Yêu cầu năng lực AI đối với người dạy

Trong thời đại số, trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành công cụ quan trọng hỗ trợ giáo viên trong quá trình dạy học, từ thiết kế bài giảng, đánh giá học sinh đến quản lý lớp học và cá nhân hóa học tập. Tuy nhiên, để khai thác AI hiệu quả, giáo viên cần được trang bị những năng lực đặc thù phù hợp với việc ứng dụng AI. VietJack xin tổng hợp các yêu cầu cơ bản dưới đây.

Yêu cầu năng lực AI đối với người dạy

Yêu cầu năng lực AI đối với người dạy (Ảnh: Internet )

1. Tư duy lấy con người làm trung tâm

Tư duy lấy con người làm trung tâm là giá trị cốt lõi của toàn bộ khung năng lực AI. AI trong giáo dục chỉ thực sự có ý nghĩa khi được phát triển và sử dụng nhằm nâng cao quyền tự chủ, năng lực tư duy và hạnh phúc của con người. Vì vậy, giáo viên cần hiểu rằng AI là công cụ do con người tạo ra, và các quyết định của con người trong thiết kế, vận hành và sử dụng AI có ảnh hưởng trực tiếp tới quyền con người và sự phát triển của xã hội.

Ở mức độ tiếp thu, giáo viên nhận thức được vai trò của quyền tự chủ, biết đánh giá lợi ích và rủi ro của từng công cụ AI trong bối cảnh môn học và cấp học của mình. Khi đạt mức nâng cao, giáo viên hiểu sâu về trách nhiệm giải trình trong quá trình ra quyết định khi sử dụng AI, biết tham chiếu các khung pháp lý liên quan và phản biện các tuyên bố cường điệu về khả năng thay thế con người của AI. Ở mức sáng tạo, giáo viên không chỉ hiểu mà còn tích cực tham gia đóng góp vào quá trình xây dựng xã hội có nhận thức đúng đắn về AI; họ xem xét tác động của AI đối với phúc lợi, công bằng xã hội và sự hòa nhập, đồng thời chủ động xây dựng các chính sách, đề xuất hoặc mô hình ứng dụng AI hướng đến mục tiêu phát triển bền vững.

2. Đạo đức trong sử dụng AI

Đạo đức là một trong những khía cạnh quan trọng nhất khi tích hợp AI vào giáo dục. Giáo viên cần có hiểu biết sâu sắc về những vấn đề đạo đức, pháp lý và xã hội liên quan đến AI, bao gồm: quyền riêng tư dữ liệu, quyền sở hữu trí tuệ, tính minh bạch của thuật toán, nguy cơ thiên vị dữ liệu, và trách nhiệm giải trình trong sử dụng công nghệ.

Ở mức độ cơ bản, giáo viên phải nắm vững các nguyên tắc đạo đức và có khả năng giải thích các tranh luận đạo đức điển hình trong việc sử dụng AI. Khi đạt mức nâng cao, họ biết áp dụng các quy định pháp lý về an toàn dữ liệu và đánh giá rủi ro đạo đức của từng công cụ AI. Tại mức sáng tạo, giáo viên trở thành người dẫn dắt các cuộc thảo luận đạo đức trong nhà trường, tham gia vào việc xây dựng các quy tắc đạo đức về thiết kế, sử dụng và giám sát AI, đảm bảo rằng mọi ứng dụng AI đều đặt lợi ích và quyền con người lên hàng đầu.

Trong bối cảnh giáo dục Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số, yêu cầu về đạo đức càng trở nên cấp thiết. Giáo viên cần trang bị khả năng đánh giá các công cụ AI không chỉ dựa vào tính tiện ích mà còn dựa trên tác động lâu dài đến học sinh và xã hội.

3. Nền tảng và ứng dụng AI

Khía cạnh này liên quan trực tiếp đến kiến thức và kỹ năng vận hành AI. Giáo viên không nhất thiết phải là chuyên gia lập trình, nhưng cần có hiểu biết nền tảng về cách thức hoạt động của các mô hình AI, các loại dữ liệu, thuật toán, và phương pháp đánh giá độ tin cậy của công cụ.

Ở mức tiếp thu, giáo viên có thể phân biệt các loại công nghệ AI cơ bản, hiểu quy trình huấn luyện mô hình, biết công cụ nào phù hợp cho việc giảng dạy. Khi lên mức nâng cao, giáo viên vận hành thành thạo các công cụ AI phổ biến trong soạn bài, thiết kế học liệu, đánh giá học tập, hoặc tổ chức hoạt động giáo dục.

Ở mức sáng tạo, giáo viên có thể điều chỉnh, thiết kế lại hoặc kết hợp các công cụ AI phù hợp với nhu cầu học tập cá nhân hóa của học sinh. Một số giáo viên có thể phát triển công cụ hỗ trợ dạy học mã nguồn mở, tham gia cộng đồng chia sẻ công cụ AI, tạo ra môi trường học tập hòa nhập được tăng cường bởi AI. Đây là thang năng lực cao nhất, thể hiện vai trò của giáo viên như người đổi mới trong kỷ nguyên AI.

4. Sư phạm/Phương pháp giảng dạy trong bối cảnh AI

AI không thể thay thế người dạy, nhưng có thể mở rộng năng lực sư phạm của họ. Khía cạnh này nhấn mạnh năng lực tích hợp AI vào hoạt động dạy học một cách có chủ đích, phù hợp với phương pháp giáo dục lấy người học làm trung tâm.

Ở mức độ cơ bản, giáo viên biết lựa chọn công cụ AI hỗ trợ các hoạt động như gợi ý bài tập, tạo kế hoạch bài dạy, hỗ trợ trực quan hóa kiến thức… Khi đạt mức nâng cao, giáo viên thiết kế được các chiến lược dạy học được tăng cường bởi AI, biết điều chỉnh công cụ để phù hợp với trình độ, phong cách học tập và nhu cầu đặc biệt của từng học sinh.

Ở mức sáng tạo, giáo viên có khả năng chuyển đổi sư phạm – nghĩa là không chỉ sử dụng AI trong một số khâu, mà xây dựng cả một hệ sinh thái lớp học dựa trên tư duy mới: học tập cá nhân hóa, học tập thích ứng, phản hồi theo thời gian thực, và học tập hợp tác giữa học sinh – AI – giáo viên. Giáo viên lúc này trở thành nhà thiết kế học tập (learning designer), đóng vai trò định hướng học sinh khai thác AI một cách sáng tạo và có trách nhiệm.

5. AI phục vụ phát triển chuyên môn

Cuối cùng, AI không chỉ hỗ trợ dạy học mà còn mở ra cơ hội phát triển nghề nghiệp suốt đời cho giáo viên. Khía cạnh này nhấn mạnh khả năng sử dụng AI để tự học, cập nhật kiến thức, nghiên cứu, trao đổi chuyên môn, và tham gia vào các cộng đồng học tập.

Người dạy ở mức tiếp thu biết sử dụng AI để tìm kiếm tài liệu chất lượng, tổng hợp kiến thức và hỗ trợ nghiên cứu chuyên môn. Khi đạt mức nâng cao, họ biết lựa chọn, đánh giá và sử dụng các nền tảng AI phục vụ đào tạo giáo viên, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm cho đồng nghiệp. Ở mức sáng tạo, giáo viên có thể tham gia xây dựng lộ trình học tập số, mô hình bồi dưỡng chuyên môn cá nhân hóa cho tổ chức hoặc cộng đồng giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ trong toàn hệ thống giáo dục.

Để ứng dụng AI hiệu quả trong giáo dục, giáo viên cần sở hữu năng lực sử dụng công nghệ, thiết kế bài học, tư duy phản biện, hướng dẫn học sinh, đạo đức số và khả năng học tập liên tục. Khi được trang bị đầy đủ các năng lực này, giáo viên không chỉ nâng cao hiệu quả dạy học mà còn giúp học sinh phát triển toàn diện, sáng tạo và tự chủ trong học tập.

Xem thêm hướng dẫn cách sử dụng AI - Trí tuệ nhân tạo hay, chi tiết khác:

• Những điều cần biết khi sử dụng AI vào công việc

• Hướng dẫn viết prompt hiệu quả - chìa khóa khai thác AI

• Nguyên tắc sử dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục

• Yêu cầu năng lực AI đối với người học

• Hướng dẫn ứng dụng AI cho người học

• Hướng dẫn ứng dụng AI dành cho người dạy

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 12 hay khác:

• Giáo án các môn học (các lớp)
• Giải lớp 12 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 12 Chân trời sáng tạo (các môn học)
• Giải lớp 12 Cánh diều (các môn học)

---