Bài tập về liên kết gene kết hợp với phân li độc lập, tương tác gene và cách giải

Bài viết Bài tập về liên kết gene kết hợp với phân li độc lập, tương tác gene và cách giải ngắn gọn tóm lược những ý chính quan trọng nhất giúp bạn nắm vững kiến thức trọng tâm để ôn thi Tốt nghiệp môn Sinh học đạt kết quả cao.

Bài tập về liên kết gene kết hợp với phân li độc lập, tương tác gene và cách giải

Xem thử Đề thi Tốt nghiệp Sinh 2025 Xem thử Đề thi thử Sinh 2025 Xem thử Chuyên đề ôn thi Tốt nghiệp Sinh Xem thử 1200 câu trắc nghiệm Sinh

Chỉ từ 350k mua trọn bộ Chuyên đề ôn thi Tốt nghiệp Sinh học 2025 theo cấu trúc mới bản word có lời giải chi tiết:

• B1: gửi phí vào tk: 1053587071 - NGUYEN VAN DOAN - Ngân hàng Vietcombank (QR)
• B2: Nhắn tin tới Zalo VietJack Official - nhấn vào đây để thông báo và nhận đề thi

I. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

Bài tập về liên kết gene kết hợp với phân li độc lập, tương tác gene

• Bài toán thuận (cho P xác định tỉ lệ phân li kiểu gene và kiểu hình ở đời con)

- Với bài toán thuận, tiến hành 3 bước tương tự bài toán thuận dạng 13.

- Chú ý: Trong phép lai liên kết gene kết hợp với phân li độc lập, tương tác gene, khi xét tỉ lệ phân li kiểu gene nên xét tách riêng thành 2 nhóm gồm nhóm gene liên kết và nhóm gene phân li độc lập.

• Bài toán nghịch (Cho tỉ lệ phân li kiểu gene và kiểu hình ở đời con xác định P)

Bước 1: Xác định quy luật chi phối

- Xét riêng từng tính trạng để xét tính trội lặn.

- Xét tích chung của các cặp tính trạng: Tỉ lệ kiểu hình chung cho cả hai tính trạng < tích của hai nhóm tỉ lệ khi xét riêng và thấy giảm xuất hiện biến dị tổ hợp → có sự liên kết gene hoàn toàn.

+ Trong bài tập liên kết gene kết hợp với tương tác gene, thường xuất hiện dạng có 1 tính trạng di truyền tương tác, 1 tính trạng do 1 cặp gene quy định. Khi đó, gene quy định tính trạng di truyền theo quy luật của Mendel đã liên kết hoàn toàn với 1 trong 2 gene quy định tính trạng do tương tác.

Bước 2: Xác định kiểu gene

- Xác định gene nào liên kết:

+ Trong trường hợp liên kết gene kết hợp với phân li độc lập, tích chung của cặp tính trạng nào < tích của hai nhóm tỉ lệ khi xét riêng thì các gene quy định tính trạng đó liên kết hoàn toàn với nhau.

+ Trong trường hợp liên kết gene kết hợp với tương tác gene, nếu là kiểu tương tác vai trò của 2 gene A, B như nhau (tương tác bổ sung) thì cả hai trường hợp đều thỏa mãn.

- Xác định gene liên kết đồng hay đối: Dựa vào sự xuất hiện của loại kiểu hình có kiểu gene duy nhất.

Bước 3: Viết sơ đồ lai kiểm chứng (khi làm trắc nghiệm có thể thực hiện nháp nhanh bước này để tiết kiệm thời gian làm bài)

B. Ví dụ mẫu

Ví dụ 1: Ở một loài thực vật, allele A quy định thân cao trội hoàn toàn so với allele a quy định thân thấp; allele B quy định hoa đỏ trội hoàn toàn so với allele b quy định hoa trắng; allele D quy định chín sớm trội hoàn toàn so với allele d quy định chín muộn. Cho cây bố $\frac{Ab}{aB}\text{Dd}$ giao phấn với cây mẹ có cùng kiểu gene. Biết rằng các gene liên kết hoàn toàn với nhau và sự biểu hiện kiểu hình không phụ thuộc vào môi trường. Xác định tỉ lệ phân li kiểu hình ở thế hệ lai F₁?

Hướng dẫn giải

• Ta có: P: $\frac{Ab}{aB}\text{Dd}$ × $\frac{Ab}{aB}\text{Dd}$

• Xét tỉ lệ phân li của các tính trạng trên các cặp NST tương đồng khác nhau:

$\left\{\begin{array}{c}\frac{Ab}{aB}\times \frac{Ab}{aB}\to F_1:1A-bb:2A-B-:1aaB-.\\ Dd\times Dd\to F_1:3D-:1dd.\end{array}\right.$

⇒ Tỉ lệ phân li kiểu hình ở đời con là (1 A-bb : 2 A-B- : 1 aaB-) x (3 D- : 1dd).

⇒ Tỉ lệ kiểu hình:

+ 3 A-bbD- → 3 cây cao, hoa trắng, chín sớm.

+ 6 A-B-D- → 6 cây cao, hoa đỏ, chín sớm.

+ 3 aaB-D- → 3 cây thấp, hoa đỏ, chín sớm.

+ 1 A-bbdd → 1 cây cao, hoa trắng, chín muộn.

+ 2 A-B-dd → 2 cây cao, hoa đỏ, chín muộn.

+ 1 aaB-dd → 1 cây thấp, hoa đỏ, chín muộn.

Ví dụ 2: Ở một loài thực vật, gene A quy định thân cao, allele a quy định thân thấp; gene B quy định quả màu đỏ, allele b quy định quả màu vàng; gene D quy định quả tròn, allele d quy định quả dài. Biết rằng các gene trội là trội hoàn toàn. Cho giao phấn cây thân cao, quả màu đỏ, quả tròn với cây thân thấp, quả màu vàng, dài thu được F₁  gồm 81 cây thân cao, quả màu đỏ, dài; 80 cây thân cao, quả màu vàng, dài; 79 cây thân thấp, quả màu đỏ, tròn; 80 cây thân thấp, quả màu vàng, tròn. Trong trường hợp không xảy ra hoán vị gene, sơ đồ lai nào dưới đây cho kết quả phù hợp với phép lai trên?

A. $Aa\frac{BD}{bd}\times aa\frac{bd}{bd}.$

B. $\frac{AB}{ab}Dd\times \frac{ab}{ab}dd.$

C. $\frac{AD}{ad}Bb\times \frac{ad}{ad}bb.$

D. $\frac{Ad}{aD}Bb\times \frac{ad}{ad}bb.$

Hướng dẫn giải

• Xác định quy luật chi phối

+ Xét riêng từng tính trạng:

Cao : Thấp = 1 : 1 → P: Aa × aa.         

Đỏ  : Vàng = 1 : 1 → P: Bb × bb.        

Tròn : Dài = 1 : 1 → P: Dd × dd

+ Xét tích chung các cặp tính trạng:

$\left(1:1\right)\times \left(1:1\right)\times \left(1:1\right)>1:1:1:1$(tỉ lệ của bài toán)

$\Rightarrow$ Có hiện tượng liên kết gene hoàn toàn.

• Xác định kiểu gene:

+ Xác định gene nào liên kết:

Xét 2 tính trạng chiều cao cây và màu quả có: $\left(1:1\right)\times (1:1)=$ 1 cây thân cao, quả màu đỏ : 1 thân cao, quả màu vàng : 1 thân thấp, quả màu đỏ : 1 thân thấp, quả màu vàng $\Rightarrow$A và B phân li độc lập.

Xét 2 tính trạng chiều cao cây và dạng quả có $\left(1:1\right)\times (1:1)>$1 thân cao, quả màu dài; 1 thân thấp, quả tròn $\Rightarrow$ A và D liên kết hoàn toàn.

+ Xác định gene liên kết đồng hay đối:

Ở F₁ không xuất hiên cây thấp, quả dài $\left(\frac{ad}{ad}\right)$ do đó cây thân cao, quả màu đỏ, quả tròn P không cho giao tử chứa ad $\Rightarrow$ a và D cùng nằm trên 1 NST (liên kết đối).

$\Rightarrow \frac{Ad}{aD}Bb\times \frac{ad}{ad}bb.$

Chọn D.

Ví dụ 3: Một loài thực vật, tính trạng màu hoa do hai cặp gene A, a và B, b quy định. Tính trạng chiều cao cây do một gene có 2 allele D, d quy định. Cho cây hoa đỏ, thân cao (P) tự thụ phấn, thu được F₁ có kiểu hình phân li theo tỉ lệ: 9 cây hoa đỏ, thân cao : 3 cây hoa hồng, thân cao : 3 cây hoa hồng, thân thấp : 1 cây hoa trắng, thân thấp. Biết rằng không xảy ra đột biến. Tìm kiểu gene của P?

Hướng dẫn giải

• Xét riêng từng tính trạng:

+ Hoa đỏ : hoa hồng : hoa trắng $=9:6:1.$Tính trạng màu hoa di truyền theo quy luật tương tác bổ sung kiểu 9 : 6 : 1 $\Rightarrow$ P: AaBb x AaBb.

+ Thân cao : thân thấp $=3:1\Rightarrow \text{P:}Dd\times Dd.$

• Xét tích chung = (9 : 6 : 1) × (3 : 1) > 9 : 3 : 3 : 1 (tỉ lệ đề bài) ⇒ Xảy ra liên kết gene.

• Vì Aa, Bb tương tác nên không nằm cùng trên 1 cặp NST. Mà trong tương tác bổ sung Aa và Bb có vai trò như nhau nên Dd liên kết với Aa hoặc Bb.

+ Trường hợp 1: Aa và Dd cùng nằm trên 1 cặp NST. Vì F₁ xuất hiện cây hoa trắng, thân thấp $\left(\frac{ad}{ad}bb\right)$ nên P phải cho giao tử chứa ad $\Rightarrow$ a và d cùng nằm trên 1 NST (liên kết đồng) $\Rightarrow$ Kiểu gene của P là $\frac{AD}{ad}Bb.$

+ Trường hợp 2: Bb và Dd cùng nằm trên 1 cặp NST ⇒ Kiểu gene của P là $Aa\frac{BD}{bd}.$

II. CÂU HỎI ÔN LUYỆN

2.1. Câu trắc nghiệm nhiều phương án lựa chọn. Mỗi câu hỏi thí sinh chỉ chọn một phương án.

Câu 1: Ở quy luật di truyền nào sau đây, gene không di truyền theo quy luật phân li của Mendel?

A. Di truyền theo dòng mẹ.

B. Di truyền liên kết giới tính.

C. Di truyền tương tác gene.

D. Di truyền hoán vị gene.

Câu 2: Một trong những đặc điểm của các gene ngoài nhân ở sinh vật nhân thực là

A. không được phân phối đều cho các tế bào con.

B. không bị đột biến dưới tác động của các tác nhân gây đột biến.

C. luôn tồn tại thành từng cặp allele.

D. chỉ mã hóa cho các protein tham gia cấu trúc nhiễm sắc thể.

Câu 3: Correns đã sử dụng phép lai nào sau đây để phát hiện ra gene nằm ngoài nhân?

A. Lai phân tích.          

B. Lai thuận nghịch.    

C. Lai tế bào.

D. Lai cận huyết.

Câu 4: Ở người, khi nói về sự di truyền của các gene nằm trong tế bào chất, phát biểu nào sau đây là đúng?

A. Các gene nằm trong tế bào chất chỉ được di truyền cho các tế bào con thông qua nguyên phân.

B. Chỉ có bố truyền được các gene này cho con qua tế bào chất của giao tử đực.

C. Cả bố và mẹ đều truyền được các gene này cho con qua tế bào chất của giao tử đực và giao tử cái.

D. Chỉ có mẹ truyền được các gene này cho con qua tế bào chất của giao tử cái.

Câu 5: Vì sao kiểu hình con lai trong trường hợp di truyền ngoài NST thường chỉ giống mẹ?

A. Vì con mang gene trên NST của mẹ nhiều hơn của bố.

B. Vì khi thụ tinh, giao tử bố chỉ truyền một ít gene trong nhân.

C. Vì hợp tử chỉ chứa gene ngoài NST (ti thể, lục lạp) của mẹ.

D. Vì trứng có kích thước lớn nên chứa gene trong nhân nhiều hơn.

Câu 6: Xét các ví dụ sau đây:

(1) Người bị bệnh bạch tạng kết hôn với người bình thường thì sinh con có thể bị bệnh hoặc không.

(2) Trẻ em bị bệnh phêninkêtô niệu nếu áp dụng chế độ ăn kiêng thì trẻ có thể phát triển bình thường.

(3) Người bị bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm thì sẽ bị viêm phổi, thấp khớp, suy thận,...

(4) Người bị hội chứng AIDS thì thường bị ung thư, tiêu chảy, lao, viêm phổi,... 

(5) Các cây hoa cẩm tú cầu có cùng kiểu gene nhưng màu hoa biểu hiện tùy thuộc độ pH của môi trường đất.

(6) Ở người, kiểu gene AA quy định hói đầu, kiểu gene aa quy định có tóc bình thường, kiểu gene Aa quy định hói đầu ở nam và không hói đầu ở nữ.

Trong 6 ví dụ trên, có bao nhiêu ví dụ phản ánh sự mềm dẻo kiểu hình?

A. 3.

B. 2.

C. 4.

D. 5.

Câu 7: Một trong những đặc điểm của thường biến là

A. có thể có lợi, có hại hoặc trung tính.

B. phát sinh trong quá trình sinh sản hữu tính.

C. xuất hiện đồng loạt theo một hướng xác định.

D. di truyền được cho đời sau và là nguyên liệu của tiến hóa.

Câu 8: Khi nói về mức phản ứng của kiểu gene, điều nào sau đây không đúng? 

A. Mức phản ứng là tập hợp các kiểu hình của cùng một kiểu gene. 

B. Ở loài sinh sản vô tính, cá thể con có mức phản ứng khác với cá thể.

C. Ở giống thuần chủng, các cá thể đều có mức phản ứng giống nhau. 

D. Mức phản ứng do kiểu gene quy định, không phụ thuộc môi trường.

Câu 9: Cho các bước sau

(1) Tạo ra các cây có cùng một kiểu gene.

(2) Tập hợp các kiểu hình thu được từ những cây có cùng. 

(3) Trồng các cây có cùng kiểu gene trong những điều kiện môi trường khác nhau.

Để xác định mức phản ứng của một kiểu gene ở thực vật cần tiến hành các bước lần lượt như sau

A. (1) → (2) → (3).

B. (3) → (1) → (2).

C. (1) → (3) → (2).

D. (2) → (1) → (3).

Câu 10: Giống thỏ Himalaya có bộ lông trắng muốt trên toàn thân, ngoại trừ các đầu mút của cơ thể như tai, bàn chân, đuôi và mõm có lông đen. Tại sao các tế bào của cùng một cơ thể, có cùng một kiểu gene nhưng lại biểu hiện màu lông khác nhau ở các bộ phận khác nhau của cơ thể? Để lí giải hiện tượng này, các nhà khoa học đã tiến hành thí nghiệm: cạo phần lông trắng trên lưng thỏ và buộc vào đó cục nước; tại vị trí này lông mọc lên lại có màu đen. Từ kết quả thí nghiệm trên, có bao nhiêu kết quả đúng trong các kết luận sau đây? 

(1) Các tế bào ở vùng thân có nhiệt độ cao hơn các tế bào ở các đầu mút cơ thể nên các gene quy định tổng hợp sắc tố melanin không được biểu hiện, do đó lông có màu trắng.

(2) Gene quy định tổng hợp sắc tố melanin biểu hiện ở điều kiện nhiệt độ thấp nên các vùng đầu mút của cơ thể lông có màu đen.

(3) Nhiệt độ đã ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gene quy định tổng hợp sắc tố melanin.

(4) Khi buộc cục nước đá vào vùng lông bị cạo, nhiệt độ giảm đột ngột làm phát sinh đột biến gene ở vùng này làm cho lông mọc lên có màu đen.

A. 2. 

B. 1.

C. 3.

D. 4.

2.2. Câu trắc nghiệm đúng sai. Trong mỗi ý a), b), c), d) ở mỗi câu, thí sinh chọn đúng hoặc sai.

Câu 1: Cho ruồi giấm cái mắt đỏ giao phối với ruồi giấm đực mắt trắng (P), thu được F₁ toàn ruồi mắt đỏ. Cho ruồi F₁ giao phối với nhau, thu được F₂ có kiểu hình phân li theo tỉ lệ 3 ruồi mắt đỏ : 1 ruồi mắt trắng, trong đó tất cả các ruồi mắt trắng đều là ruồi đực. Cho biết tính trạng màu mắt ở ruồi giấm do một gene có hai allele quy định. Theo lí thuyết, mỗi phát biểu sau là đúng hay sai?

a) Ở thế hệ P, ruồi cái mắt đỏ có hai loại kiểu gene.

b) Ở F₂ có 5 loại kiểu gene.

c) Cho ruồi mắt đỏ F₂ giao phối ngẫu nhiên với nhau, thu được F₃ có kiểu gene phân li theo tỉ lệ 1 : 2 : 1.

d) Cho ruồi F₂ giao phối ngẫu nhiên với nhau, thu được F₃ có số ruồi mắt đỏ chiếm tỉ lệ 81,25%.

Câu 2: Tiến hành phép lai $\frac{AB}{ab}\times \frac{Ab}{aB}\left(f=30\%\right)$. Quá trình sinh giao tử đực và giao tử cái diễn ra như nhau. Theo lí thuyết, mỗi phát biểu sau là đúng hay sai?

a) F₁ có 10 loại kiểu gene.

b) Tỉ lệ kiểu gene $\frac{AB}{ab}$ ở F₁ là 10,5%.

c) Tỉ lệ kiểu hình mang 2 tính trạng trội ở F₁ chiếm 55,25%.

d) Tỉ lệ kiểu hình mang 1 tính trạng trội ở F₁ chiếm 19,75%.

2.3. Câu trắc nghiệm trả lời ngắn. Thí sinh điền kết quả mỗi câu vào ô trả lời tương ứng theo hướng dẫn của phiếu trả lời.

Câu hỏi:Tính trạng màu hoa do 2 cặp gene quy định (Aa, Bb) tương tác bổ sung. Khi có mặt cả 2 gene trội quy định hoa đỏ, các kiểu gene còn lại quy định hoa trắng. Cho các cây hoa đỏ dị hợp 2 cặp gene tự thụ phấn được F₁. Cho các cây hoa đỏ F₁ giao phấn ngẫu nhiên. Cho biết không có đột biến xảy ra, tính theo lí thuyết, tỉ lệ cây hoa màu trắng có kiểu gene đồng hợp lặn ở F₃ là bao nhiêu?

................................

................................

................................

Xem thử Đề thi Tốt nghiệp Sinh 2025 Xem thử Đề thi thử Sinh 2025 Xem thử Chuyên đề ôn thi Tốt nghiệp Sinh Xem thử 1200 câu trắc nghiệm Sinh

Xem thêm các chủ đề ôn thi Tốt nghiệp Sinh học năm 2025 có đáp án hay khác:

• Bài tập về liên kết gene cơ bản và cách giải

• Bài tập về hoán vị gene cơ bản và cách giải

• Bài tập về hoán vị gene kết hợp với phân li độc lập, tương tác gen và cách giải

• Bài tập về liên kết với giới tính cơ bản và cách giải

• Bài tập về liên kết với giới tính kết hợp và cách giải

• Công nghệ gene và ứng dụng (chi tiết nhất)

Xem thêm các tài liệu học tốt lớp 12 hay khác:

• Giải Chuyên đề Sinh 12 Kết nối tri thức
• Giải Chuyên đề Sinh 12 Chân trời sáng tạo
• Giải Chuyên đề Sinh 12 Cánh diều
• Giải lớp 12 Kết nối tri thức (các môn học)
• Giải lớp 12 Chân trời sáng tạo (các môn học)
• Giải lớp 12 Cánh diều (các môn học)

---