch, …thơ tứ tuyệt, ngũ ngôn, thất ngôn…

- Một số tác phẩm trung đại mà tên thể loại gắn liền với tên tác phẩm: Chiếu cầu hiền, Cáo bình Ngô, Hịch tướng sĩ, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc…

- Đặc điểm hình thức nghệ thuật thơ Đường luật: số câu chữ hạn định, niêm luật chặt chẽ, đối cân chỉnh

+ Tính chất đối trong thể thất ngôn bát cú: kết cấu: Đề thực luận kết, chữ thứ 2 và chữ thứ 6 của một câu phải có cùng thanh và đối thanh với chữ thứ 4, câu 3-4 và 5-6 phải đối nhau.

+ Tác dụng của phép đối: Tạo ý thơ đăng đối cân chỉnh

- Đặc điểm của thể văn tế: dùng trong tang lễ, bố cục bốn phần: Lung khởi – Thích thực – Ai vãn – Kết. Biểu hiện cụ thể qua bố cục văn bản VTNSCG

- Đặc điểm của thể hát nói: là văn bản ngôn từ, phần lời của một bài hát nói, chứa đựng những tình cảm tự do, phóng khoáng, hình thức biểu hiện linh hoạt. Biểu hiện trong Bài ca ngất ngưởng: Hình thức tự do linh hoạt, đề cao cái tôi phóng khoáng của tác giả

Xem thêm các bài soạn Ôn tập văn học trung đại Việt Nam hay, ngắn khác:

B. Kiến thức cơ bản

+ Biểu hiện của nội dung yêu nước trong văn học từ XVIII đến hết XIX:

- Chiến đấu, hi sinh để bảo vệ đất nước, nỗi căm tức trước kẻ thù xâm lược.

- Đề ra những chủ trương, cải cách để xây dựng đất nước.

- Yêu mến cảnh sắc của quê hương đất nước.

- Yêu nước lấy thương dân, từ bi làm gốc.

- Lo nghĩ cho vận mệnh dân tộc dù đã sống cuộc sống ẩn dật.

- Đau đáu, trăn trở trước sự nhố nhăng, ô hợp, đánh mất đi những giá trị truyền thống.

   + Phân tích biểu hiện:

- Chạy giặc, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc (Nguyễn Đình Chiểu):

→ Sự oán giận, căm thù kẻ xâm lược.

→ Tinh thần xả thân, chiến đấu hi sinh vì quê hương, đất nước.

- Xin lập khoa luật (Nguyễn Trường Tộ): tác giả đề ra những cải cách, thay đổi để thiết lập một xã hội nghiêm minh, công bằng, chí công vô tư.

- Bài ca phong cảnh Hương Sơn (Chu Mạnh Trinh):

→ Tình yêu thiên nhiên.

→ Tư tưởng từ bi, nhân ái trong dựng nước, trị quốc.

- Câu cá mùa thu (Nguyễn Khuyến):

→ Tình yêu thiên nhiên.

→ Nỗi trăn trở, lo nghĩ cho vận mệnh dân tộc.

- Vịnh khoa thi Hương (Trần Tế Xương): tác giả thể hiện sự căm ghét, dị ứng trước sự nhố nhăng của thời buổi đầu xã hội phong kiến thực dân đồng thời thể hiện sự trăn trở, lo lắng trước tương lai của đất nước.

+ Văn học từ thế kỉ XVIII đến hết thế kỉ XIX xuất hiện trào lưu nhân đạo chủ nghĩa nhiều tác giả đề cập đến tư tưởng nhân đạo trong tác phẩm của mình, lấy tư tưởng này làm tư tưởng biểu hiện trung tâm.

   + Biểu hiện của trào lưu nhân đạo chủ nghĩa: Đề cao truyền thống đạo lí, khẳng định quyền sống của con người, khẳng định con người cá nhân.

   + Vấn đề cơ bản nhất của nội dung nhân đạo: Khẳng định quyền sống của con người.

- Truyện Kiều (Nguyễn Du): Khắc họa số phận lưu lạc, đau đớn của Thúy Kiều, từ đó lên tiếng đòi quyền sống cho những người phụ nữ trong xã hội phong kiến, đòi công bằng cho những số phận tài hoa bạc mệnh.

- Chinh phụ ngâm (bản diễn nôm của Đoàn Thị Điểm): bày tỏ khát khao hạnh phúc của con người, đặc biệt là người phụ nữ, lên án chiến tranh phong kiến.

- Thơ Hồ Xuân Hương: bày tỏ khao khát hạnh phúc vẹn tròn của con người.

- Trích đoạn Truyện Lục Vân Tiên (Nguyễn Đình Chiểu): đòi lẽ công bằng cho những người tốt, cho những người chính trực.

- Thương vợ (Trần Tế Xương): thể hiện mong muốn mang lại cho vợ, con một cuộc sống.

- Khóc Dương Khuê (Nguyễn Khuyến): thể hiện tiếng lòng dành cho người bạn tri kỉ, khẳng định tình cảm, lòng nhân giữa con người với con người.

Xem thêm các bài Soạn văn lớp 11 ngắn nhất năm 2021 hay khác:

• Soạn bài Thao tác lập luận so sánh
• Soạn bài Khái quát văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng Tám 1945
• Soạn bài Viết bài làm văn số 3: Nghị luận văn học
• Soạn bài Hai đứa trẻ (Thạch Lam)
• Soạn bài Ngữ cảnh

---